Korfbal, een sport met een rijke historie, heeft door de jaren heen vele gedaantes en ontwikkelingen gekend. Van de eerste berichten in parochiebladen tot de moderne kunststof korven, de sport heeft een lange weg afgelegd. Dit artikel duikt in de geschiedenis van korfbal, met een focus op de verenigingen Juliana en Vlug en Vaardig, en hun bijdrage aan de sport.
De Beginjaren van C.K.V. Vlug en Vaardig
C.K.V. Vlug en Vaardig, opgericht op 15 september 1952, heeft een bewogen geschiedenis in Amsterdam Noord. De vereniging heeft diverse locaties gekend, maar is nu gevestigd op Sportpark Melkweg aan de Meteorenweg. In april 2010 vond een belangrijke vernieuwing plaats met de aanleg van kunstgras en de nieuwbouw van het clubhuis.
De wortels van sport in Amsterdam Noord gaan verder terug. In 1926 werden sportterreinen in gebruik genomen op het Mosveld en het Meeuwenplein, gescheiden door het Noordhollands Kanaal. Het Mosveld werd het domein van de Volewijckers en kleinere clubs zoals ABIM, AED en WDZ, terwijl RKAV voetbalde op het Meeuwenplein.
Na de Eerste Wereldoorlog besloot de gemeenteraad tot de aanleg van een wijk in de Noorder IJpolder. De bouw van Tuindorp Oostzaan begon in 1919, en in 1921 waren de eerste duizend woningen klaar. Twee jaar later richtten de bewoners de voetbalvereniging Meteoor op. Sportpark de Meteoor, al ingetekend op een kaart van rond 1950, werd geopend op 8 augustus 1953. Het oude voetbalveld op het Plejadenplein bleef in gebruik. Met de bouw van Terrasdorp is een begin gemaakt. De accommodatie, gelegen tussen Kersenstraat, Perenpad en Appelweg, staat tegenwoordig bekend als Sportcomplex Tuindorp Oostzaan.
De Oprichting en Groei van KV Juliana
De eerste signalen van een korfbalclub in Oud Gastel dateren van 17 april 1948, toen het parochieblad erover schreef. De aanleiding was een huisbezoek van kapelaan Van Dam aan de familie Reniers aan de Rijpersweg. Op de vraag van Van Dam wat ze wilde, antwoordde Ellie Reniers: "Korfballen!". Dit markeerde de eerste stap naar de oprichting van een korfbalclub.
Lees ook: Korfbalstatistieken: Ruben Zwaan
Op 30 april 1948 werd de eerste officiële wedstrijd gespeeld op een weiland van de heer Van Hassel aan de Hoofdstraat (nu Kerkstraat). Omdat dit samenviel met de verjaardag van prinses Juliana, lag de naam K.V. Juliana voor de hand. De eerste tien jaar was K.V. Juliana een exclusief vrouwelijke aangelegenheid. De club speelde voor de katholieke korfbalbond tegen teams uit Steenbergen, Wouw en Dinteloord.
Het eerste team bestond uit Ellie Reniers, A. Hagenaars, A. Buijs, M. de Wolf, H. Thijs, M. Palings, H. de Brand, F. de Klerk, J. Luijten, D. Bennaards, M. de Vries, C. Tak en G. Tak. Het voorlopige bestuur bestond uit M. Feddes, E. Sneek en Adr. Hagenaars. In 1949 nam K.V. Juliana voor het eerst deel aan de competitie van de katholieke dameskorfbalbond, waarbij ze op 24 april wonnen van TOG 2 uit Wouw met 1-0. Het is helaas niet meer bekend wie het eerste doelpunt scoorde.
De populariteit van korfbal groeide, en in 1950 kon er al een tweede team en een junioren twaalftal aan de competitie worden toegevoegd. Een jaar later behaalde K.V. Juliana het eerste kampioenschap, waardoor ze mochten deelnemen aan het landskampioenschap in 's Hertogenbosch, waar ze een verdienstelijke tweede plaats behaalden.
