Handbal, een dynamische teamsport die kracht, tactiek en teamwork combineert, heeft een rijke geschiedenis op de Olympische Spelen. Het Nederlandse dameshandbalteam heeft zich de afgelopen jaren ontwikkeld tot een team van wereldklasse en heeft een belangrijke rol gespeeld in de populariteit van de sport in Nederland. Dit artikel duikt in de geschiedenis van handbal op de Olympische Spelen, met speciale aandacht voor de prestaties van TeamNL.
Olympische Oorsprong en Geschiedenis
De oorsprong van de Olympische Spelen ligt in de Griekse oudheid, met de eerste spelen gehouden in 776 voor Christus in Olympia. Deze spelen waren een eerbetoon aan de god Zeus en bestonden aanvankelijk uit slechts één onderdeel: een hardloopwedstrijd van 190 meter. Vrouwen waren niet toegestaan om deel te nemen of de evenementen te bezoeken. Later, vanaf de 5e eeuw voor Christus, werden er sporten zoals boksen, vijfkamp en paardenrennen aan het programma toegevoegd. In 393 na Christus maakte keizer Theodosius I een einde aan de spelen vanwege de heidense traditie. Pas in 1896 werden de Olympische Spelen in een moderne vorm hersteld.
Van Demonstratiesport tot Vaste Waarde
Handbal werd voor het eerst geïntroduceerd op de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn, maar verdween daarna weer van het programma. In 1972 keerde de sport terug op de Spelen in München, waarna het een vaste waarde werd. Vrouwenhandbal werd in 1976 toegevoegd aan het Olympische programma in Montreal.
Handbal heeft een hele gekke geschiedenis. Het is niet onafhankelijk ontstaan, omdat een groep mensen daar gewoon zin in had, maar als onderdeel van al bestaande sporten. In Hongarije werd het begin vorige eeuw georganiseerd door de voetbalbond. In Denemarken werd handbal bedacht voor de gymlessen op school. In Duitsland en België waren de eerste competities onder verantwoordelijkheid van de turnbond. In al die verscheidenheid was er eigenlijk maar één overeenkomst: geen enkel land kende in het begin een zelfstandige handbalbond.
Het woord handbal werd al in 1890 voor de eerste keer gebruikt door Nederlandse gymleraren. Die sport werd bedacht als een variant voor voetbal, die door meisjes kon worden beoefend tijdens de lessen gymmastiek. Er waren heel andere spelregels dan tegenwoordig. Het was bijvoorbeeld verboden om met de bal te lopen. Die moest in stilstand van de ene speler naar de andere worden verplaatst. Ook het Nederlandsch Gymnastiek Verbond bemoeide zich er in die begintijd mee, de verre voorloper van de huidige KNGU. Voor deze organisatie was handbal ideaal voor de turners om te werken aan hun lenig- en behendigheid. Dat zag er heel anders uit dan wij zijn gewend, blijkt uit een artikel uit 1899. ‘Het is het geschiktst in den strijd kleine partijen tegen elkaar (bijv. Honderd handballers tegelijk op één veld!
Lees ook: Geschiedenis van Olympisch handbal
Aan het begin van de vorige eeuw bestonden er dus alleen al in Nederland verschillende varianten van handbal. Dat klinkt misschien gek, maar zolang die sporters geen onderlinge wedstrijden speelden, was er niets aan de hand. Op dezelfde manier ging het ook in andere landen, die allemaal eigen spelregels hadden, ieder met een eigen naam voor hun sport. Ook in dit geval was dat geen probleem, want al die verschillende handbalvarianten kwamen elkaar toch nooit tegen. Pas toen handbalteams internationale wedstrijden wilden spelen, ontstond er behoefte aan één overkoepelend internationaal reglement.
Precies in diezelfde tijd kreeg handbal in Nederland steeds meer bekendheid. Dat begon met demonstraties en eenmalige wedstrijden in verschillende turnkringen, met de oudste melding in 1925 in het Gewest Friesland van het Gymnastiekverbond. ‘In een vergadering van het Gewestelijk Bestuur en de Technische Commissie is het programma vastgesteld voor de betoogingen, die 11 en 12 Juli a.s. Op de tweede dag was er een grote uitvoering, inclusief het handbalspel. Verder was er in de zomer van 1925 een demonstratie in Leeuwarden door de stedelijke gymnastiekvereniging. De andere turngewesten volgden snel, die de nieuwe bezigheid beschouwden als het spel van de toekomst, ‘daar het een enorme hoeveelheid lichaamsbeweging geeft, gepaard gaande met een beoefening van technische en tactische behendigheid’. In 1926 voegde de Turnkring uit Groningen handbal toe aan het vaste programma, met gebruik van de internationale spelregels. De eerste competities begonnen, op voetbalvelden met twee keer elf spelers. Vooral in de grensgebieden werden de eerste wedstrijden gespeeld tegen Duitse teams.
