Handbal is een dynamische en snelle sport die teamgeest vereist en fysiek contact toestaat. Er bestaan verschillende vormen van handbal, elk met eigen regels. Dit artikel bespreekt de regels van zaalhandbal, veldhandbal, beachhandbal en straathandbal, en gaat dieper in op de jeugdcategorieën en bijbehorende regels.
Verschillende Handbalvormen
Er zijn verschillende vormen van handbal, waaronder:
- Zaalhandbal
- Veldhandbal
- Beachhandbal
- Straathandbal
- Mini-handbal
- Studentenhandbal
- Recreantenhandbal
Zaalhandbal en Veldhandbal
Zaalhandbal is de meest gespeelde vorm van handbal en wordt, zoals de naam al zegt, binnen in een sporthal gespeeld. Veldhandbal is een variant die buiten wordt gespeeld op asfalt, gras of kunstgras. De basisregels van handbal gelden voor beide vormen.
Team: Een handbalteam bestaat uit zeven spelers: zes veldspelers en één keeper, met uitzondering van de F-jeugd, waarbij er vijf veldspelers zijn. Er mogen vijf wisselspelers op de reservebank plaatsnemen. Wisselen mag onbeperkt.
Speelveld: Handbal wordt gespeeld op een speelveld van 40 meter lang en 20 meter breed, verdeeld in twee speelhelften met aan beide kanten een doel. Rond elk doel bevindt zich een halve cirkel, het doelgebied, waar alleen de keeper mag komen. Voor de F-jeugd is het speelveld kleiner: 20 meter lang en 12 tot 16 meter breed, met een doel van 1,60 meter hoog en 2 meter breed.
Lees ook: Hoeveel calorieën verbrand je met korfbal?
Spelduur: De duur van een wedstrijd varieert per leeftijdscategorie. Senioren, A-jeugd en de landelijke B-jeugd spelen 2 x 30 minuten. De B- en C-jeugd speelt 2 x 25 minuten.
Doel: Het doel van het spel is om meer doelpunten te scoren dan de tegenstander.
Beach Handball
Beach Handball is een snelle, zomerse variant die op zand wordt gespeeld en geschikt is voor alle leeftijden en niveaus. Er wordt gespeeld met een rubberen bal, met voor iedere doelgroep een andere grootte.
Team: Beach Handball wordt gespeeld met 3 veldspelers en 1 doelverdediger. Een team kan bestaan uit meisjes/dames, jongens/heren of gemengd.
Puntentelling: Een gewoon doelpunt scoort 1 punt.
Lees ook: Wat verdient een derde keeper?
Spelduur: Een Beach Handball-wedstrijd duurt 2 x 10 minuten, met daartussen 5 minuten rust. Elke helft heeft een winnaar nodig. In Beach Handball spreekt men niet van een helft maar van een set. Het team dat twee sets heeft gewonnen, is de winnaar van de wedstrijd. Wanneer elk team één set heeft gewonnen, volgt een shoot-out.
Street Handball
Street Handball kan zowel binnen als buiten gespeeld worden op een zelf uitgezet veldje van minimaal 10 x 15 meter. De lastige elementen van het traditionele handbal zijn in dit spel weggelaten. Spelers hebben geen handbalervaring of technische vaardigheden nodig, en lichaamsgrootte maakt geen verschil. Street Handball is vooral gericht op “Fair Play” en er hoeft tijdens het spel dus geen scheidsrechter aanwezig te zijn.
Jeugdcategorieën
Binnen de jeugd wordt er onderscheid gemaakt in verschillende teams:
- H (5-6 jaar)
- F (7-8 jaar)
- E (9-10 jaar)
- D (11-12 jaar)
- C (13-14 jaar)
- B (15-16 jaar)
- A (17-18 jaar)
In de leeftijdscategorieën H, F, E en D jeugd kunnen jongens en meisjes samen spelen. Daarnaast spelen ze op kleinere velden en in kleinere teams. Op deze manier komen kinderen vaker aan de bal en gaan ze meer dribbelen, schieten, samenspelen en op doel gooien.