Het grootste succes volgde op 14 juli 1957, toen K.V. Juliana na het behalen van de kampioensvlag mocht deelnemen aan de strijd om het landskampioenschap van de zuidelijke katholieke dameskorfbalbond in Empel. In de finale tegen Klimop uit Asten won het team met 1-0 en promoveerde naar de hoofdklasse, waar ze twee jaar verbleven.
De Overgang naar Gemengd Korfbal
Eind jaren vijftig nam de belangstelling voor dameskorfbal af in West-Brabant, voornamelijk door een gebrek aan kader. Hoewel K.V. Juliana nog 50 leden had, dreigde ook hier een teruggang. De oplossing was overschakelen naar de Koninklijke Nederlandse Korfbal Verbond (KNKV) en gemengd korfbal gaan spelen.
Lees ook: Homoseksualiteit en korfbal
Er moest snel interesse worden gewekt bij de jongens in Gastel om een gemengd twaalftal te vormen, wat lukte. In april 1959 werden de eerste mannelijke leden ingeschreven: Wim v/d Horst, Benno Vroklage, Wim de Jong, Rinus v/d Berg, Jos Hagenaars en Jan Schijvenaars. De trainingen onder leiding van de heer F. Lentz zorgden ervoor dat K.V. Juliana in september 1959 kon deelnemen aan de gemengde competitie.
K.V. Juliana verhuisde naar het sportterrein van de speeltuin in de Margrietstraat. De eerste gemengde competitie werd gespeeld in de tweede klasse van de Zuid Nederlandse korfbalbond, tegen teams als JPS 2 en Oranje Wit 2 uit Tilburg, KCT 2 uit 's Hertogenbosch en DHJ 3 uit Bergen op Zoom. De uitwedstrijden werden bezocht met de bakkerswagen van bakker v/d Heijden en met de 'lelijke eendje' van kapelaan Van Dam.
Het eerste succes van het gemengde team kwam in het seizoen 61/62. Onder leiding van trainer F. Lentz werd het team op 20 mei 1962 kampioen in afdeling West 2, dankzij een 3-2 overwinning op Oisterwijk 2. Een doelpunt van Wim v/d Horst en twee doelpunten van voorzitter Wim de Jong zorgden voor een feestelijke avond.
Uitdagingen en Vernieuwingen in de Jaren '60
In het seizoen 62/63 kreeg het bestuur te maken met moeilijkheden. Vijf heren werden opgeroepen voor militaire dienst, waardoor het tweede team zich moest terugtrekken. Bovendien moesten bestuursplaatsen worden vervangen. Het nieuwe bestuur onder leiding van voorzitter Wim de Jong wist de problemen te overwinnen en K.V. Juliana te redden. Het bestuur werd gevormd door Wim de Jong, Cees Kepers, Jan Koevoets, Thom Luijten en Piet Havermans.
Het clubblad 'De Korf' verscheen voor het eerst in dit seizoen, met een voorwoord van W. van Dam, die benadrukte het doel van de vereniging: "Onze jeugd een gelegenheid bieden om samen deze gezonde sport te beoefenen om daarin tevens een nuttige vrije tijdsbesteding te vinden". De redacteurs uit de jaren '60 hadden echter problemen met de stencilmachine, waardoor het blad vaak te laat uitkwam.
Lees ook: Hoeveel calorieën verbrand je met korfbal?
Financiële moeilijkheden door dure reizen speelden ook een rol. Tijdens een districtvergadering in 1965 werd besloten alle West-Brabantse ploegen over te brengen naar de Dordrechtse Korfbalbond. Om de financiële problemen het hoofd te bieden, werden er acties ondernomen, zoals de verkoop van lucifersdoosjes.
Het bestuur werkte aan een beter speel- en oefenterrein. Het terrein aan de Margrietstraat was slecht en er ontbrak een kleedgelegenheid. In augustus 1966 kreeg K.V. Juliana de beschikking over het oude voetbalveld aan de Veerkensweg, toen het nieuwe gedeelte van het gemeentelijk sportpark in gebruik werd genomen. In hetzelfde jaar werd afscheid genomen van trainer Fred Lentz, die werd opgevolgd door Wim Stevens.
