Handbal, een sport die snelheid, behendigheid en teamwerk combineert, heeft een rijke geschiedenis die teruggaat tot de oude Grieken. Van de Deense schoolpleinen heeft handbal de wereld veroverd. Vandaag de dag wordt het snelle indoorspel door meer dan 30 miljoen mensen gespeeld, en de grote toernooien trekken elk jaar hoge kijkcijfers.
De moderne handbal zoals wij die kennen, is ontstaan in Duitsland. In 1917 werden de eerste spelregels vastgelegd door de Duitse turnbond, aanvankelijk bedoeld voor damesafdelingen. Max Heiser wordt gezien als de persoon die handbal voor het eerst spelregels gaf. De sport was een combinatie van basketbal, korfbal en voetbal, en werd in eerste instantie vooral door meisjes beoefend om de gymnastiek te verbreden. In 1920 gaf Carl Schelenz meer vorm aan de regels, waardoor dribbelen en lichaamscontact werden toegestaan, en de bal kleiner werd. Dit leidde tot verbeterde baltechnieken en tactische ontwikkelingen. In 1928 werd de internationale handbalcommissie opgericht, wat een belangrijke stap was in de erkenning van de sport.
Dit artikel duikt in de Olympische geschiedenis van handbal, van de eerste verschijning op de Spelen tot de huidige status als een vaste waarde met kansen op succes voor landen als Nederland.
Vroege Beginjaren
De eerste aanwijzingen van een spel dat kenmerken gemeen heeft met handbal, zijn te vinden bij de oude Grieken. De Grieken beoefenden een spel waarbij ze een bal zo vaak mogelijk tegen een muur sloegen zonder dat die de grond raakte. Dichter bij het moderne handbalspel kwam phaininda, beschreven in een toneelstuk van de Griekse blijspelschrijver Antiphanes (408-334 v.Chr.):
‘Als hij de bal ontving, gaf hij hem graag aan de ene speler terwijl hij de andere ontweek; hij sloeg hem weg van de ene en moedigde de andere aan met luid geschreeuw … Een lange pass, buiten zijn bereik, over zijn hoofd, een korte pass.’
Lees ook: Alles over het WK Handbal voor Vrouwen
Deze beschrijving komt uit een manuscript waarvan slechts een fragment bewaard is gebleven. De speelwijze van het balspel doet echter duidelijk denken aan handbal, met passes en schijnbewegingen, zoals we dat kennen van de moderne sport. Na de oudheid nam de populariteit van teamsporten af. De volgende teamsport die je handbal zou kunnen noemen, ontstond op Deense voetbalvelden.
De sport, zoals we die nu kennen, begon vorm te krijgen aan het begin van de 20e eeuw in Scandinavië. Twee Deense gymnastiekleraren en officieren hebben onafhankelijk van elkaar - en rond dezelfde tijd - het handbalspel uitgevonden. Beide docenten bedachten het spel rond 1900. Luitenant Rasmus Nicolaj Ernst gaf les in Nyborg op het eiland Funen, en kapitein Holger Nielsen werkte in Ordrup bij Kopenhagen. Holger was niet alleen officier en leraar, maar ook een fervent sporter. In 1896 nam hij deel aan de eerste moderne Olympische Spelen in Athene, waar hij drie medailles won met schieten en schermen. Holger Nielsen was niet alleen de eerste die officiële regels voor het handbalspel opstelde, maar was tevens een pionier op het gebied van eerste hulp. Hij gaf zijn naam aan een unieke reanimatiemethode. Deze ‘Holger Nielsen-methode’ wordt uitgevoerd door de te reanimeren persoon op zijn buik te leggen en hem aan de armen omhoog te trekken in een repeterende beweging - als een menselijke blaasbalg. De methode wordt echter niet meer gebruikt en wordt niet aanbevolen door deskundigen.
De eerste keer dat de sport werd getoond aan een groter publiek was tijdens een evenement op de wielerbaan van Ordrup bij Kopenhagen in 1903. De presentatie leidde tot enige interesse, en vier jaar later, in 1907, werd een van de eerste echte handbalwedstrijden gespeeld tussen de twee teams van de uitvinders: het team van kapitein Holger Nielsen uit Ordrup en de ploeg van luitenant R.N. Ernst uit Helsingør. Het resultaat was een vernietigende nederlaag voor het team van Ernst, dat met 21-0 werd verslagen.
