Stel je een voetbalwedstrijd voor zonder keeper. Chaos, toch? Precies zo begon de geschiedenis van voetbal. De rol van de keeper in het voetbal heeft een opmerkelijke transformatie doorgemaakt, van een ongedefinieerde positie tot een cruciale speler met gespecialiseerde uitrusting. Dit artikel duikt in de fascinerende evolutie van de voetbal keeper, van de eerste regels tot de moderne hoogtechnologische handschoenen en de iconische figuren die de positie hebben gevormd.
Het Begin: Geen Keeper in Zicht
In het eerste regelboek uit 1863 werd geen keeper aangewezen. Een speler aan de verdedigende kant die het dichtst bij het doel stond, kon het doel verdedigen, maar had geen speciale rechten om de bal te hanteren. In die tijd leek voetbal meer op een mix tussen rugby en voetbal. De enige regel was dat je de bal niet met je handen mocht aanraken. Voor de rest was alles geoorloofd. Je kunt je voorstellen dat het er ruig aan toe ging. Enkele jaren later besloot een scholengemeenschap een regel toe te voegen voor het voetballen op hun schoolpleinen: je mag niet té hard spelen. Het voetbal begon stapje voor stapje meer op het voetbal van nu te lijken.
1871: De Geboorte van de Keeper
In 1871 werd een nieuwe regel ingevoerd die alles veranderde - plotseling mocht slechts één speler op zijn eigen helft de bal met zijn handen aanraken. Het werd bepaald dat de keeper de bal mocht hanteren "ter bescherming van zijn doel". Beperkingen op de balhantering door keepers werden later meerdere keren aangepast en verfijnd.
Aanvankelijk de sukkel van het elftal groeide hij uit tot een cruciaal onderdeel van iedere succesvolle voetbalploeg.
De Eerste Handschoenen: Een Leren Begin (1885)
In 1885 werd een belangrijke mijlpaal bereikt, al was dat toen nog niet duidelijk. De Brit William Sykes diende het eerste patent in voor keepershandschoenen. De Engelsman die eigenaar was van een bedrijf dat voetballen produceerden had een combinatie uitgevonden van een leren keepershandschoen met Indiaas Rubberen palm. Gemaakt van leer waren deze handschoenen een eerste poging om keepers te beschermen. Maar de voetbalwereld was er nog niet klaar voor. De meeste keepers speelden nog steeds met blote handen - als een symbool van moed en robuustheid.
Lees ook: Passie en Kritiek NAC Breda Ultras
De Vroege Adoptie: Jaren '40 en '50
Toch duurde het nog zeker een halve eeuw voordat de keepershandschoen gebruikt ging worden. In de jaren 40 begonnen sommige keepers, zoals de Argentijn Amadeo Carrizo, handschoenen te dragen. De IFFHS heeft hem uitgeroepen tot één van de top 10 keepers van de 20e eeuw. Hij is de eerste keeper waarvan bekend is dat hij gebruik maakte van keepershandschoenen. Zijn carrière liep van 1945 tot 1970 en hierin stond hij bekend als een excentrieke en innovatieve keeper die de manier van keepen revolutioneerde. Vaak waren dit eenvoudige katoenen of wollen handschoenen, meer bedoeld als bescherming tegen de kou. Tuinhandschoenen waren ook een populaire keuze bij regenachtig weer. Toch speelden de meeste keepers nog steeds zonder handschoenen.
Het lijkt erop dat er door wat keepers af en toe wollen handschoenen en tuinhandschoenen gebruikt werden bij koud weer, maar van een echte tendens kon niet gesproken worden.
De Doorbraak: Jaren '60 en '70
Eind jaren 60 en in de jaren 70 was deze periode gekenmerkt door innovatie. Handschoenen met rubberen handpalmen deden hun intrede, en keepers begonnen langzaam het nut ervan in te zien. Iconen zoals Sepp Maier maakten ze populair. Maar deze periode ging niet alleen over bescherming - handschoenen werden een symbool van een nieuw tijdperk: preciezer, professioneler en sterker. Tijdens het WK van 1970 experimenteerde Gordon Banks met keepershandschoenen. Maar hetgeen wat de opinie van mensen echt beïnvloed heeft is het de redding van Gordon Banks op het WK 1970. Banks keepte met keepershandschoenen en maakte een fantastische redding op een kopbal van Pele. Vanaf die tijd is eigenlijk de opmars van de moderne keepershandschoen begonnen.