Het Nederlandse handbal is daarmee een kind van de turnsport. Het niveau van de gemiddelde Nederlandse handballer was dan ook niet bepaald hoog. We hebben er helaas geen filmbeelden van, maar met dank aan Het Turnblad van 1 maart 1928 krijgen we toch een idee hoe een wedstrijd er honderd jaar geleden zo’n beetje uitzag. ‘Met groot enthousiasme rende veelal van de aanvallende partij de geheele voor-, zoowel als halflinie, liefst geflankeerd nog door de backs en dan allen op een kluitje om den bal, op het vijandelijke doel af, terwijl de verdedigers met dezelfde voorliefde zich concentreerden op hun eigen doel. Gevolg: één groote kluwen werpende, springende en zwoegende lichamen op of in de onmiddellijke nabijheid van de bedreigde doellijn met er op een doelverdediger aan wien alle kijk op den bal ontnomen wordt.
Pas tijdens de Olympische Spelen later dat jaar in Amsterdam kon het Nederlandse publiek eindelijk met eigen ogen zien hoe goed de Duitse handballers waren. Zij gaven in het Olympisch Stadion een korte demonstratie zoals nog nooit eerder was vertoond. De verslaggever van De Sport-Illustratie had met open mond gekeken. ‘Vooreerst was de bal niet grooter dan een flinken kaatsbal, waardoor het mogelijk is den bal met één hand te vangen. En dan mochten de spelers zich over ’t geheele veld bewegen. Dat spel mocht ons buitengewoon bekoren, door zijn vlugheid van verplaatsen. Het KNGV weigerde alleen om dat betere materiaal ook hier te gebruiken. Dat was vaak tot frustratie van de handballers zelf, maar die hadden nu eenmaal geen eigen bond en konden er dus niets over zeggen. In 1942 kwam dan eindelijk een zelfstandige handbalbond, die over zijn eigen spelregels ging.
De Rol van Duitsland in de Ontwikkeling van Handbal
De moderne handbal zoals wij die kennen, is ontstaan in Duitsland. In 1917 werden de eerste spelregels vastgelegd door de Duitse turnbond, aanvankelijk bedoeld voor damesafdelingen. Max Heiser wordt gezien als de persoon die handbal voor het eerst spelregels gaf. De sport was een combinatie van basketbal, korfbal en voetbal, en werd in eerste instantie vooral door meisjes beoefend om de gymnastiek te verbreden.
Lees ook: Olympische handbalfinale voor mannen: Alle winnaars
In 1920 gaf Carl Schelenz meer vorm aan de regels, waardoor dribbelen en lichaamscontact werden toegestaan, en de bal kleiner werd. Dit leidde tot verbeterde baltechnieken en tactische ontwikkelingen. In 1928 werd de internationale handbalcommissie opgericht, wat een belangrijke stap was in de erkenning van de sport.
Handbal maakte zijn debuut op de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn, zij het als een demonstratiesport. Het werd gespeeld in de openlucht met teams van 11 spelers. Duitsland won de gouden medaille voor meer dan 100.000 toeschouwers.
Succesvolle Landen op de Olympische Spelen
De meest succesvolle landen op het Olympische handbaltoernooi zijn de Sovjet-Unie en Denemarken, met elk vier gouden medailles. De Deense dames hebben vooral indruk gemaakt met drie opeenvolgende gouden medailles op de Spelen van 1996, 2000 en 2004.
TeamNL's Reis naar de Olympische Spelen
De Nederlandse handbalvrouwen hebben zich in de loop der jaren ontwikkeld tot een team van wereldklasse. Tot 2016 had Nederland nog nooit meegedaan aan het handbal op de Olympische Spelen. De laatste jaren zit het Nederlandse handbal echter in de lift, wat resulteerde in deelnames van de Nederlandse handbalvrouwen in 2016 en 2020.