Vroege Ontwikkeling en Populariteit
In de beginjaren waren er verschillende versies van handbal. Bij een van de buitenversies telde elk team 11 man. Terwijl ploegen van zeven het populairst waren in Scandinavië, zagen de Duitsers het spel met 11 tegen 11 als een Germaans alternatief voor het Engelse voetbal, en de sport was vooral populair in de nazitijd.
Op de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn werd handbal voor het eerst gespeeld, in de buitenlucht en met 11 man per ploeg. Van de zes deelnemende teams sleepten de Duitsers zelf de gouden medaille in de wacht. De finale tegen Oostenrijk werd gespeeld voor meer dan 100.000 toeschouwers in het Olympisch Stadion: nog steeds het grootste handbalpubliek aller tijden. Twee jaar later werd het eerste wereldkampioenschap voor mannen gehouden, ook in nazi-Duitsland. Er deden slechts vier teams mee: Duitsland, Oostenrijk, Zweden en Denemarken. De gastheren wonnen het toernooi, dat werd gespeeld met een groepsfase.
Lees ook: Oliveo Handbal Heren 1: Alles wat je moet weten
Pas toen de sport populair werd in sporthallen van kazernes, begon handbal naar binnen te verhuizen. Eerder werd de sport gespeeld op voetbalvelden of gewoon op weilanden en braakliggende velden. Er waren nog geen speciale handballen, dus de eerste decennia moesten de spelers met een voetbal gooien. Er waren ook geen regels tegen het bewegen met de bal en spelers konden de bal zelfs het doel in rennen - net als bij een touchdown in American football. Verdedigers mochten de aanvaller wel grijpen en de bal uit zijn handen slaan. Pas toen handbal naar binnen ging, kreeg de sport regels zoals we die nu kennen.
Na het eerste WK voor mannen in 1938 zou het 16 jaar duren voordat het toernooi opnieuw werd georganiseerd. Dit keer was het in Zweden, waar de gastheren het goud pakten na een overwinning met 17-14 op Duitsland in de finale.
Handbal in Zweden en Denemarken: Een Overzicht
Handbal heeft een speciale plaats in de sportcultuur van zowel Zweden als Denemarken. Beide landen hebben een sterke handbaltraditie en hebben door de jaren heen aanzienlijke successen geboekt op internationaal niveau.
Denemarken
Denemarken staat bekend om zijn sterke handbalteams, zowel bij de mannen als bij de vrouwen. Het Deense herenteam heeft meerdere wereldkampioenschappen gewonnen, waaronder de overwinningen in 2019, 2021 en 2023. Ze wonnen ook de Olympische finale door de 39-26 zege - het grootste verschil sinds de Spelen in 1988 tussen UDSSR en Korea (+7). De Deense overwinning in die eenzijdige en van alle spanning ontblote finale markeerde ook het afscheid van topscorer aller tijden op de Olympische Spelen, Mikkel Hansen, die net als de Noorse spelverdeelster Stine Bredal Oftedal een dag eerder met een gouden medaille van het veld stapte bij de vrouwen. Mikkel Hansen stopt definitief, doelman Niklas Landin laat de nationale ploeg achter zich, stapte vijf minuten voor tijd van het veld om plaats temaken voor Emil Nielsen maar gaat wel verder bij zijn club Aalborg.
Het land heeft een goed ontwikkeld handbalprogramma met veel aandacht voor jeugdopleiding. Dit heeft geresulteerd in een constante aanvoer van talentvolle spelers die de nationale teams versterken. Handbal is een populaire sport in Denemarken, en er zijn veel actieve sportverenigingen. Volgens cijfers van de Deense vrijetijdsverenigingen zijn er ruim 2,5 miljoen Denen lid van een sportvereniging (cijfers uit 2023). Dat is op een bevolking van bijna 6 miljoen mensen een behoorlijk grote groep. Op evenementen als de Olympische Spelen kun je goed zien waar landen in uitblinken. Voor Denemarken zit dat vooral op het vlak van handbal en badminton.
Lees ook: Hemelvaart Handbal: Programma en Meer
Zweden
Zweden heeft ook een lange en succesvolle handbalgeschiedenis. Het Zweedse herenteam heeft meerdere wereldkampioenschappen en Europese kampioenschappen gewonnen. Het land staat bekend om zijn sterke teamgeest en discipline op het veld.