Sportieve Successen en de Bouw van 't Korfke in de Jaren '70
Trainer Stevens behaalde in het seizoen 1967 zijn eerste succes door met het eerste team kampioen te worden na een 5-2 overwinning op het Dordtse KVW, waardoor Juliana 1 naar de landelijke derde klasse promoveerde. Deze prestatie werd beloond met de bronzen Nico Broekhuyzen medaille.
In 1970 besloot het bestuur een eigen clubhuis te bouwen, wat leidde tot de realisatie van 't Korfke. Op zaterdagmiddag 1 november 1970 kon burgemeester Th. Andriessen het clubhuis officieel openen.
In het openingsjaar van het clubhuis moest Wim Stevens het trainerschap neerleggen. Zijn taak werd tijdelijk overgenomen door Cees Kepers en Wim de Jong, tot Piet Smulders in 1971 de nieuwe trainer werd. Hij kreeg de taak om K.V. Juliana terug te brengen naar de landelijke klasse, wat lukte in 1972.
In 1972 vertegenwoordigde Wim de Jong de vereniging in het radioprogramma 'De schaduwraadkwis' van de TROS, waarbij Oud en Nieuw Gastel tegenover de gemeente Wouw stonden. De meegereisde supporters zorgden voor een uitverkochte drankvoorraad.
Het 25-jarig Jubileum en de Olieboycot in 1973
Op 30 april 1973 vierde K.V. Enkele citaten uit die tijd benadrukken het belang van de vereniging:
- Voorzitter A. Marteijn: "Voor het laten voortbestaan van een korfbalvereniging in West-Brabant is meer nodig dan het alleen maar in de gelegenheid stellen de sport met paal en mand te beoefenen."
- Pastoor W. van Dam: "Dat is de redding geweest en daaraan heeft K.V. Juliana te danken dat we nu het zilveren jubileum mogen vieren".
- M. Feddes: "Ja, het is gelukt en daarom wens ik het bestuur veel energie en initiatief toe zodat men over 25 jaar weer de werkers van jaren kan vragen om dan iets te schrijven voor het Gouden Feest van K.V. Juliana".
In de microcompetitie van '73/'74 werd de korfbalsport geconfronteerd met de Olieboycot. Een rijverbod op zondag betekende dat K.V. Juliana moest fietsen naar thuiswedstrijden in de Leede. Er werd besloten dat spelers zelf voor vervoer zouden zorgen bij zaalcompetities. Tijdens dit seizoen werd een berging aan het clubhuis gebouwd en een lichtinstallatie voor het trainingsveld aangelegd.
Uitdagingen en Sportraad in de Late Jaren '70
Een tekort aan seniorendames zorgde ervoor dat het eerste team degradeerde in de veldcompetitie. Door artikelen in het clubblad werd geprobeerd de gemeenteraad van Oud Gastel te bereiken, wat leidde tot de oprichting van een sportraad binnen de gemeente en de weg vrijmaakte voor de sporthal in 1983.
In 1978 vierde de korfbalvereniging haar 30-jarig jubileum met het Spel Zonder Grenzen en een feestavond in zaal Vogelaars. Om het verlangen van Van Dam te waarborgen, werd de propagandacommissie opgericht. Erevoorzitter en burgemeester Andriessen feliciteerde K.V. Juliana met haar 30-jarige verjaardag.
In november 1978 nam Andriessen afscheid als burgemeester. Wim de Jong nam afscheid als redacteur van het clubblad 't Korfke, en Thom Berloth werd gekozen tot nieuwe voorzitter.
Riekconcoursen en Uitbreiding van het Clubhuis in de Jaren '80
Eind jaren zeventig en begin jaren tachtig organiseerde K.V. Juliana regelmatig riekconcoursen in haar clubhuis. Naast het riekconcours waren de jaarlijkse voetbal- en korfbalwedstrijden tegen de familie Kepers een traditie. In 1981 besloot het bestuur het clubhuis aan de Veerkensweg fors uit te breiden, met name de kleedkamers. Op 5 juni 1982 werd de officiële opening verricht door burgemeester Berkhout.
