Het Nederlandse damesvoetbal heeft een lange en bewogen weg afgelegd. Van een sport die ontmoedigd en zelfs verboden werd, tot een sport die nu volop in de belangstelling staat, met de OranjeLeeuwinnen als boegbeeld. De winst van de OranjeLeeuwinnen op het EK in eigen land en het zilver bij het WK in Frankrijk hebben het vrouwenvoetbal in Nederland definitief op de kaart gezet. Meisjes kunnen nu dromen van een carrière bij het Nederlands elftal of in het buitenland bij topclubs als Barcelona, Bayern München of Arsenal. Maar hoe is deze bloei ontstaan, ondanks de tegenwerking van de KNVB in het verleden?
Vroege Initiatieven en Verzet (1896-1970)
De geschiedenis van het vrouwenvoetbal in Nederland had al in 1896 kunnen beginnen. De British Ladies’ Football Club benaderde verschillende Nederlandse clubs om de interesse te peilen voor een wedstrijd. Sparta Rotterdam reageerde positief, maar de Nederlandse Voetbalbond (NVB), de voorloper van de KNVB, greep in. De bond vreesde dat wedstrijden tegen de Ladies’ Club "den goeden naam van het voetbalspel zouden schaden" en verbood alle bondsleden om mee te doen, op straffe van diskwalificatie.
Het duurde tot 1914 voordat de eerste Nederlandse vrouwenvoetbalclub werd opgericht en tot 1920 voordat de eerste vrouwenwedstrijd werd gespeeld. Ondanks deze vroege initiatieven, stuitte vrouwenvoetbal op veel weerstand. Journalisten vroegen zich af: "Waarom zou de vrouw zich moedwillig vergelijken?" De vrouw mocht zich wel interesseren voor voetbal, maar alleen ter morele ondersteuning van de voetballende man.
In de tussenliggende decennia ondernamen vrouwen talloze pogingen om het veld te betreden. Vooral na beide wereldoorlogen volgde er een emancipatiegolf, omdat met de mannen aan het front bleek dat vrouwen tot meer in staat waren dan mooi en elegant zijn. Na de Tweede Wereldoorlog werd het serieus toen meerdere clubs als paddenstoelen uit de grond schoten. Een daarvan was HerBiDo uit Utrecht, een afkorting van de verenigingen Hercules, Bilthoven en DOS. Commentator Philip Bloemendal merkte op: “Vooral juffrouw Beckman had een uitstekend figuur, ehhhh … sloeg.”
De KNVB kon de actie van de vrouwen om een eigen voetbalbond op te richten totaal niet waarderen. Clubs die velden beschikbaar stelden aan de vrouwen kregen een boete. In het Nederland van Reve's De Avonden werd de vrouw niet geacht zich te verpozen met gelijkgestemden, maar zich te bekommeren om het huishouden en de opvoeding van de kinderen. Het belang van beweging werd zeker onderkend, maar dat kon ook via huishoudgymnastiek of sporten die de gratie en elegantie van het vrouwenlichaam accentueren, zoals turnen of zwemmen. "De voetbalsport is daarom nog zoveel ongeschikter voor de vrouw omdat het knie en enkelgewricht van nature veel zwakker is als dat van de man."
Lees ook: Overzicht volleybal Zuid-Holland
Zonder steun van de KNVB werd het de Algemene Nederlandse Dames Voetbal Bond (ANDVB) lastig gemaakt een competitie op te zetten. De animo ebt weg maar er is wel degelijk een zaadje geplant dat tien jaar later zal ontkiemen in Zeeland.
De Zeeuwse Pioniers (1967-1971)
In Kapelle werd in 1967 de Eerste Zeeuwse Dames Voetbal Vereniging (EZDVV) opgericht. Vrouwen vanuit Wageningen en zelfs Winterswijk trokken elke week naar Zuid-Beveland. De Vara maakte een reportage in Kapelle maar de progressieve omroep vestigt vreemd genoeg extra aandacht op een voetbalster die haar kind in de kleedkamer achterlaat in de kinderwagen. En dat is dan ook nog eens in scène gezet zo blijkt in 2015 bij een terugblik van Andere Tijden.