Net als in Denemarken is handbal een populaire sport in Zweden, met veel actieve clubs en verenigingen. De Zweedse handbalcompetitie staat bekend om zijn hoge niveau en trekt spelers van over de hele wereld aan. Het EK handbal voor mannen vindt plaats van 15 januari tot 1 februari 2026 in Zweden, Noorwegen en Denemarken. Voor groep E geldt dat de voorronde en de hoofdronde worden gespeeld in Malmö, Zweden.
DEN BOSCH De Nederlandse handbalmannen schreven gistermiddag geschiedenis door voor het eerst te winnen van Zweden. Dat gebeurde in Den Bosch in de eerste play-offwedstrijd voor een WK-ticket. Het WK wordt in januari 2019 gespeeld in Duitsland en Denemarken.
Opmerkelijke Prestaties en Spelers
Door de jaren heen hebben zowel Zweden als Denemarken enkele van de beste handbalspelers ter wereld voortgebracht. Deze spelers hebben een belangrijke rol gespeeld in de successen van hun nationale teams en hebben bijgedragen aan de populariteit van de sport.
Denemarken
- Mikkel Hansen: Een van de meest iconische Deense handballers aller tijden. Hansen staat bekend om zijn scorend vermogen en zijn vermogen om het spel te leiden.
- Niklas Landin Jacobsen: Een topkeeper die bekend staat om zijn reflexen en zijn vermogen om belangrijke reddingen te verrichten.
Zweden
- Magnus Wislander: Vaak beschouwd als een van de beste handballers aller tijden. Wislander stond bekend om zijn veelzijdigheid en zijn vermogen om op verschillende posities te spelen.
Internationale Toernooien
Zowel Zweden als Denemarken hebben regelmatig deelgenomen aan internationale handbaltoernooien, waaronder de Olympische Spelen, wereldkampioenschappen en Europese kampioenschappen.
Wereldkampioenschappen
Bij de mannen waren de Zweden en de Fransen het succesvolst met elk 12 medailles. De Fransen hebben echter zes gouden medailles tegen vier van Zweden. Bij de vrouwen staan de Noren echter duidelijk bovenaan met 11 medailles, waarvan vier gouden, terwijl plaats twee en drie met respectievelijk vijf en zes medailles worden ingenomen door Rusland en de Sovjet-Unie. Gecombineerd zouden de Sovjet-Unie en zijn opvolger Rusland echter de eerste plaats innemen dankzij een overwicht aan gouden medailles.
Het grootste WK-toernooi tot nu toe werd in 1995 in IJsland gehouden. Het eiland met zijn 250.000 inwoners was veruit het kleinste deelnemende land ooit, en het moest het grootste aantal teams in de geschiedenis van het handbal huisvesten. Bij de opening op 7 mei 1995 gaven in totaal 24 teams acte de présence. De finale tussen Kroatië en Frankrijk werd gespeeld voor volle tribunes en over de hele wereld uitgezonden. Er moesten 88 wedstrijden worden gespeeld, en het evenement werd over de hele wereld uitgezonden, wat een aanzienlijke kostenpost was voor het kleine land. Om de kosten te drukken werden de gebruikelijke vrije dagen tussen de wedstrijden geschrapt, zodat het hele toernooi in slechts 14 dagen werd gespeeld.
Olympische Spelen
Op de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn werd handbal voor het eerst gespeeld, in de buitenlucht en met 11 man per ploeg. Van de zes deelnemende teams sleepten de Duitsers zelf de gouden medaille in de wacht. De finale tegen Oostenrijk werd gespeeld voor meer dan 100.000 toeschouwers in het Olympisch Stadion: nog steeds het grootste handbalpubliek aller tijden.
