3x3 basketbal is een dynamische en spectaculaire variant op het traditionele 5-tegen-5 basketbal. Met zijn snelle tempo en unieke regels heeft het de sportwereld veroverd, mede dankzij het Nederlandse gouden schot op de Olympische Spelen. Dit artikel duikt in de spelregels, de geschiedenis en de opkomst van 3x3 basketbal in Nederland, en biedt een compleet overzicht voor zowel nieuwkomers als ervaren fans.
Wat is 3x3 Basketbal?
3x3 basketbal is een aparte discipline binnen de basketbalsport en staat bekend om het dynamische spel. Het is een variant op het traditionele basketbal, waarbij twee teams van drie spelers tegen elkaar spelen op een half basketbalveld met één basket. De sport staat bekend om zijn hoge intensiteit en snelle tempo, wat het onderscheidt van het traditionele 5-tegen-5 basketbal. De sport combineert de rauwe energie van de straat met de precisie van topsport. Het is de essentie van de sport, gedestilleerd tot zijn meest explosieve vorm.
De Basisprincipes van 3x3 Basketbal
3x3 basketbal hanteert een unieke set regels die het spel fundamenteel anders maken dan het traditionele 5-tegen-5 basketbal. Hieronder worden de belangrijkste spelregels en afwijkingen ten opzichte van het traditionele basketbal uitgelegd:
Veld en Teams
Er wordt gespeeld op een half basketbalveld met één basket. Dit in tegenstelling tot het traditionele basketbal, waarbij een volledig veld met twee baskets wordt gebruikt. Elk team bestaat uit drie spelers en één wisselspeler, in totaal dus vier spelers per team. De wisselspeler kan gedurende de wedstrijd op de kop van het veld gewisseld worden. Bij begin van de wedstrijd nemen de basisspelers, de zogenaamde starting five, hun posities in.
Wedstrijdduur
Een wedstrijd duurt maximaal 10 minuten pure speeltijd. De klok stopt bij dode spelsituaties. Een team wint ook direct als het 21 punten scoort. Met name deze laatste regel zorgt voor het dynamische en spectaculaire spel waar 3×3 basketball om bekend staat. Indien er na 10 minuten een gelijke stand is, volgt er overtime. Overtime is een verlenging totdat één partij 2 punten heeft gescoord.
Lees ook: De regels van 3x3 basketbal
Schotklok
Teams hebben slechts 12 seconden om een schotpoging te wagen, de helft van de 24 seconden in het traditionele spel. Deze korte schotklok dwingt teams tot snelle beslissingen en verhoogt het speltempo. De tijd begint bij de inworp te lopen. Raakt de bal de ring van de basket aan, begint de klok opnieuw te lopen.
Puntentelling
De puntentelling is als volgt:
- Een score van binnen de grote boog (de traditionele driepuntslijn in het 5x5 basketbal) levert 1 punt op.
- Een score van achter deze lijn is 2 punten waard.
Spelhervatting
Na een geslaagde score gaat het spel onmiddellijk door. Het verdedigende team pakt de bal en moet deze dribbelend of passend achter de tweepuntslijn brengen om een nieuwe aanval te mogen starten. Deze regel zorgt voor een continue flow in het spel. Een aanval mag pas weer opgezet worden zodra de bal buiten de tweepuntslijn is geweest.
Fouten
Bij het 3x3 basketbal zijn er geen persoonlijke fouten, maar teamfouten. Vrije worpen worden gegeven nadat een team 6 teamfouten heeft begaan. De vrije worp wordt vlak buiten het vierkant voor de basket gemaakt.
- Wanneer de scorepoging niet succesvol is, worden fouten die gemaakt zijn tijdens de scorepoging bestraft met 1 vrije worp.
- Wanneer de scorepoging succesvol is, telt het punt en wordt de schutter beloond met 1 vrije worp vanwege de fout tijdens de scorepoging.
- Teamfout 7, 8 en 9 worden altijd bestraft met 2 vrije worpen. Teamfout 10 en alle teamfouten daarna worden bestraft met 2 vrije worpen en balbezit.
- Technische fouten worden bestraft met 1 vrije worp en balbezit.
- Onsportieve fouten worden bestraft met 2 vrije worpen en balbezit.
Overige Spelregels
- Zodra een team de bal in bezit krijgt, moeten ze ervoor zorgen dat ze binnen 8 seconden de eigen helft te verlaten en de helft van de tegenstander betreden.
- Bij een aanval mogen de verdedigers zich slechts drie seconden lang op de helft van de tegenstander bevinden.
- Bij een inworp mag een speler de bal maximaal 5 seconden lang vasthouden.
- Tijdens het spel moet een speler, die nauw bewaakt wordt, uiterlijk na vijf seconden beginnen met dribbelen, of een worp op doel wagen.
- Zodra de speler met balbezit stopt met dribbelen, mag hij of zij met de voeten nog twee keer de grond aanraken; daarna moet de bal weggepasst zijn, of moet er op de basket geschoten worden.
