Voetbal is een dynamische sport waarbij tactische aanpassingen cruciaal zijn voor succes. Een van de belangrijkste instrumenten die coaches tot hun beschikking hebben, is het wisselen van spelers. De regels omtrent het aantal toegestane wissels zijn in de loop der jaren geëvolueerd, en verschillen per competitie en niveau. Dit artikel biedt een uitgebreid overzicht van de huidige regels en ontwikkelingen op het gebied van wissels in het voetbal, van de Eredivisie tot het amateurvoetbal.
De Evolutie van het Wisselbeleid
Historisch gezien was het aantal wissels in het voetbal beperkt. Tot 2020 mochten teams doorgaans slechts drie spelers per wedstrijd wisselen. Tijdens de coronapandemie introduceerde de internationale spelregelcommissie IFAB een tijdelijke regel die het aantal wissels verhoogde naar vijf. Deze maatregel was bedoeld om de belasting van spelers te verminderen in een periode van een druk speelschema. Vanwege het succes en de positieve effecten op de spelersgezondheid is deze regel op veel niveaus permanent geworden.
Wissels in het Betaald Voetbal
In het betaald voetbal, waaronder de Eredivisie, de Keuken Kampioen Divisie, de TOTO KNVB Beker en Europese toernooien zoals de UEFA Champions League en de Europa League, mogen teams sinds 2022 standaard vijf wissels toepassen. Deze wissels moeten echter plaatsvinden binnen maximaal drie wisselmomenten tijdens de reguliere speeltijd. Een extra wisselmoment is toegestaan bij een eventuele verlenging.
Het is belangrijk te benadrukken dat het aantal wissels niet alleen afhankelijk is van het aantal spelers, maar ook van het aantal beschikbare wisselmomenten. Coaches moeten dus strategisch plannen wanneer ze hun wissels inzetten om het spel niet onnodig te onderbreken.
Specifieke Regels voor Verlenging
In wedstrijden waar een verlenging nodig is, gelden er specifieke regels met betrekking tot wissels:
Lees ook: Hoeveel calorieën verbrand je met korfbal?
- Elk team mag één extra speler wisselen, zelfs als het maximum van vijf wissels al is bereikt.
- Elk team krijgt één extra wisselmoment, ook als het maximum van drie wisselmomenten al is bereikt.
- Wissels mogen ook worden doorgevoerd voor aanvang van de verlenging en in de rust van de verlenging.
- Indien een team tijdens de reguliere speeltijd niet alle vijf wissels en/of drie wisselmomenten heeft gebruikt, mogen deze worden ingezet tijdens de verlenging.
Wissels in het Amateurvoetbal
In het amateurvoetbal is het wisselbeleid gedifferentieerder en afhankelijk van de leeftijdscategorie en het niveau.
Categorie A
- Senioren (mannen en vrouwen) en junioren JO18/JO19: Vijf wissels, met maximaal drie wisselmomenten (exclusief de rust).
- Junioren JO15 t/m JO17 en MO17 divisies: Zeven wisselbewegingen, met maximaal drie wisselmomenten (exclusief de rust).
Categorie B
In de categorie B geldt voor alle categorieën dat er onbeperkt gewisseld mag worden met maximaal zeven wisselspelers. Dit houdt in dat spelers op elk moment tijdens de wedstrijd kunnen worden gewisseld, zonder beperking in het aantal wisselbewegingen. In de O13 en O14 wordt vaak vliegend gewisseld, waarbij spelers gewisseld kunnen worden zonder dat het spel hiervoor hoeft te worden onderbroken. In de O15 en ouder vindt het wisselen op de traditionele manier plaats, waarbij het spel eerst stil moet liggen en de wissel alleen met toestemming van de scheidsrechter mag worden uitgevoerd.