Er zijn meerdere manieren om de gouden medaille op de Olympische Spelen te winnen. Het gaat allemaal om het winnen van de finale met minstens één doelpunt verschil. Dat doet het meestal. Maar het kan een sleur zijn, zoals bij zeven van de acht Olympische finales, toen de winnaars het goud pas veiligstelden door met maximaal twee doelpunten verschil te winnen. Maar het kan dus ook op de Deense manier, zoals nu bij de Spelen 2024 in Parijs. Dat is meestal gemakkelijker. Maar voor de vele fans - uitgezonderd de Deense - was het duel een tegenvaller. Drie jaar geleden, tijdens Tokio 2020, kwam Denemarken in de finale Frankrijk tegen en moest het genoegen nemen met zilver: 23-25 verlies. Het is niet eenvoudig om in de eerste dertig minuten, tegen welke tegenstander dan, ook 21 doelpunten te maken. Denemarken werd het eerste team dat dit deed in een Olympische finale. En dat deden ze met gemak: de Denen voltooiden waarschijnlijk de beste eerste helft ooit in een Olympische finale, met slechts twee doelpunten minder dan in de hele wedstrijd tegen Frankrijk in Tokio 2020. Zonder zelfs maar een doelpunt te maken in de laatste vier minuten en 51 seconden, toen Duitsland eindelijk wakker werd en van 21-10 door Uscisn en Grgic tot 21-12 kwam.
Handbal in Nederland
De Nederlandse handbalmannen schreven geschiedenis door voor het eerst te winnen van Zweden. Dat gebeurde in Den Bosch in de eerste play-offwedstrijd voor een WK-ticket. Het WK wordt in januari 2019 gespeeld in Duitsland en Denemarken. Handbal. De Nederlandse handbalvrouwen. Al jaren aan de wereldtop. Het is de sport waar kracht, tactiek en teamwork samenkomen. Drie jaar geleden ontbrak de motor van TeamNL nog in Tokyo. Maar in Parijs was ze erbij. Al toen ze 18 was, stond ze in het Nederlands team. Inmiddels heeft ze goud, zilver en bron op een WK gewonnen, zilver en brons op een EK en vierde op de Spelen van 2016. Niet zonder slag of stoot. Maar nu fitter dan ooit. Tijd voor meer. Rots in de branding. Een gevreesde aanvaller voor tegenstanders. Angela Malestein heeft zelfs drie keer deelgenomen aan de Olympische Spelen. Een olympische medaille ontbreekt helaas op de erelijst van de handbalster. Voor Bo van Wetering is de Spelen niks nieuws. Een keer eerder stond ze er al. In 2019 werd de handbalster wereldkampioen. Van dat gouden team vielen een aantal grote spelers uit. En de jonge talenten van toen? Zij vormen de basis van nu. Handbal. De disciplines. Handbal is een echte teamsport. Handbal. Een echte teamsport vol actie en strategie. Olympische oorsprong. In 1936 stond handbal voor het eerst op het programma van de Olympische Spelen. Maar dat was van korte duur. Handbal werd geschrapt. Sinds 1972 is de sport weer een vaste waarde op de Spelen. Gelukkig maar. Ooit afgevraagd waarom het handbal heet? Nou, logisch. Vroeger mocht je alleen maar je hand gebruiken om de bal te spelen. Tegenwoordig mag je ook koppen. Handbal is een van de hoogst scorende sporten op de Olympische Spelen. Het is niet gek om wedstrijden te zien eindigen met meer dan 50 doelpunten in totaal. Nederland maakte in Tokyo de meeste doelpunten ooit. Doe je ook aan sport? Dan hebben we iets leuks voor je: sportieve kortingen op je mobiele abonnement:
- Elke maand tot € 2,50 korting.
- Gratis aansluiten met een waarde van € 25.
- En we doneren bij je bestelling € 40 aan je sportbond.
