Inleiding
De Nederlandse hockeysters staan al jaren bekend om hun internationale successen. Echter, achter de schermen rommelt het al een tijdje bij de regerend Europees, wereld- en olympisch kampioen. Na de gouden Spelen in Tokio kwamen er meldingen van ongewenst gedrag binnen de nationale vrouwenploeg. Dit artikel duikt in de problematiek van intimidatie binnen het vrouwenhockey, onderzoekt de cultuur die dit in de hand werkt, en bespreekt de gevolgen voor de betrokkenen en de sport in het algemeen.
Aanleiding: Meldingen van ongewenst gedrag en een angstcultuur
Na de Olympische Spelen in Tokio, waar de ploeg het goud veroverde, kwamen tijdens de evaluatiegesprekken met speelsters naar voren dat niet alle betrokkenen een goed gevoel hadden bij het klimaat waarin zij hebben gepresteerd. Diverse internationals hadden melding gemaakt van voor hen ongewenst gedrag en een angstcultuur binnen de nationale vrouwenploeg. De signalen waren dermate verontrustend, dat de hockeybond (KNHB) zich genoodzaakt voelde een externe begeleider aan te stellen om onderzoek te doen naar de veiligheid van het sportklimaat binnen de nationale ploeg. Daarnaast werd er een externe vertrouwenspersoon aangesteld.
Uit het onderzoek kwam naar voren dat een deel van de speelsters negatieve ervaringen heeft gehad met de relatie en de leiderschapsstijl van bondscoach Annan. Duidelijk werd dat een deel van de spelersgroep zogenoemd ‘aangepast gedrag’ is gaan vertonen. ‘Wanneer aangepast gedrag ontstaat bij een grote groep individuen, dan ontstaat er meestal ook een blinde vlek. Mensen voelen zich immers geneigd om de ‘schone schijn’ op te houden, daarom zullen zij niet open en eerlijk durven zijn. Belangrijke informatie blijft dus onbekend, er ontstaan ‘undiscussables’; een soort publieke geheimen of taboes. Uit het onderzoek komt ook naar voren dat niet alle speelsters en stafleden zich bewust zijn geweest van het aanzienlijke aantal personen dat moeite had met de situatie.
Verbale Intimidatie en een Zwijgcultuur
De NOS sprak de afgelopen weken met diverse betrokkenen over de affaire, op basis van anonimiteit. Enkele speelsters zouden te maken hebben gehad met verbale intimidatie. Er is volgens hen sprake van een zwijgcultuur, die verder gaat dan de in topsport gebruikelijke kleedkamergeheimen.
Op maandag 1 november kwam een dertigtal speelsters bijeen onder leiding van de externe begeleider. Ook bondsvoorzitter Erik Cornelissen en technisch directeur Jeroen Bijl waren bij dat overleg aanwezig. Het werd een lange groepssessie, waarin nog eens duidelijk werd hoezeer de opvattingen ook binnen de selectie verschilden over dit thema. De KNHB wil niet spreken in termen van "veiligheid" of "onveiligheid". De bond heeft het liever over "een onderzoek naar het welzijn van de speelsters".
Lees ook: Een diepgaande blik op de historische prestaties van het Duitse Dames Hockeyteam.
Het ontslag van Alyson Annan
De hockeybondscoach Alyson Annan is per direct ontslagen bij de nationale vrouwenploeg. "De bond en de bondscoach verschillen van mening over de aanpak van het huidige traject om tot verbetering in de samenwerking en groepscultuur bij de Oranjedames te komen", schrijft hockeybond KNHB in een persbericht.
"Afgelopen maanden heb ik inzicht gekregen in de punten waar wij als team, staf en individu mee aan de slag konden gaan. Er is naar mijn mening geen verschil van inzicht over wat er te verbeteren valt, maar wel over de aanpak daarvan. Ik heb daar voor mezelf een grens getrokken en dit is helaas de consequentie", legt de hockeycoach uit in het persbericht.
Ervaren speelsters Eva de Goede en Margot van Geffen behoren tot het kamp van Annan, zo blijkt uit de reactie die ze gaven op hockey.nl. "Ik was persoonlijk graag verder gegaan met Alyson", zegt De Goede. "Ze is een fantastische coach en had gehoopt dat we met elkaar door konden gaan." Van Geffen had het nieuws niet aan zien komen. "Het overviel me. Het is buiten ons als spelersgroep om gebeurd. Ik wist het ook pas een half uur voordat de buitenwereld het hoorde.