De 'Witte Wissel' bij Hersenschuddingen
Een belangrijke ontwikkeling in het voetbal is de introductie van de zogenaamde 'witte wissel' bij vermoedelijke hersenschuddingen. Deze regel, die in de afgelopen seizoenen al in de Nederlandse betaald voetbalcompetities werd getest, maakt het mogelijk om een speler met hoofdletsel direct te vervangen zonder dat dit ten koste gaat van de reguliere wisselmogelijkheden.
De IFAB heeft bepaald dat wanneer team A deze extra wissel inzet, team B hiervoor direct een extra wissel en wisselmoment krijgt. Deze maatregel is bedoeld om de gezondheid van de spelers te beschermen en coaches de mogelijkheid te geven om zonder zorgen in te grijpen bij hoofdblessures.
Tactische Overwegingen en Gevolgen van het Wisselbeleid
Het wisselen van spelers is meer dan een technische ingreep; het is een cruciaal tactisch instrument voor coaches. Een slimme wissel kan het verschil maken tussen winst en verlies, zeker in de slotfase van een wedstrijd. Met de invoering van de vijf-wisselregel hebben coaches meer mogelijkheden om hun strategieën aan te passen en te reageren op het verloop van de wedstrijd.
Lees ook: Wat verdient een derde keeper?
Voordelen van Meer Wissels
- Tactische flexibiliteit: Coaches hebben meer mogelijkheden om te reageren op de dynamiek van de wedstrijd en tactische aanpassingen te doen.
- Vermindering van blessurerisico's: Spelers die vermoeid zijn of lichte klachten hebben, kunnen eerder worden gewisseld, wat de kans op ernstige blessures kan verlagen.
- Meer kansen voor reservebankspelers: Meer spelers krijgen speeltijd, waardoor ze zich beter kunnen ontwikkelen.
- Groeiend belang van een brede selectie: Clubs zullen mogelijk investeren in een bredere en kwalitatief sterke kern omdat meer spelers ingezet kunnen worden.
- Toegevoegde spanning naar het einde toe: Door frisse spelers laat in de wedstrijd te brengen, kan het tempo hoog blijven en blijven eindrondes spannend.
Mogelijke Nadelen
- Impact op kleinere teams: Teams met minder financiële middelen vinden het wellicht lastiger om een grotere selectie van topniveau te onderhouden, waardoor er een grotere kloof kan ontstaan tussen grote en kleine clubs.
- Tactische pauzes tijdens wissels: Coaches kunnen de momenten van wisselen gebruiken voor korte teambesprekingen om zo direct invloed uit te oefenen op het verloop van de game.
Nieuwe Richtlijnen en Innovaties
De KNVB blijft innoveren om het voetbal aantrekkelijker en transparanter te maken. Een voorbeeld hiervan is de test met zogenaamde on-field announcements vanaf de achtste finale in de TOTO KNVB Beker. Hierbij geeft de scheidsrechter een korte uitleg over een definitieve beslissing na een VAR-review of een (lange) VAR-check. Deze uitleg is live hoorbaar in het stadion en op TV, met als doel meer duidelijkheid te geven over de totstandkoming van VAR-beslissingen.
Daarnaast zijn er diverse andere nieuwe regels en richtlijnen die de KNVB met ingang van het nieuwe voetbalseizoen invoert, zoals het doorlopen van de stadionklokken na afloop van de reguliere speeltijd en het stimuleren van respectvol gedrag richting de scheidsrechters.
Conclusie
Het aantal toegestane wissels in het voetbal is een dynamisch gegeven dat voortdurend evolueert. De invoering van de vijf-wisselregel in het betaald voetbal en de gedifferentieerde regels in het amateurvoetbal hebben geleid tot nieuwe tactische mogelijkheden en een grotere focus op spelersgezondheid. De KNVB blijft innoveren en evalueren om het voetbal aantrekkelijker, eerlijker en veiliger te maken voor alle betrokkenen.
Lees ook: Hoeveel vlakken heeft een voetbal?