Jari Litmanen, een Finse voetballegende, is een naam die synoniem staat voor talent, doorzettingsvermogen en clubliefde. Zijn carrière, met name zijn tijd bij Ajax, heeft een onuitwisbare indruk achtergelaten op voetballiefhebbers wereldwijd. Maar wie was Jari Litmanen, en wat maakte hem zo speciaal? En hoe verhoudt zijn achtergrond in het ijshockey zich tot zijn succes in het voetbal?
Een Biografie Waardig
Niet elke succesvolle voetballer is automatisch een interessant onderwerp voor een biografie. Om een biografie te rechtvaardigen, moet een speler boven het maaiveld uitsteken, zowel qua prestaties als persoonlijkheid. Jari Litmanen voldoet aan beide criteria. De Ajax-supporters droegen hem op handen en componeerden zelfs een ode aan hem uit pure liefde voor zijn figuur. Litmanen ontwikkelde zich razendsnel tot een Ajacied pur sang, met de teamgeest, branie en clubliefde die zo gewaardeerd werden. Hij was een onmisbare schakel in het elftalcollectief, en zijn teamgenoten getuigen dat Ajax zonder hem in 1995 waarschijnlijk de Champions League niet had gewonnen.
Wat Litmanen verder bijzonder maakt, is zijn Scandinavische achtergrond. Hoewel er altijd veel Deense en Zweedse spelers in de topcompetities zijn geweest, zijn Noren en Finnen minder vertegenwoordigd. Grote voetballers uit die landen zijn tot nu toe alleen Erling Haaland en Jari Litmanen. Litmanen nam als tiener met pijn in het hart afscheid van het ijshockey om zich volledig op het voetbal te richten.
Meer dan een Autobiografie
Er is al eerder een boek over Jari Litmanen verschenen, namelijk een vertaling van zijn autobiografie uit 2016. Deze nieuwe biografie, geschreven door Mike van Damme, biedt echter een breder perspectief doordat veel meer mensen aan het woord komen. De uitgeverij koppelt de verschijning van het boek aan het jubileumjaar 2025 (125 jaar Ajax, 750 jaar Amsterdam en dertig jaar na de Champions League-zege) en stelt dat Litmanen samen met zijn oud-trainers en -teamgenoten uitgebreid terugblikt op zijn tijd bij Ajax.
De copyrightvermelding in het boek is opvallend, omdat deze berust bij de uitgeverij én bij Litmanen zelf. Dit roept de vraag op of het boek in zijn opdracht is geschreven. Van Damme besteedt hier zelf echter weinig aandacht aan. Wel voert hij Litmanens vader op, die zijn zoon letterlijk vanaf de wieg met de bal opvoedde.
Lees ook: Van bankzitter tot bekerheld: Jari De Busser
Een Veelkleurig Beeld
De biografie schetst een veelkleurig beeld van Litmanen en zijn opkomst en kwaliteiten, vanuit diverse belangwekkende en interessante invalshoeken. Van Damme reconstrueert bijvoorbeeld hoe Litmanen in Nederland terechtkwam via een Finse papierfabrikant en diens Nederlandse zakenpartner. Litmanen werd dus niet direct door een scout ontdekt. Pas in laatste instantie hapte Ajax-superscout Ton Pronk toe op het aanbod van Finlands topspeler. Andere Nederlandse clubs waren aanvankelijk niet geïnteresseerd.
Dankzij die papierfabrikant en Pronk kon Litmanen in juli 1992 stage lopen bij Ajax. Hij maakte echter geen beste indruk als rechtshalf. Louis van Gaal, die verkeerd was geïnformeerd over Litmanens gebruikelijke positie, wilde hem terugsturen. Maar omdat Dennis Bergkamp geblesseerd raakte, mocht Litmanen op de laatste avond meedoen in een oefenwedstrijd, op de centrale positie die hij gewoon was. Toen viel onmiddellijk het kwartje, samen met vier doelpunten.
Iets dergelijks gebeurde een jaar later, toen hij als contractspeler concurreerde met de getalenteerdere Deen Dan Petersen. Die moest de opvolger van de vertrokken Dennis Bergkamp worden. Voorafgaand aan de Supercup tegen Feyenoord kampte Petersen echter met blessures. Litmanen mocht opdraven.
Inkijkjes in de Kleedkamer
Van Damme laat de bal het werk doen en geeft mooie inkijkjes in de kleedkamer, waar het samenspel tussen de acteurs voor, tussen en na trainingen en wedstrijden zich voltrekt. Deze inkijkjes zijn bij uitstek geschikt om Litmanens verschillen met de andere Ajacieden, Amsterdammers en Nederlanders (en soms ook overeenkomsten met hen) en de manier waarop hij daarmee omging te leren kennen. Zijn medespelers twijfelden aanvankelijk aan die Fin, maar zagen al snel zijn mentale kracht en doorzettingsvermogen. Stoïcijns bleef hij zijn aangeleerde en voor hem broodnodige rekoefeningen vóór een wedstrijd praktiseren. Ook zijn omgang met de materiaalman van Ajax, die stekelig begon, komt voorbij in een hoofdstuk over voetbalschoenen.