Het is belangrijk dat de omgeving zo goed mogelijk op de hoogte is van alle spelregels en informatie om zo het plezier en de ontwikkeling van de kinderen te realiseren. Er zijn daarom diverse documenten ontwikkeld zoals spelregels en infographics met informatie over de spelers/speelsters, de teambegeleiders en de ouders.
Lees ook: Hoeveel vlakken heeft een voetbal?
Algemene Handbalregels
Naast de specifieke regels per handbalvorm, zijn er ook algemene regels die gelden voor alle vormen:
Spelers: Een team kan bestaan uit maximaal 14 spelers. Zeven spelers staan op het veld (6 veldspelers en 1 doelverdediger) terwijl de overige 7 spelers van het team optreden als wisselspelers. Tussen de veld- en wisselspelers is een vliegende wissel mogelijk. De spelerswissel mag alleen worden uitgevoerd via de wissellijn. Deze definieert de wisselzone buiten het speelveld, waar zich de wisselspelers ophouden en verloopt aan de langszijde van het speelveld, steeds vanaf de middellijn 4,5 m naar links en rechts. Als een speler ongeoorloofd de wissellijn overschrijdt, begaat hij een wisselfout. Deze wordt bestraft door de overtredende speler van het veld te sturen en de tegenpartij een vrije worp toe te kennen. Bij de hogere handbaldivisies vervangen sommige ploegen bij aanvallen soms de doelverdediger voor een extra veldspeler zodat er in totaal 7 veldspelers zijn om de aanval uit te voeren. Als de ploeg de bal verliest, wordt de doelverdediger weer ingewisseld. Deze tactiek wordt hoofdzakelijk toegepast bij landelijke competitiewedstrijden. Bijvoorbeeld, als de stand vlak voor het einde van de wedstrijd nog steeds gelijk is en alles op een kaart wordt gezet.
Speeltijd: Een handbalwedstrijd bestaat gewoonlijk uit twee speelhelften van 30 minuten. Bij de jeugd kiest men deels ook voor kortere speeltijden. Wanneer er bij bepaalde wedstrijden sowieso een winner uit de bus moet komen (bijvoorbeeld bekerwedstrijden) en het na 60 minuten nog steeds gelijkspel is, vinden er twee verlengingen van steeds 5 minuten plaats. Als de tweede verlenging ook geen winnaar oplevert, wordt deze bepaald door 7-meterworpen. Uitgesloten, gediskwalificeerde spelers en spelers die van het veld zijn gestuurd, mogen hieraan niet deelnemen. Ieder team wijst 5 spelers aan die beurtelings een doelworp uitvoeren.
Speelveld: Het speelveld meet 40 x 20 meter en wordt door talrijke lijnen begrensd en doorsneden.
- De zijlijnen en de achterlijnen omsluiten het veld.
- De middenlijn loopt door het midden van het speelveld.
- Het doelgebied wordt door een ononderbroken halve cirkel met een straal van 6 meter gedefinieerd. Dit gebied mag alleen door de doelverdediger worden betreden.
- De gestippelde vrijeworplijn ligt negen meter voor het doel.
- Tussen de doelcirkel en de vrijeworplijn ligt de 7-meterlijn.
- Aan een van de zijlijnen ligt de wissellijn die vanaf de middenlijn steeds 4,5 m naar rechts en links loopt.
Bal: De handbal is gemaakt van kunststof of leer. De diameter van de bal varieert al naargelang geslacht en leeftijd van de teams. Een handbal voor herenteams heeft een omvang die ongeveer 10 cm kleiner is dan een voetbal, maar hetzelfde weegt. Daardoor kunnen handballers hem beter grijpen en harder gooien dan een voetbal. Vaak wordt de bal behandeld met hars zodat de spelers hem beter met één hand kunnen vangen en vasthouden.
Stappen: Staande mogen de spelers de bal slechts drie seconden vasthouden. Met de bal in de hand mogen zij slechts drie stappen doen.
Spel: De bal mag met de handen, armen, hoofd, romp, bovenbeen of knie worden geworpen, opgevangen, gestopt en met hand of vuist worden geslagen. Contact met onderbenen en voeten is niet toegestaan. Een speler kan in balbezit komen als het hem lukt de bal op de tegenspeler met open hand te veroveren.