De Latex Revolutie: Jaren '80
De jaren 80 brachten een ware revolutie. Merken zoals Reusch en Uhlsport ontwikkelden keepershandschoenen met latex handpalmen, die het niveau van grip naar een hoger niveau tilden. Plots hadden keepers een controle die ze nog nooit eerder hadden ervaren. Dit was de tijd van verandering, waarin handschoenen niet langer een optie waren, maar een essentieel onderdeel van de uitrusting. Vanaf de jaren 80 werden de keepershandschoenen meer en meer doorontwikkeld. Er werden diverse materialen getest, van badstof / microfiber tot de padding van tafeltennisbatjes. Uiteindelijk bleek latex foam (voorlopig) het beste materiaal. Deze latex werd en wordt nog steeds doorontwikkeld. Bepaalde behandelingen maken de foam duurzamer. Tevens wordt de grip vele malen beter.
Hoogtechnologische Handschoenen: Jaren '90 tot Nu
In de jaren 90 werden keepershandschoenen ware kunstwerken. Materialen werden continu verbeterd, kleverige schuimen werden veel gripvaster, en sommige merken introduceerden hun eerste iconische ontwerpen (zoals de kenmerkende pijlvorm van Reusch). Naast grip en duurzaamheid is er ook aandacht besteed aan andere zaken zoals bescherming. Ergonomisch ontwerp, vingerbescherming en precisie - handschoenen werden een verlengstuk van de handen van keepers. Fingersave deed zijn intrede in de jaren 90 en wordt nog steeds verbeterd. Iedere fabrikant heeft zijn eigen naam hiervoor.
Lees ook: Kleding en benodigdheden Uganda
De Ontwikkeling van het Voetbalspel en de Rol van de Keeper
Voetbal is de meest populaire sport in de wereld. Meer dan 2 miljard mensen houden zich met de zogenaamde beautiful game bezig. Ook staan de professionele spelers van deze sport bekend om hun enorme salarissen. Zo zijn er spelers geweest die meer dan €30 miljoen per jaar hebben verdiend. Maar, wanneer is voetbal ontstaan? Waar gebeurde dit? Wanneer werden de eerste regels ingevoerd? Er zijn discussies over het begin van de voetbal historie. Volgens historici zou deze sport niet in de 18de eeuw zijn ontstaan, maar in de derde eeuw. In China speelden de bewoners een spel, waarin ze leren ballen die gevuld waren met veren, in de doelen van de tegenstanders moesten krijgen. Niettemin heeft de FIFA (Fédération Internationale de Football Association) bevestigd dat de voetbal geschiedenis in de 18de eeuw begon. Volgens deze organisatie begon het in Groot-Brittannië. Tijdens de Industriële Revolutie speelden de arbeiders met een bal om te ontspannen en sociale contacten te leggen. Zij moesten immers zes dagen in de week werken. In deze periode was er weinig sprake van arbitrage. Zo konden spelers de bal in de handen hebben, terwijl ze over het veld renden.
In het Verenigd Koninkrijk vond de volgende verandering van de voetbal geschiedenis plaats. Deze sport werd niet meer alleen door arbeiders beoefend, maar ook door studenten. In de 19de eeuw besloten studenten die de prestigieuze privéscholen in Oxford en Cambridge attendeerden om te voetballen. Naar aanleiding van de toenemende populariteit van deze sport, besloot men in 1815 en 1825 de eerste regels vast te leggen. Dit was een grote gebeurtenis in de voetbal geschiedenis, omdat de eerste officiële afspraken werden gemaakt. Denk bijvoorbeeld aan de positie van de keepers. Toen waren zij de enige spelers op het veld die de bal met hun handen mochten pakken. In 1848 werden meer regels afgesproken op de universiteit van Cambridge. Hier werden afspraken gemaakt die tot de dag van vandaag niet zijn gewijzigd. Neem nou de regels met betrekking tot ingooien en bescherming van de keeper. Toch volgden de schoolteams het reglement niet, omdat ze hun eigen regels hadden. Men probeerde dit probleem op te lossen en daarom werd er besloten om de regels van de thuisspelende ploeg te hanteren.