- Het aanraken van de bal met voet, knie, of been wordt als voetcontact beschouwd.
- Wanneer een verdediger een voetcontact maakt, word de Shot Clock op 14/24 seconden gezet, als er op dat moment al meer dan tien seconden verstreken zijn.
- Zodra een aanvaller na het dribbelen de bal opgepakt heeft, mag hij niet opnieuw aan een dribbel beginnen (vandaar: dubbele dribbel).
- Een bal die richting basket geworpen word, die zich in neerwaartse richting beweegt, en de ring van de basket nog niet aangeraakt heeft, mag niet door een verdediger aangeraakt of geblokkeerd worden.
De Bal
Er wordt gespeeld met een speciale 3x3-bal. Deze heeft het gewicht van een herenbal, maar het formaat van een damesbal.
Lees ook: Regels waterpolo speeltijd
Toss
Voorafgaand aan de wedstrijd wordt er getost. De winnaar van de toss kan kiezen voor 1) balbezit bij de start van de wedstrijd of 2) starten met balbezit in overtime.
Time-out
Elk team heeft recht op 1 time out, een time out duurt 30 seconden.
Fairplay
Fairplay is een belangrijke factor in het spel.
De Opkomst van 3x3 Basketbal in Nederland
De Nederlandse Basketball Bond (NBB) heeft sinds 2009 hoog ingezet op de ontwikkeling van 3x3 basketbal. De NBB wil basketbal voor iedereen toegankelijk maken. 3x3 basketbal activiteiten op de pleintjes in de wijken en grote events op A-locaties in de stad helpen bovendien de zichtbaarheid van de sport aanzienlijk te vergroten.
Sinds 2009 organiseert de NBB het Nederlands Kampioenschap 3x3 basketbal, genaamd 3x3NL Tour (voorheen bekend als Streetball Masters). Wat begon als een kleinschalig experiment, groeide uit tot een van de grootste 3x3-tours van Europa, een kweekvijver voor talent en een viering van de streetball-cultuur. Op deze toernooien werden de fundamenten van het spel - de pure techniek, het spelinzicht en de onverzettelijke mentaliteit - geslepen. Het was hier, op het asfalt van talloze Nederlandse steden, dat de basis werd gelegd voor de generatie die uiteindelijk de wereld zou veroveren.
Lees ook: Speeltijd D-jeugd korfbal
Naast de 3x3NL Tour worden er jaarlijks diverse grote internationale 3x3 events in Nederland georganiseerd, zoals in 2019 zelfs de FIBA 3x3 World Cup, het officiële 3x3 wereldkampioenschap voor landenteams.
De Nederlandse Basketball Bond (NBB) zag het immense potentieel van 3x3 en startte een ambitieus ontwikkelingsprogramma. De filosofie was tweeledig: maak de sport toegankelijk voor iedereen en vergroot de zichtbaarheid. 3x3 was het perfecte instrument. Het haalde basketbal uit de beslotenheid van de sporthal en bracht het naar de plekken waar de mensen zijn: de pleintjes in de wijken en de bruisende centra van de steden.
De Impact van de Olympische Spelen
De gouden medaille op de Olympische Spelen van Parijs heeft een enorme impact gehad op de populariteit van 3x3 basketbal in Nederland. De sport transformeerde van een niche voor kenners naar een nationaal gespreksonderwerp. Evenementen zoals de FIBA 3x3 World Tour Masters in Amsterdam zijn plotseling publiekstrekkers, met een kaartverkoop die door het dak gaat. Iedereen wil de Olympische helden van dichtbij zien. Basketbalclubs zien hun ledenaantallen exploderen, met wachtlijsten van honderden mensen als gevolg van een tekort aan speelruimte. Gemeenten die voorheen terughoudend waren, staan nu in de rij om verwaarloosde basketbalveldjes op te knappen of nieuwe aan te leggen. De NBB wordt overspoeld met aanvragen van scholen, bedrijven en andere sportbonden die willen aanhaken bij het succes. Voor de spelers is de wereld enorm veranderd. Ze zijn van topsporters veranderd in publieke figuren. Worthy de Jong, de man van het gouden schot, is uitgegroeid tot een mediapersoonlijkheid, het charismatische gezicht van de 3x3-revolutie.
3x3 basketbal stond drie jaar geleden in Tokio voor het eerst op het olympisch programma. Van de huidige ploeg waren Dimeo van der Horst en Arvin Slagter er in de Japanse hoofdstad ook bij. Historisch goud was er voor Worthy de Jong, Arvin Slagter, Dimeo van der Horst en Jan Driessen. Het 3x3 basketbal tijdens de Olympische Spelen van Parijs vond plaats van 30 juli tot en met 5 augustus. Aan het olympisch toernooi deden acht landen mee. Alle teams spelen een keer tegen elkaar. TeamNL reikte tot de kwartfinales, waarin het werd uitgeschakeld door de ploeg van het Russian Olympic Comittee.