Rio 2016: Het Olympisch Debuut
Voor het eerst in de geschiedenis ging een Nederlands handbalteam naar de Olympische Spelen. Door hun overwinning op Japan (33-25), en door de overwinning van Frankrijk op Tunesië even later, hebben de dames een ticket bemachtigd voor Rio de Janeiro. Vrijdag won het Nederlands damesteam in het olympisch kwalificatietoernooi in Metz van gastland Frankrijk met 17-24. Frankrijk deed zaterdagavond wat het moest doen: winnen van het zwakkere Tunesië met 15-33. Zondag speelt Nederland nog tegen Tunesië, maar Nederland is nu al zeker dat het het minitoernooi wint. De ploeg van bondscoach Henk Groener zal ongeacht het resultaat tegen de Afrikaanse ploeg het minitoernooi winnen en daarmee een gunstige groepsindeling krijgen in Rio.
Lees ook: Alles over het speelschema Handbal Dames Olympische Spelen
In de wedstrijd tegen Japan raakten de Nederlanders in het begin wat achter op de Japanners. Ze moesten even wennen aan het snelle spel van hun tegenstander. Maar die achterstand haalden de dames snel in en ze lieten de tegenstander niet meer afstand nemen. Vooral in het laatste kwartier kon Nederland vooruitlopen door goede reddingen van keepster Tess Wester. Angela Malestein was tegen Japan topscorer met acht doelpunten. Dit jaar gaat het het Nederlands damesteam al voor de wind. In december verraste Oranje met een zilveren medaille op het WK. Ze verloren toen van favoriet Noorwegen. De tweede plek op dat WK betekende ook een rechtstreekse plaatsing voor het olympisch kwalificatietoernooi.
In 2016 in Rio verloor het team in de halve finale van Frankrijk en daarna de wedstrijd om het brons tegen Noorwegen.
WK 2019 en de Weg naar Tokio
Vijf jaar later, in Tokio, waren ze er weer bij, dit keer als wereldkampioen, nadat ze in 2019 de wereldtitel hadden veroverd. Het team van de Franse bondscoach Emmanuel Mayonnade was in de finale van het WK in Japan te sterk voor Spanje. Moeilijk begin Oranje startte wat stroef en kwam vier doelpunten achter (9-5). Nederland kwam goed terug en nog voor rust nam Oranje drie punten voorsprong (13-16). Na rust kwamen de Spaanse dames knap terug maar favoriet Nederland kon met samengeknepen billen de overwinning over de streep trekken, ook dankzij een uitblinkende keepster Tess Wester. Bij 29-29 kreeg Nederland een strafworp die werd benut door topscorer Lois Abbing: 29-30.
Het was pas de tweede keer dat Oranje in de finale van een WK stond. In 2015 lukte het niet. Noorwegen was toen te sterk. Destijds was het zilver wel een daverende verrassing, want nooit eerder had een Nederlands handbalteam eremetaal veroverd. Alleen de wereldkampioen plaatste zich in Japan voor de Olympische Spelen, die volgend jaar in datzelfde land plaatsvinden.
Memorabele Momenten en Wedstrijden
Een van de meest memorabele momenten in de recente geschiedenis van het Nederlandse handbalteam is het WK van 2019 in Japan. In een bloedstollende finale versloegen ze Spanje met 30-29, waarmee ze voor het eerst in de geschiedenis wereldkampioen werden. Echter, de weg naar succes was niet altijd gemakkelijk. Op het EK in Zweden verloren de dames de finale van Noorwegen met slechts één doelpunt verschil. Ook in Rio bleken de Noren te sterk in de strijd om het brons, net als in de WK-finale een jaar eerder.
De Trauma's tegen Noorwegen
De Nederlandse handbalsters hebben in de loop der jaren een aantal pijnlijke nederlagen geleden tegen Noorwegen. Tussen 2015 en 2018 versperde de Scandinavische topploeg vier keer de weg voor Oranje op grote toernooien:
- WK 2015 (Denemarken): Nederland verloor de finale met 31-23.
- Olympische Spelen 2016 (Rio de Janeiro): Nederland verloor de bronzen finale met 26-36.
- EK 2016 (Zweden): Nederland verloor de finale met 29-30.
- WK 2017 (Duitsland): Nederland verloor de halve finale met 32-23.
Deze nederlagen hebben geleid tot een sportief trauma voor de Nederlandse handbalsters, maar tegelijkertijd ook tot een grote hunkering om Noorwegen te verslaan.
De Spelregels en Het Veld
Handbal is een teamsport waarbij twee teams van zeven spelers (zes veldspelers en een keeper) proberen de bal in het doel van de tegenstander te werpen. Een handbalveld is 40 meter lang en 20 meter breed, met een middellijn die de twee helften scheidt. De doelen zijn 3 meter breed en 2 meter hoog.