De rol van de KNHB en vervolgstappen
De bond wil een antwoord krijgen op de vraag waarom de meldingen na de laatste Spelen serieuzer en heftiger waren dan na evaluaties van vorige grote toernooien. Daarnaast moet er een evaluatie komen van de hele prestatiecultuur van de Oranjevrouwen. Hoewel bondscoach Alyson Annan vanzelfsprekend de verantwoordelijkheid draagt voor deze cultuur, maken ook de bond en de speelsters hier deel vanuit. De hockeybond gaat bovendien als reactie op de signalen een extra vertrouwenspersoon aanstellen.
"Deze vertrouwenspersoon is er specifiek voor de spelers, speelsters en staf van de nationale (jeugd)teams, maakt geen deel uit van de begeleiding van deze teams en werkt volledig onafhankelijk van de staf en KNHB. Hij of zij opereert naast de reeds aanwezige vertrouwenspersoon die de KNHB al meerdere jaren in dienst heeft", schrijft de bond in een reactie. Amsterdam, Den Bosch en SCHC, de drie clubs die hofleverancier zijn van de Oranjevrouwen, hebben elkaar inmiddels gevonden in, zoals zij het voelen, hun "zorgplicht" ten opzichte van hun internationals. Zij willen een onafhankelijk en geanonimiseerd onderzoek naar de omvang en aard van de signalen.
Lees ook: De evolutie van hockey: een gedetailleerde analyse
Om die onafhankelijkheid te garanderen, is het de bedoeling dat bond en bondscoach wegblijven van het vervolg van dit traject. Of zij ook de resultaten van het onderzoek in geanonimiseerde vorm terug zullen krijgen, is nog de vraag. Andere hoofdklasseclubs worden inmiddels ook geïnformeerd. Ook de top van sportkoepel NOC*NSF is op de hoogte van de onrust in de spelersgroep.
Overbelasting en Prestatiedruk
Los van het onderzoek naar een veilig sportklimaat maken de topclubs zich zorgen over overbelasting van internationals, met blessures en langdurige revalidatie tot gevolg. Bij de laatste twee interlands ontbraken door uiteenlopende redenen diverse Tokio-gangers. Over de oorzaken verschillen de meningen. De KNHB heeft een onafhankelijk onderzoek ingesteld naar het prestatieklimaat bij de Oranje Dames. Een deel van de Oranje-speelsters heeft geen ‘goed gevoel’ bij het teamklimaat waarin zij de afgelopen periode hebben gepresteerd. De bond heeft dit naar buiten gebracht tegelijk met een publicatie van de NOS over de onvrede over het prestatieklimaat. Die is naar buiten gekomen tijdens de gebruikelijke evaluatie met speelsters en staf na afloop van de zo succesvol verlopen Spelen in Tokio, waar de Oranje Dames onder leiding van bondscoach Alyson Annan goud wonnen. In die gesprekken is ‘door enkele betrokkenen’ kritiek geuit op het prestatieklimaat bij het Nederlands Elftal Dames. Volgens de bond ‘is dit geen gewenste situatie’. Ze vindt ‘vanzelfsprekend het individueel welzijn van alle betrokkenen belangrijk’. Naast dit onderzoek heeft de bond dus ook intern al maatregelen genomen. Ook heeft de KNHB besloten om - naaste de vaste vertrouwenspersoon in dienst van de bond - een extra vertrouwenspersoon aan te stellen specifiek voor de spelers, speelsters en staf van de nationale (jeugd)teams. Deze vertrouwenspersoon maakt geen deel uit van de begeleiding van deze teams en werkt volledig onafhankelijk van de staf. De KNHB heeft de afgelopen periode meermaals overleg gevoerd met NOC*NSF. De hockeybond doet inhoudelijk geen mededelingen over het huidige proces met de externe begeleider en de analyse die wordt gedaan. De KNHB heeft donderdagochtend de resultaten naar buiten gebracht van het onafhankelijk onderzoek naar het prestatieklimaat van de Oranje Dames van de afgelopen jaren.
De complexiteit van een Prestatiecultuur
Het onderzoeksbureau beschrijft in de rapportage naast negatieve kenmerken ook positieve kenmerken van de prestatiecultuur van het Nederlands elftal. De cultuur wordt door betrokkenen als zeer professioneel ervaren. Ook onderdelen als hard werken, altijd willen winnen en alles geven voor het team zijn deugden zijn als zeer positief omschreven. Deze zaken worden geduid als essentieel voor de successen die het team heeft geboekt.
Lees ook: Een overzicht van de carrière van Chloe Hockey en haar bijdrage aan het Nederlandse hockey.
tags: #intimidatie #in #vrouwenhockey