Voor de eerste keer in de voetbal historie werd een voetbalbond opgericht. Dat is de huidige FA (Football Association). Deze Britse vereniging ontstond in 1863 en de directie ervan besloot om de regels van de universiteit van Cambridge te hanteren, zodat er duidelijkheid was onder alle voetballers. Door de komst van de FA was er sprake van professionalisering. In 1885 werd betaald voetbal geaccepteerd. Het eerste toernooi ontstond in 1871 en de Football League was de eerste competitie in 1888.
Een Geschiedenis van de Bekendste Spelregels
Het voetbal zoals wij nu kennen, lijkt heel normaal. Toch is er de laatste 60 jaar ontzettend veel veranderd. Het is niet voor te stellen hoe het er eerst aan toe ging. Hierbij een tijdlijn waarin je ziet wanneer welke regels zijn ingevoerd:
- 1863- Er was geen lat en dus geen limiet aan de hoogte van het doel
- Bal over de zijlijn? Wie de bal het eerste pakt, mag de bal ingooien
- Ingooien deed je met één hand
- Er waren geen scheidsrechters
- Buitenspel bestond al
- 1871- Introductie van scheidsrechters
- 1872- Corners werden geïntroduceerd, maar je mocht er niet uit direct uit scoren
- 1891- Ontstaan penalty’s
- 1909- De ‘doelman’ werd nu pas een échte positie. Hij kreeg een ander kleur shirt en een gebied waar hij de bal met de handen mocht aanraken.
- 1966- Uitvinding van gele en rode kaarten. Het WK van 1966 was een grote schoppartij. Om dat in de toekomst te voorkomen bedacht Engelsman Ken Aston de gele en rode kaart.
Beroemde Keepers in de Geschiedenis
Keepers werden sterren: Jasjin, Banks, Zoff. De jaren 1965-1990 waren echt de jaren van bloei voor keepers.
Lees ook: Steun het Nederlands Elftal met stijl
Lev Jasjin: De Zwarte Spin
De Russische voetballer Lev Jasjin wordt nog steeds gezien als de beste keeper aller tijden. In zijn carrière wist hij maar liefst 150 penalty’s te stoppen, wat nog steeds een record is. Tijdens het allereerste Europees Kampioenschap voetbal ooit gehouden leidde hij zijn team naar de overwinning. Wegens zijn lange armen en benen en volledig zwarte tenue stond hij bekend als de ‘zwarte spin’.
Jasjin werd geboren op 22 oktober 1929, in een arbeidersfamilie. Hij begon te voetballen in een jeugdteam en werd in het doel gezet omdat hij lang was voor zijn leeftijd. Al gauw ontwikkelde hij zich tot een goede keeper. Ook ging hij ijshockey spelen, waarin hij ook als keeper fungeerde. Vanaf 1948 speelde hij bij de voetbalclub Dinamo Moskou. Hier zat hij echter jaren op de reservebank omdat er al een goede keeper was, Aleksej 'de Tijger' Chomitsj. De focus van Jasjin verschoof in 1953 naar het voetbal doordat Chomitsj geblesseerd raakte en Jasjin eerste doelman werd. Hij maakte meteen een verpletterende indruk. In de twee decennia die hij keepte voor zijn club, won Dinamo drie maal de beker en vijf maal het landskampioenschap. Omdat internationale transfers voor spelers van de afgesloten Sovjet Unie onmogelijk waren, raakte de rest van de wereld vooral met Jasjin bekend door de interlands die hij speelde. De grote zege kwam echter in 1960.
Jasjin in actie. als onpasseerbaar en vele voetballers durfden de rijzige Rus niet in de ogen te kijken als ze een strafschop namen. Tijdens het EK in Frankrijk deden veel landen, waaronder Engeland, niet mee. Omdat het Spaanse elftal van Franco niet tegen de Sovjet Unie mocht spelen vanwege politieke redenen, werd de finale tegen Joegoslavië uitgevochten. De Sovjet Unie won met 2-1 en Jasjin was de held van de natie.
Jasjin bleef de rest van zijn leven keepen bij Dinamo. Hij veranderde de rol van keeper van ‘de speler die niet kan voetballen’ naar ‘een kunst op zich’. Met zijn harde trainingschema’s en buitengewone techniek bleef Jasjin zijn hele carrière op topniveau spelen. Hij veranderde de rol van keeper door als een soort spelverdeler op te treden en de verdediging aan te sturen.
Jasjin nam in 1971 afscheid als speler, maar bleef bij Dinamo als (keeper)trainer en algemeen directeur. Ook werd hij vicevoorzitter van de Russische voetbalbond. Lev Jasjin stierf op 20 maart 1990. Hij wordt in de voetbalwereld geëerd door de Jasjin-prijs die op elk WK wordt uitgereikt aan de beste keeper van het toernooi.