"Het mocht niet. Ik deed het gewoon stiekem. Mijn kleren en voetbalschoenen verstopte ik bij vrienden."
Ook nu gaf de KNVB niet thuis, maar vrouwen wilden voetballen, dat zag zelfs de UEFA die de voetbalbonden in 1971 de opdracht gaf vrouwenvoetbal in hun structuur op te nemen.
Erkenning en Langzame Acceptatie (1971-2000)
Pas in 1971 ging de deur in Nederland voorzichtig op een kier, omdat de UEFA vond dat de nationale bonden het vrouwenvoetbal onder hun hoede moesten nemen. Het aantal vrouwelijke leden steeg in het eerste jaar direct van 5500 naar 8000. De Algemene Nederlandse Dames Voetbal Bond (ANDVB) werd in april 1971 opgericht in Kapelle. Er werden twee competities opgezet: een voor Zeeland/West-Brabant en een voor Zuid-Holland. In de zomer van 1971 werden de ANDVB-competities overgenomen door de KNVB. Ook het ANDVB-team van Robert Verbruggen werd in november 1971 ontbonden.
Lees ook: Is hockey iets voor jouw kind?
Maar om nu te zeggen dat de bond het vrouwenvoetbal direct innig omarmde, nee. Zo kreeg het Nederlandse vrouwenelftal met Bert van Lingen pas in 1979 voor het eerst een gediplomeerde bondscoach. En ook de meeste clubs - uitzonderingen daargelaten - stonden niet te springen. In plaats van kansen om nieuwe leden te werven, zagen verenigingen vooral problemen opdoemen met aparte kleedkamers voor meisjes en overbelaste velden.
Vera Pauw kreeg als dertienjarig meisje dispensatie om met de vrouwen van SV Brederodes mee te doen. "Ik was een soort mascotte," blikt ze terug op haar eerste stappen op een voetbalveld. Twaalf jaar later tekent Pauw als eerste Nederlandse vrouwelijke voetbalprof een contract bij het Italiaanse Modena. Ze speelt 89 interlands in een tijd dat het Nederlands vrouwenelftal een rol in de marge speelt en zich nooit plaatst voor een EK of WK. Als eerste vrouw haalt ze het diploma Coach Betaald Voetbal, maar ze ziet haarzelf geen club uit de eredivisie coachen. "Zie je de reacties al voor je als ik een vedette op de bank zet en we verliezen," zei Pauw in de talkshow Barend en Van Dorp.
Haar missie is het vrouwenvoetbal op de kaart te zetten. Vooral dankzij amateurclubs als SC Buitenveldert, Ter Leede en Saestum die het vrouwenvoetbal vanaf het eerste uur omarmen, ligt er een basis. Het aantal vrouwelijke leden bij de KNVB is eind jaren negentig gestaag gegroeid naar 65.000. De voetbalbond neemt vrouwenvoetbal ook eindelijk serieuzer: zo zijn er nationale jeugdteams voor talentvolle meisjes. Maar vanzelfsprekend is het nog niet zo blijkt als de talentvolle Jeanet van der Laan kampioen wordt met de jongens B1 van FC Lisse, promoveert naar de landelijke divisie en daarvoor speciaal dispensatie moet aanvragen om mee te mogen doen. Ze haalt er het landelijke nieuws mee.
Vera Pauw kijkt in het item van het Jeugdjournaal goedkeurend toe hoe Jeanet zich handhaaft tussen de jongens. Het past in haar visie dat meisjes en jongens gemengd moeten voetballen, zolang het kan. "Kijk naar niveau, niet of iemand een paardenstaart draagt."
De Professionalisering en Doorbraak (2000-heden)
Pauw werd in 2004 aangesteld als bondscoach van de Oranjevrouwen. Van de basis tot aan de top van de piramide bemoeide ze zich met de ontwikkeling van het vrouwenvoetbal. Pauw is de drijvende kracht achter de eredivisie vrouwen die in 2007 van start gaat. De voetbalsters kregen nog veelal een onkostenvergoeding, maar de trainingsintensiteit ging omhoog. Daarvan profiteerde ook het Nederlands vrouwenelftal dat in 2009 in Finland voor het eerst zal deelnemen aan een EK-eindronde. Nederland bereikte de kwartfinale, hield Frankrijk op 0-0 en toen Anouk Hoogendijk de beslissende penalty scoorde, stonden de voetbalsters tot ieders verrassing in de halve finale. Nog belangrijker is dat het Nederlands vrouwenelftal de A-status kreeg van sportorganisatie NOC*NSF. Dat garandeerde een inkomen en verklaarde waarom Pauw concessies deed aan de speelwijze: "We hebben niet alleen de halve finale bereikt."