Algemene Ledenvergadering C.K.V.
De christelijke korfbalvereniging âVlug en Vaardigâ is goedgekeurd bij Koninklijk Besluit. De vereniging neemt deel aan de competitie van K.N.K.V.. Invoering van het korfbal in twee vakken. Voor 1991 werd er gespeeld in drie vakken: het verdedigings-, midden- en aanvalsvak. Het middenvak is vanaf 1991 afgeschaft. Samenvoeging van de Nederlandse Dames Korfbal Bond (NDKB) met het KNKV tot een bond in Nederland het KNKV. 50 jarig jubileum C.K.V.. Start samenwerking C.K.V.. Invoering van de kunststof korf. De rieten mand maakt plaats voor de gele kunststof korf te samen met een nieuw aluminium paal.
De rijke geschiedenis van Prinses Irene en HKC
Het verhaal van KV Juliana staat niet op zichzelf. Ook andere korfbalverenigingen in Nederland hebben een rijke historie. Rksv Prinses Irene werd bijvoorbeeld opgericht op 5 augustus 1939, vernoemd naar het tweede kind van Prinses Juliana en Prins Bernhard. De club kende successen en uitdagingen, waaronder de Duitse inval in 1940 die een einde maakte aan de voetbalsport. Na de bevrijding werd de vereniging heropgericht en in 1945 ingeschreven bij de Nederlandse Voetbalbond.
Ook Hengelosche Korfbalclub H.K.C., opgericht in 1913, heeft een lange geschiedenis. Ondanks de Eerste Wereldoorlog floreerde de club. In 1961 werd aan HKC de Koninklijke goedkeuring verstrekt, door Koningin Juliana. De club kende periodes van groei en uitdagingen, maar is nu, anno 2024, nog steeds actief met ongeveer 250 leden.
De Fusie van SV Meerlo en VV Wanssum tot SV United
SV United ontstond op 1 januari 2006 uit een fusie van SV Meerlo en VV Wanssum. VV Wanssum werd opgericht in 1927 als voetbalvereniging "Julianaâ, maar stond in de competitie bekend als R.K.V.V. Wanssum. SV Meerlo was even oud en heette tot 1939 voetbalvereniging Concordia. De fusie kwam voort uit een intensieve samenwerking van de jeugdafdelingen vanaf 2000, met als doel zoveel mogelijk kinderen te laten sporten met leeftijdsgenoten in een gelijkwaardige omgeving. De jeugdsamenwerking was zo succesvol dat de kinderen niet meer gesplitst wilden worden toen ze volwassen werden, wat leidde tot de fusie. SV United had bij de start 425 leden en is gegroeid tot circa 550 leden, mede door de toevoeging van een afdeling korfbal.
De Opkomst en Ontwikkeling van Gymnastiekverenigingen in Soest
In Soest was de sportieve ontwikkeling anders, met een focus op gymnastiek. In 1921 werd de christelijke gymnastiekvereniging `Simson' opgericht, maar deze had geen lang leven. In 1928 werd de Soester Turn Club opgericht, gevolgd door ADO en AGAVAS in Soesterberg. In 1932 ontstond de R.K. gymnastiekvereniging Crescendo, en later de christelijke gymnastiekvereniging "Fraternitas". De Soester Turn Club kende successen en uitdagingen, en fuseerde in 1955 met de KVS (Korfbalvereniging Soest). In 1970 fuseerde de vereniging met Crescendo en integreerde de afdeling gymnastiek van Olympia in de nieuw opgerichte vereniging De Springbokken.