Enkele basisspelregels zijn:
- Een speler mag maximaal drie passen lopen met de bal.
- Na drie passen moet de bal worden overgespeeld of op de goal worden gegooid.
- Alleen de keeper mag zich in het doelgebied (de cirkel) bevinden.
- Een vrije worp wordt toegekend bij een overtreding tussen de 6- en 9-meterlijn.
- Een 7-meter worp (strafworp) wordt toegekend bij een zware overtreding binnen de 9-meterlijn.
Er zijn verschillende technieken die bij handbal worden gebruikt, zoals:
- Aanspelen: bovenhands, onderhands, tijdens een sprong.
- Dribbelen: de bal onder controle houden tijdens het dribbelen.
- Vangen: bovenhands en onderhands met twee handen.
- Worpen: strekworp, valworp, lob, effectbal, sprongschot.
Wat heb je nodig om handbal te spelen?
Bij handbal heb je een aantal dingen nodig om te spelen:
- De bal mag van leer of kunststof zijn met een omtrek van 58 tot 60 cm (bij vrouwen 54 tot 56 cm).
- Een handbalveld.
- De junioren hebben twee keer 20 minuten speeltijd.
- De spelers hebben andere kleding dan de keeper.
- De speler heeft een shirt, een korte broek, kniebeschermers en stroeve schoenen.
- Een scheidsrechter.
Toekomstige Olympische Spelen: Parijs 2024
De Nederlandse handbaldames hebben zich geplaatst voor de Olympische Spelen van 2024 in Parijs. De ploeg wil zich graag kwalificeren en strijden om een medaille. Voor veel sporters is dit de periode om zich te kwalificeren. Het toernooi zal plaatsvinden van 25 juli tot en met 11 augustus 2024.
Angela Malestein heeft zelfs drie keer deelgenomen aan de Olympische Spelen. Een olympische medaille ontbreekt helaas op de erelijst van de handbalster. Voor Bo van Wetering is de Spelen niks nieuws. Een keer eerder stond ze er al. In 2019 werd de handbalster wereldkampioen. Van dat gouden team vielen een aantal grote spelers uit. En de jonge talenten van toen? Zij vormen de basis van nu.
De groepsfase wordt in Parijs in de Paris Sud 6 Arena afgewerkt. Waarna de knock-out fase zelfs in een andere plaats wordt gehouden, namelijk in Lille, waar in het Pierre Mauroy stadion de medailles worden verdeeld.
Kwalificatie voor de Olympische Spelen 2024
Voor de Olympische Spelen 2024 kwalificeren zich voor zowel de mannen als de vrouwen 12 landen voor het toernooi. Gastland Frankrijk is als organiserend land al geplaatst. De kwalificatie verloopt via verschillende toernooien:
- Continentale toernooien: De winnaars van de continentale kampioenschappen (Afrika, Europa, etc.) plaatsen zich voor de Spelen.
- Wereldkampioenschap: De wereldkampioen plaatst zich voor de Spelen.
- Olympisch Kwalificatie Toernooi (OKT): De landen die zich niet via de continentale kampioenschappen en het WK hebben geplaatst, strijden om tickets via het OKT. Aan dit toernooi doen 12 landen mee, waarvan 6 landen zich kwalificeren.
De Nederlandse handbaldames hebben zich via het OKT weten te plaatsen voor de Olympische Spelen 2024. De Nederlandse handbalmannen mochten helaas niet aan dit toernooi mee doen.
Invloed op de Sport in Nederland
De successen van de Nederlandse handbalvrouwen hebben een positieve invloed op de populariteit van de sport in Nederland. Steeds meer jonge meisjes kijken op naar speelsters als Laura van der Heijden, Estavana Polman en Tess Wester.
Handbal Weddenschappen op de Olympische Spelen
Het aanbod aan Olympische weddenschappen op het handbal is best uitgebreid. Je kunt voorspellen of de Nederlandse damesploeg een gouden medaille gaat winnen. Naast een outright bet op goud kun je inzetten op de afzonderlijke wedstrijden. Je kunt hier kiezen voor weddenschappen op het resultaat. Een voorbeeld hiervan zijn 1X2-weddenschappen.
Naast voorspellingen over wie de wedstrijd gaat winnen kun je ook weddenschappen met een handicap afsluiten op het resultaat.
tags: #handbal #olympische #spelen #nederland #geschiedenis