Litmanen begon als de minst Amsterdamse en minst Ajaciedse van het team, maar hielp Ajax in augustus 1993 met twee doelpunten aan zijn eerste Supercup. Met zijn uitbundige viering tegenover het uitvak van De Kuip wond hij de supporters meteen rond zijn vingers. Toen hij twee weken later in en tegen Utrecht weer twee keer scoorde, schalde hun ‘Litmanen, ooh-ho, Litmanen, ooh-ho-ho-ho’ door Nieuw Galgenwaard.
Lees ook: Bekerfinale Den Haag - Heerenveen
Thematische Aanpak
De biografie geeft een veelomvattend beeld vanuit breed perspectief. Van Damme dist anekdotes op die tot de betere in het genre horen, zoals een reprimande toen Van Gaal ontdekte dat Litmanen, Overmars en Van der Sar tussen twee trainingen stiekem naar het strand gingen. Idem toen Litmanen doelman Van der Sar een penalty liet nemen en daarmee volgens de coach het respect voor de tegenstander uit het oog verloor.
De historische resultaten, gebeurtenissen en Litmanens eigenschappen komen er mede zo goed uit door de thematische aanpak. Hoewel het boek losjes de chronologie volgt, af en toe heen en weer springend, zijn de hoofdstukken grotendeels opgehangen aan een thema (zoals die voetbalschoenen). Belangrijke elementen worden niet tussendoor in een chronologisch keurslijf behandeld, maar op zichzelf. Hoogtepunt daarvan is misschien wel het hoofdstuk over Litmanens samenwerking en band met fysiotherapeut Pim van Dord en hersteltrainer Bobby Haarms, bij wie hij wegens zijn toenemend blessureleed vaste klant was.
Het verhaal van de voetballer Litmanen is daarmee vooral positief getoonzet, maar ook mindere periodes en problemen (zoals dat toenemend blessureleed) worden belicht. Er is uitvoerig aandacht voor Litmanens enige rode kaart, nadat hij zich op onbegrijpelijke wijze had vergrepen aan een Volendammer. Zelfs dat krijgt uiteindelijk een positieve draai. Scheidsrechter Dick Jol, die het incident niet had gezien, reageerde stomverbaasd toen zijn assistent hem erop wees dat Litmanen een faux pas had begaan. Aan het einde van alles vernemen we namelijk dat hij, die naast die rode kaart gedurende al zijn zeven Ajax-jaren ook een gele kreeg (één), onder scheidsrechters als ideale speler gold en waarom.
Litmanen en IJshockey: Een Vergelijking
Het is interessant om de link tussen Litmanen en ijshockey te onderzoeken. Zoals eerder vermeld, koos Litmanen als tiener tussen ijshockey en voetbal, en zijn keuze viel uiteindelijk op het voetbal. Het is echter de moeite waard om te onderzoeken hoe zijn achtergrond in het ijshockey zijn voetbalcarrière mogelijk heeft beïnvloed.
Een fragment uit een interview met Jari Litmanen en Finidi George uit 1993, waarin Hans Kraay junior hen vraagt of ze kunnen ijshockeyen, illustreert de Finse affiniteit met de sport. Litmanen bevestigt dat hij kan ijshockeyen, en er volgt een lachsalvo. Vervolgens zien we de twee Ajacieden op de ijsbaan, waar Finidi een voorzet op maat geeft aan Litmanen.
Lees ook: Alles over ijshockeyschaatsen maat 39 voor dames
Hoewel dit fragment luchtig van toon is, roept het wel de vraag op of Litmanens ijshockeyachtergrond hem bepaalde voordelen heeft opgeleverd op het voetbalveld. Mogelijk heeft het hem geholpen bij zijn:
- Schaatsen en evenwicht: IJshockey vereist een uitstekend evenwicht en schaatsvaardigheid. Deze vaardigheden kunnen indirect hebben bijgedragen aan Litmanens behendigheid en coördinatie op het voetbalveld.
- Snelle besluitvorming: IJshockey is een snelle sport die snelle besluitvorming vereist. Deze vaardigheid kan Litmanen hebben geholpen om snel te reageren en effectieve passes te geven op het voetbalveld.
- Teamgeest: Zowel ijshockey als voetbal zijn teamsporten die een sterke teamgeest vereisen. Litmanens ervaring in het ijshockey kan hem hebben geholpen om zich snel aan te passen aan het teamgeest van Ajax en een belangrijke speler te worden in het collectief.
Het is belangrijk op te merken dat dit slechts speculatie is. Het is moeilijk om met zekerheid te zeggen in hoeverre Litmanens ijshockeyachtergrond zijn voetbalcarrière heeft beïnvloed. Wel is het duidelijk dat hij een uitzonderlijk talent was met een sterke mentaliteit en doorzettingsvermogen, ongeacht zijn achtergrond.
Litmanen Vandaag
Zelfs na zijn actieve carrière blijft Jari Litmanen een populaire figuur in de voetbalwereld. Hij genoot van de legendewedstrijd tegen Real Madrid in de Johan Cruijff Arena en oogde nog altijd fit. Hij vertelde dat hij nog steeds van sporten houdt, waaronder voetbal met zijn zonen, langlaufen en ijshockey in de winter, en soms tennis.
Litmanen gaf aan dat hij vier jaar niet had kunnen voetballen wegens corona en long covid, wat een zware periode was. Desondanks is zijn populariteit nog altijd onverminderd groot. Het Litmanen woohooo rolde weer als vanouds van de tribunes.
tags: #Jari #Litmanen #ijshockey #vergelijking