Foul: Als een speler er door vastgrijpen, omklemmen, stoten en vasthouden op een onsportieve manier aan wordt gehinderd de bal te werpen, wordt dit gezien als een foul en wordt doorgaans bestraft met een vrije worp. Als de scheidsrechter een speler de gele kaart toont, is dit een waarschuwing die geen onmiddellijke uitwerking heeft op het verloop van de wedstrijd. Een tweede overtreding van de speler, die de gele kaart rechtvaardigt, wordt bestraft met een 2-minuten uitsluiting. Het team moet dan verder spelen met een speler minder. Als een speler voor de tweede keer wordt bestraft met een 2-minuten uitsluiting, wordt hij gediskwalificeerd met de rode kaart en mag voor de verdere rest van de wedstrijd niet meer worden ingewisseld.
Worpen:
- Beginworp: Wordt na het beginsignaal van de scheidsrechter in het midden van het speelveld uitgevoerd. Daarbij moet de speler met één voet de middenlijn aanraken, terwijl de andere voet op de eigen helft moet staan. Spelers van de tegenpartij moeten op een afstand van 3 meter van de speler blijven die de beginworp uitvoert.
- Vrije worp: Wordt uitgevoerd als gevolg van overtredingen, bijvoorbeeld als een speler van de aanvallende ploeg binnen de doelcirkel komt. De vrije worp wordt uitgevoerd op de plek waar de overtreding werd begaan. Overtredingen die met een vrije worp worden bestraft op een afstand van minder dan 9 meter van het doel van de tegenpartij worden genomen aan de vrijeworplijn.
- Inworp: Wordt uitgevoerd als de bal buiten het speelveld komt.
- Uitworp: Wordt uitgevoerd door de doelverdediger en vindt plaats als de bal over de doellijn het speelveld verlaat en voor het laatst werd aangeraakt door de aanvallende ploeg of de doelverdediger van de verdedigende ploeg of wanneer de bal in het doelgebied blijft liggen. Anders dan bij voetbal, waarbij de keeper bij de doellijn moet blijven, mag de keeper bij handbal maximaal 4 meter voor zijn doel staan.
- 7-meter worp: Als een duidelijke doelkans wordt verhinderd door een foul of door het betreden van het doelgebied, wordt de gelijkheid van kansen weer hersteld door een 7-meter worp. De werpende speler gaat voor de 7-meter staan en probeert na het fluitsignaal een doelpunt te scoren. Zo lang de speler de bal vasthoudt, mag hij de 7-meter lijn niet aanraken of overschrijden.
Geschiedenis van Handbal
De sport lijkt te zijn ontstaan in Duitsland. De Duitser Max Heiser was de eerste persoon die de sport spelregels gaf. Deze regels werden in 1917 officieel vastgelegd door de turnbond onder de officiële naam: ‘Bestimmungen für die Abhaltung des Handbalspieles für die Damenabteilungen des Berliner Turnrathes’.
Aan het begin van de 20ste eeuw was het doel om de sporttak gymnastiek uit te gaan breiden. Handbal was erg geschikt voor vrouwen. Daarom was de sport in eerste instantie vooral voor meiden bedoeld, maar later gingen mannen de sport ook beoefenen. De Duitse manier van handbal spelen is nog steeds de basis voor de internationale sport. De spelregels begonnen als een combinatie van de regels van basketbal, korfbal en voetbal.
Handbal kwam in Nederland terecht toen er een uitwisseling plaatsvond tussen Hamburgse en Berlijnse turnverenigingen. In Groningen werd de basis gelegd voor het Nederlandse handbal. In eerste instantie werd de balsport op een aangepast voetbalveld gespeeld. Ook bestonden de teams uit 11 spelers, net als bij voetbal. Het eerste landskampioenschap in Nederland vond plaats in 1930 en in 1935 werd de eerste interland tegen Duitsland gespeeld in de stad Den Haag. In dit jaar kreeg handbal ook een eigen bond: het Nederlands Handbal Verbond.