Nederlandse Topkeepers
Vele keepers verdedigden door de jaren heen het doel van het Nederlands elftal. Hieronder een lijst van een aantal bekende Nederlandse keepers:
Volgens velen dé opvolger van Edwin van der Sar. De Ajax-doelman heeft daarmee een lastige erfenis om zijn schouders hangen. Bekijk hier beelden van Stekelenburg!
Een speler die in de jaren ’20 en ’30 zeer geliefd was. Ter illustratie: zijn huwelijk in 1933 haalde zelfs het Polygoonjournaal. Maar tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde Van der Meulen met de Duitsers, sloot zich aan bij de SS en werd na de oorlog veroordeeld tot een gevangenisstraf - al is nooit duidelijk geworden of de Haarlemmer ook gevechtshandelingen heeft verricht.
De allereerste keeper van het Nederlands elftal ooit. Speelde op 30 april 1905 tegen België en kreeg één treffer om de oren, ook nog eens van een ploeggenoot (1-4). Veroverde met Nederland ook brons op de Olympische Spelen van 1908 in Londen.
Klemvast, sterke reflexen en een slungelachtige uitstraling. Kenmerken van Ed de Goeij. Jarenlang het betrouwbare gezicht van Feyenoord, alvorens hij naar Chelsea vertrok.
Stijlvolle keeper uit de jaren ’60. Speelde eerst voor Ajax, stapte later naar Feyenoord en speelde meer dan 500 wedstrijden voor die twee clubs. Met Feyenoord won hij in 1970 de toenmalige Europa Cup I.
Debuteerde in 1971 en rekende er op te spelen op het WK van 1974 toen eerste keus Jan van Beveren geblesseerd wegviel. Schrijvers was echter opnieuw tweede keus, achter de verrassende Jan Jongbloed. Na dat toernooi werd Schrijvers eerste keus, maar voor het WK 1978 wist hij weer Jongbloed voor zich, al speelde hij wel in de tweede ronde. Bekijk hier beelden van Schrijvers!
Keepte op de WK’s van 1974 en 1978, die Nederland beide met een tweede plaats afsloot. Zijn debuut maakte hij al in 1962, maar daarna werd hij heel lang niet meer opgeroepen. Bondscoach Rinus Michels zag in 1974 in Jongbloed plots de ideale meevoetballende keeper voor het befaamde ‘totaalvoetbal’. Typisch voor Jongbloed was dat hij met blote handen keepte en hij heeft twee records in handen: 683 minuten zonder tegengoal in interlands en 717 wedstrijden in het betaalde voetbal.
Uitstekende keeper die op zijn negentiende debuteerde maar die, mede door een conflict tussen de PSV'ers en de Ajacieden in het Nederlands team, tot slechts 32 interlands kwam. Van Beveren stond bekend als stijlvolle doelman, met sterke reflexen. Er zijn zelfs dichters die zich door hem lieten inspireren.
Was onderdeel van de ploeg die Europees kampioen werd in 1988. Veroorzaakte in de finale een strafschop, maar keerde die vervolgens ook na het beroemde ‘vingertje’ van Van Breukelen. Bekijk hier beelden van Van Breukelen!
Onbetwist de beste keeper die ooit het doel van Oranje heeft verdedigd. Speelde voor het eerst een interland in 1995 (1-0 verlies in Wit-Rusland) en veroverde daarna nog eens 129 caps. Dat maakt hem tot recordinternational. Speelde op de EK’s (1996, 2000, 2004 en 2008) en de WK’s van 1998 en 2006.
De Moderne Keeper
Onmiskenbaar is het vak van de voetbalkeeper de laatste decennia enorm veranderd. Maar niet alleen de laatste decennia! Vanaf het moment van zijn ‘geboorte’ in 1871 heeft de keeper zich doorlopend moeten aanpassen. Aan nieuwe tactieken, spelregels, omstandigheden.
In de beginjaren werd de fysiek en mentaal zwakste speler achterin gehouden, en zo ontstond de keeper. Spelers mochten de keeper schoppen, duwen, fysiek op allerlei manieren bejegenen. Natuurlijk kwamen er keepers die zeiden: tot hier en niet verder.
tags: #voetbal #keeper #geschiedenis