Jakob "Jaap" Stam, geboren op 17 juli 1972 in Kampen, is een voormalig Nederlands profvoetballer die uitgroeide tot een van de meest gerespecteerde verdedigers van zijn generatie. Zijn carrière omspande clubs als FC Zwolle, SC Cambuur, Willem II, PSV, Manchester United, Lazio Roma, AC Milan en Ajax, evenals het Nederlands elftal. Stam staat bekend om zijn fysieke kracht, onverzettelijkheid en leiderschapskwaliteiten. Dit artikel duikt in zijn opmerkelijke carrière, van zijn bescheiden begin in Kampen tot de Europese top en zijn latere terugkeer naar het amateurvoetbal.
Jeugd en Vroege Carrière in Kampen
Jaap Stam groeide op in Kampen, een stad met een rijke voetbalhistorie. Als jonge jongen was hij dagelijks te vinden op Sportpark De Maten, waar hij speelde voor DOS Kampen. Ondanks zijn passie voor voetbal, fantaseerde hij aanvankelijk niet over een profcarrière. Hij behaalde zelfs een diploma als elektricien. Zijn talent en doorzettingsvermogen waren echter onmiskenbaar. Bij DOS Kampen speelde hij op het middenveld en ontwikkelde hij zich tot een fysiek sterke speler.
Dennis Hendriksen sprak vorig jaar nog urenlang met Stam voor zijn boek 'Voetbalvlegels! De biografie van de eigenzinnigste voetbalstad van Nederland'. In die tijd was Jaap nog een jeugdspeler bij DOS Kampen. Met zijn geringe lengte en ranke schouders behoorde Stam tot de jongens, die moesten vechten voor hun plek in de jeugdselecties van de volksclub. Het rauwe randje en zijn vorming thuis brachten hem een granieten voetbalethos. Toen hij een groeischeut kreeg en in de A1 vanaf het middenveld linksback werd gezet, tot zijn groot ongenoegen, veranderde alles.
Doorbraak in het Profvoetbal
Opmerkelijk genoeg betrad Stam pas relatief laat, op zijn twintigste, het profvoetbal. FC Zwolle, uitkomend in de Eerste Divisie, scoutte hem en lijfde hem in 1992 in. Op 15 augustus 1992 maakte hij zijn debuut als profvoetballer tegen SC Heracles (1-1). Na één seizoen bij Zwolle, waarin hij indruk maakte met zijn defensieve kwaliteiten, zette hij de stap naar de Eredivisie.
Hij tekende bij Cambuur Leeuwarden, waar hij direct een basisplaats veroverde. Zijn verblijf in Friesland was echter van korte duur. Cambuur degradeerde en Stam wilde niet terugkeren naar de Eerste Divisie. Willem II bood uitkomst en Stam verhuisde naar Tilburg, waar hij wederom een vaste waarde werd.
Lees ook: Jaap Vogelaar: een gedetailleerd overzicht van zijn carrière
Succes bij PSV en Internationaal Debuut
De prestaties van Stam bij Willem II bleven niet onopgemerkt. In de winterstop van het seizoen 1995/1996 contracteerde PSV hem. Ook in Eindhoven had Stam geen enkele moeite zich in de basis te spelen en werd hij zelfs door zijn collega voetballers gekozen tot voetballer van het jaar 1997. Bij PSV pakte hij zijn eerste grote prijzen: de landstitel en de KNVB-beker in 1996, gevolgd door de Johan Cruijff Schaal en wederom de landstitel in 1997.
Zijn sterke spel bij PSV leidde tot een uitnodiging voor het Nederlands elftal. Onder bondscoach Guus Hiddink maakte hij in 1996 zijn debuut tegen Duitsland, een wedstrijd die met 1-0 verloren ging.
Topjaren bij Manchester United
In de zomer van 1998 volgde een droomtransfer naar Manchester United. Sir Alex Ferguson, de legendarische manager van de club, was onder de indruk van de "oer Hollandse verdediger" en haalde hem voor 35 miljoen gulden naar Engeland.
Ook bij Manchester United veroverde Stam direct een basisplaats. Hij werd in zijn eerste jaar uitgeroepen tot de beste verdediger van Europa. Met Manchester United beleefde hij zijn meest succesvolle periode. In 1999 won de club de Premier League, de FA Cup, de Champions League en de Wereldbeker voor clubteams. Stam speelde een cruciale rol in het succes van het team en werd een publiekslieveling.