Lees ook: Het verhaal van HVC '10: Fusie tot nu.
De NOS zendt de halve finale tegen Engeland rechtstreeks uit. 1,7 miljoen kijkers zien Nederland in de verlenging met 1-0 ten onder gaan. De successen van de Oranjevrouwen versterken niettemin een proces dat al in gang is gezet. In vijftien jaar verdubbelt het aantal vrouwelijke leden van de KNVB naar ruim 160.000 in 2020. Toch krijgt Pauw als grondlegger van het professionele vrouwenvoetbal weinig waardering van de voetbalbond zo blijkt uit een interview met het NRC in 2022.
De echte doorbraak kwam met het EK in eigen land in 2017. De zomer van 2017 was van de OranjeLeeuwinnen, die na een fraaie reeks van vijf overwinningen op rij de finale behaalden. Daarin versloegen ze Denemarken met 4-2 en veroverden ze de eerste titel voor de vrouwen ooit. En ook pas de tweede voor Oranje in zijn geheel, na de 'mannen van 1988'. Een ongekende prestatie voor het team van Wiegman dat met Lieke Martens ook nog eens de beste speelster van het EK in de gelederen had.
Ruim vijf miljoen mensen keken de finale, waarmee de leeuwinnen zijn omarmd door het grote publiek. Het succes leek de doorbraak van het vrouwenvoetbal te hebben veroorzaakt. Wiegman daarover: "Ik hoop dat deze titel een extra boost geeft aan de ontwikkeling van het vrouwenvoetbal en onze competitie."
Van Lenie van der Jagt, Vera Pauw tot Daphne Koster. Zij hebben het pad geplaveid voor de snelweg waarop het Nederlandse vrouwenvoetbal doordendert. Vooral FC Twente maakt furore met een eigen voetbalacademie en vijf landstitels. De recordkampioen van Nederland schakelt in 2015 zelfs Bayern München uit in de Champions League. De wedstrijd in de volgende ronde tegen FC Barcelona trekt 14.000 toeschouwers naar de Grolsch Veste, een record. Sinds 2012 spelen ook Ajax en PSV in de eredivisie vrouwen. Feyenoord treedt in het seizoen 2021-2022 toe. De publieke belangstelling groeit. De NOS zendt samenvattingen uit. Dat trekt weer sponsors aan waardoor voetbalsters ook in Nederland full-prof kunnen worden.
Nu gaan de beste Nederlandse spelers naar de Europese topploegen in Duitsland, Zweden, Frankrijk en sinds enkele jaren ook Engeland. Zij kunnen inmiddels leven van hun sport en laten hun zaken behartigen door een spelersmakelaar. International Sherida Spitse is in 2014 de eerste Nederlandse voetbalster voor wie een transfersom voor wordt betaald. Naar verluidt betaalt het Noorse Lillestrom SK 25.000 euro aan FC Twente Vrouwen. Sterspeelster Lieke Martens -in 2017 verkozen tot beste speelster ter wereld- zou bij haar nieuwe club Barcelona meer dan 100.000 euro verdienen.
In 2019 wisten de OranjeLeeuwinnen zelfs de finale van het WK in Frankrijk te bereiken. Ruim 5,5 miljoen Nederlanders zagen een strijdlustig Oranje uiteindelijk verliezen. De torenhoge favoriet; het team van de Verenigde Staten was nog een maat te groot. Maar ondanks het verlies, overheerste de trots over de prestatie. De voetbalsters en hun coach beseften dat het Nederlands vrouwenvoetbal in korte tijd de wereldtop had weten te bereiken en waren zich bewust van de strijd die daaraan vooraf ging. Sinds het EK en het WK weet het publiek dat vrouwen niet alleen mogen, maar ook kùnnen voetballen.
tags: #holland #dames #voetbal #geschiedenis