De Belangrijkste Bonden die het Korfbal hebben gevormd
Het archief van het Koninklijk Nederlandse Korfbalverbond en voorgangers bevat stukken betreffende de organisatie en taakuitvoering van de (Koninklijke) Nederlandse Korfbalbond, de Christelijke Korfbalbond in Nederland, de Nederlandse Dames Korfbalbond en het Koninklijk Nederlands Korfbalverbond en hun onderdelen (regionale bonden, Afdelingen en Districten). Dit zijn onder andere notulen van vergaderingen van besturen, commissies en van algemene vergaderingen, jaarverslagen, statuten en reglementen, spelregels en periodieken zoals adresboeken en officiële organen. Verder is er materiaal bewaard over de Nederlandse korfbalploegen en de afdelings- en districtsploegen, verenigingen van scheidrechters en trainers en jubileumboeken van aangesloten verenigingen en krantenknipsels over korfbal en korfballers.
De periode 1902-1917 in Korfbal
In september 1902 speelden leerlingen van de Nieuwe Schoolvereeniging de eerste korfbalwedstrijd ter wereld. Dit gebeurde op initiatief van Nico Broekhuysen, die zich liet inspireren door een variant van het Amerikaanse basketball tijdens een internationale cursus openluchtspelen in Nääs, Zweden. Broekhuysen werkte zijn idee uit in nauw overleg met Cornelis Vrij, de directeur van de Nieuwe Schoolvereeniging. De ring van bandijzer werd vervangen door een rieten korf, vandaar de naam korfbal. In 1903 werd de Nederlandse Korfbalbond (NKB) opgericht, met Broekhuysen als voorzitter. In 1904 werd de eerste competitie gestart en vanaf februari 1905 verscheen een officieel orgaan onder de naam Korfbal. Korfbal werd gespeeld door twee twaalftallen verdeeld over drie vakken (aanval, middenvak en verdediging). Korfbal was revolutionair omdat het door zes vrouwen en mannen in één team werd gespeeld. De NKB gaf in 1905 het huishoudelijk reglement en een kort wedstrijdreglement uit. De bond had als doelstelling: âden bloei van het korfbalspel in Nederland te bevorderen.â In 1911 verscheen het eerste Korfbal jaarboekje. In 1913 vroeg de NKB koninklijke erkenning van de statuten aan, zodat de bond rechtspersoonlijkheid kreeg.
De periode 1918-1938 in Korfbal
In de eerste naoorlogse jaren groeide de NKB aanzienlijk wat betreft het aantal clubs en spelers. Dit bracht een verdere uitbouw van de nationale competitie en nieuwe regionale bonden. In 1920 fuseerden het Noordelijk Korfbal Verbond en de West-Groningsche Korfbal en gingen de Westfriesche en Zaansche Korfbalbonden op in de Noordhollandse Korfbalbond. In 1921 werd de Gooise-Eemlandse Korfbalbond (later de Gooise-Utrechtse Korfbalbond) opgericht. In Zeeland, Noord-Brabant en Limburg bleven de regionale bonden klein of verdwenen weer.
De rijke geschiedenis van scouting
De eerste officiële verwijzing naar een Baarnse meisjesgroep dateert van 17 februari 1929, maar uit latere stukken blijkt dat de officiële oprichtingsdatum 31 januari 1916 is. In 1929 werden acht nieuwe meisjes geïnstalleerd als lid, zoals vermeld in het clubblad âDe Padvindsterâ. De installatie vond plaats in het Muzieklyceum, aangezien de groep nog geen eigen clubhuis had. In 1933 organiseerde de groep een demonstratieavond in de aula van het Lyceum. In augustus 1934 kreeg de groep een clubhuis en werd gemeld dat de kabouterspeltak was gestart. Op 3 juli 1936 werd de naam Merhula officieel. Tijdens de Tweede Wereldoorlog stonden scoutingactiviteiten op een laag pitje, maar na de oorlog ging de Merhula gewoon door. In augustus 1934 kreeg de groep een clubhuis. Er werd ook gemeld dat de kabouterspeltak was gestart. Vanaf 1966 had de Merhula een eigen clubhuis, dat werd geopend door koningin Juliana. In 1976 werd Scouting Nederland één vereniging waar gemengde groepen heel gewoon werden. In 1986 startte de Merhula met Bevers (kinderen van 5-7 jaar).
tags: #juliana #korfbal #zaal #geschiedenis