Controversieel Vertrek bij Manchester United
Ondanks zijn successen bij Manchester United, kwam er in 2001 een abrupt einde aan zijn tijd in Engeland. Vlak voor zijn transfer bracht Stam zijn boek Head-to-Head uit. "Dat boek is toen een beetje gebruikt om een reden te vinden om het naar buiten te brengen", vertelt Stam negentien jaar later. "Het was toen mogelijk, ook bij United, dat je een gat in het budget had. Ze hadden geld nodig. Ik zat in de spelersraad en daar is toen over gesproken.”
Lees ook: VEO en KCC/CK Kozijnen in de spotlight
In zijn biografie stonden opmerkelijke uitspraken over zijn medespelers en zijn trainer. Ferguson was hier niet blij mee en besloot Stam te verkopen aan Lazio Roma voor bijna 26 miljoen euro. Later zou Fergusen hier veel spijt van hebben. Stam zelf vermoedt dat het boek als excuus werd gebruikt om hem te verkopen en zo een gat in de begroting te dichten.
Vervolg van de Carrière in Italië
Na zijn vertrek bij Manchester United speelde Stam in Italië, eerst voor Lazio Roma en later voor AC Milan. Bij Lazio werd hij in 2001 betrapt op het gebruik van nandrolon, een verboden middel. Aanvankelijk werd hij vijf maanden geschorst, maar in hoger beroep werd dit teruggebracht tot één maand. Zijn periode bij Lazio was verder weinig succesvol, op het winnen van de Coppa Italia na.
In 2004 verhuisde Stam naar AC Milan, waar hij wederom een belangrijke speler werd. Hoewel de club in de competitie goed presteerde en de Champions League finale haalde, werden er geen prijzen gewonnen.
Terugkeer naar Nederland bij Ajax
Begin 2006 keerde Jaap Stam terug naar Nederland en tekende een contract bij Ajax. Hij wilde nog twee jaar in de hoofdstad spelen en daarna zijn carrière beëindigen. Bij Ajax werd hij direct aanvoerder en speelde hij als centrale verdediger. In zijn eerste jaar won hij de Johan Cruijff Schaal en de beker.
Einde van een Illustere Carrière
Op 29 oktober 2007 stopte Stam per direct met professioneel voetbal. Zijn motivatie was weg en hij kon het fysiek niet meer brengen wat hij zelf wilde. "De uitschakeling in de Champions Leaque voorronde was voor hem denk ik de druppel", aldus Yanick Vos.
Lees ook: Inclusie en sportiviteit in het Amsterdamse ijshockey
Jaap Stam in het Nederlands Elftal
Jaap Stam was jarenlang een vaste waarde in het Nederlands Elftal. Hij maakte deel uit van de selecties voor EK 1996, WK 1998, EK 2000 en EK 2004. Hoewel hij geen prijzen won met Oranje, bereikte hij wel een kwartfinale op het EK 1996 en drie halve finales (WK 1998, EK 2000 en EK 2004). Vooral het WK 1998 en het EK 2000 waren toernooien waarin Stam uitblonk en liet zien dat hij tot de absolute wereldtop behoorde.
Trainer Carrière en Terugkeer naar DOS Kampen
Na zijn actieve carrière begon Stam een trainersloopbaan. Hij trainde onder meer Jong Ajax, Reading, Feyenoord en FC Cincinnati.
In 2024 keerde Jaap Stam terug naar zijn roots bij DOS Kampen, de club waar het allemaal begon. Hoewel hij met zijn 51 jaar waarschijnlijk nog met twee vingers in de neus mee kan in het hart van de verdediging van de tweedeklasser, zit hij vanaf komend seizoen op de bank. Sommige criticasters zullen het zien als een zwaktebod en het einde van een trainerscarrière. Waar hij nog regelmatig op Old Trafford als legende en analist vertoeft, treft hij bij Dos Kampen paden met scheve tegels, druppelende kranen en berghokken met afbladderende verf. Toch zal alles vertrouwd aanvoelen en de herinnering van toen terugbrengen. Niet in de laatste plaats aan zijn overleden ouders, die iedere zaterdag bij zijn wedstrijden waren. Ook toen Jaap in Engeland en Italië speelde, waren ze er altijd.
Zijn terugkeer naar DOS Kampen wordt gezien als een blijk van loyaliteit en een wens om zijn kennis en ervaring te delen met de club waar hij zijn carrière begon. Hij komt bij Dos Kampen zijn kennis delen en grenzen verleggen. Iedere voetballer weet waar hij begonnen is, maar wie keert er nu terug naar zijn amateurclub om te helpen? Toch verrast het mij niet. Voor mijn boek Voetbalvlegels! hebben we vorig jaar urenlang over vroeger gesproken. Jaap heeft nog steeds een geelzwart hart en is loyaal aan zijn vrienden van toen.