Het organisatiecomité van de Olympische Spelen van Tokio heeft Seiko Hashimoto benoemd tot voorzitter, als opvolger van Yoshiro Mori, in opspraak vanwege vrouwonvriendelijke opmerkingen. In Athene zijn de eerste moderne Olympische Spelen, officieel zonder vrouwen. Eén of twee vrouwen doen toch illegaal mee aan de marathon. Zwemmen, atletiek en turnen behoren tot de drie grote olympische sporten. Nederland stuurt voor eerste keer een vrouw naar de Spelen: Rie Beisenherz uit Amsterdam. Tennisster Kea Bouman wint als eerste Nederlandse vrouw een olympische medaille. Atletiek en turnen zijn voor de eerste keer toegankelijk voor vrouwen, waarmee de drie grote sporten compleet zijn. Heel bescheiden overigens, want bij atletiek zijn er vijf disciplines voor de vrouwen, tegen 22 voor de mannen. Bij het vrouwenturnen worden alleen de nationale turnploegen toegelaten; de mannen hebben zeven verschillende onderdelen. De turnploeg wint goud in Amsterdam en zijn daarmee de eerste Nederlandse vrouwen met een gouden olympische medaille. Voor de eerste keer doet er een Nederlandse vrouw mee aan de Olympische Winterspelen: Gratia Schimmelpenninck van der Oye bij het skiën. Voor de eerste keer zijn de Nederlandse vrouwen succesvoller op de Olympische Spelen dan de mannen. Vrouwen winnen vier van de vijf gouden zwemmedailles op Olympische Spelen. Fanny Blankers-Koen is met vier keer goud de meest succesvolle vrouw ooit op de Olympische Spelen, wereldwijd. Ook zwemster Nel van Vliet wint goud in Londen. Voor de tweede keer zijn de Nederlandse vrouwen daarmee succesvoller dan de mannen. Zwemster Delphine van Opdorp - Ariens Kappens wint als eerste Nederlandse vrouw goud bij de Paralympische Spelen. Sjoukje Dijkstra is de eerste Nederlandse wintersporter met een gouden olympische medaille. Paralympisch zwemster Elka Gaarlandt wordt als eerste gehandicapte sporter een nationale bekendheid. De eerste twee gouden medailles voor Nederland bij het langebaanschaatsen worden door vrouwen gewonnen. Vrouwen worden voor de eerste keer toegelaten tot de zogenaamde contactsporten op de Olympische Spelen: basketbal en handbal. Voor de eerste keer wordt een vrouw tijdens de Olympische Zomerspelen betrapt op doping: de Poolste atlete Danuta Rosani. Hockey is voor de eerste keer als vrouwensport op de Olympische Spelen, maar Nederland doet niet mee vanwege de gevolgen van de boycot van deze Spelen door de Westerse landen. Flor Isava - Fonseca en Pirjo Haeggman worden als eerste vrouwen toegelaten tot het IOC. De Nederlandse hockeyvrouwen winnen voor de eerste keer olympisch goud. De marathon voor vrouwen is voor de eerste keer op de Olympische Spelen. Flor Isava - Fonseca wordt als eerste vrouw toegelaten tot het Executive Board van het IOC. Anita DeFrantz is de eerste vrouwelijke vicevoorzitter van het IOC. Inge de Bruijn en Leontien van Moorsel winnen ieder drie gouden medailles op de Olympische Spelen; Anky van Grunsven één. Rolstoeltennister Esther Vergeer wint goud op de Paralympische Spelen. Els van Breda-Vriesman wordt als eerste Nederlandse vrouw lid van het IOC - nog steeds de enige. Erica Terpstra wordt als eerste vrouw voorzitter van NOC*NSF. De organisatie bestaat dan al 91 jaar. Met gouden medailles voor Inge de Bruijn, Anky van Grunsven en Leontien van Moorsel zijn de vrouwen wederom succesvoller dan de mannen. Van de zeven gouden medailles voor Nederland worden er zes gewonnen door vrouwen. Voor de eerste keer sturen alle landen een vrouw naar de Olympische Spelen. Het boksen is voor de eerste keer geopend voor vrouwen. Ranomi Kromowidjojo wint twee keer goud. Voor de eerste keer stuurt Nederland meer vrouwen dan mannen naar de Olympische Zomerspelen.
Handbal Programma Olympische Spelen 2024
Het handbal programma Olympische Spelen 2024 begint op 25 juli en eindigt op 11 augustus. De wedstrijden starten dus al een dag eerder dan de officiële opening van de Olympische Spelen Parijs op 26 juli. Dit vanwege de vele groepswedstrijden die bij het handbal gespeeld moeten worden. Op 25 juli is dus de openingswedstrijd van het handbal op de Olympische Spelen 2024, op deze dag zullen de vrouwen het toernooi aftrappen.
Het speelschema handbal Olympische Spelen 2024 is onder te verdelen in twee fases, de groepsfase en de knock-out fase. In de groepsfase worden de 12 landen onderverdeeld in twee poules van zes landen. In deze poules plaatsen vier landen zich voor de knock-out fase. De knock-out fase begint met de kwartfinale en eindigt natuurlijk met de finale.
De finale van de vrouwen is op 10 augustus om 15.00 uur. De locatie van het handbal op de Olympische Spelen 2024 is onderverdeeld in twee speelplaatsen. In de South Paris Arena 6 worden de groepswedstrijden gespeeld van het handbal. De Arena Paris Sud 6 is onderdeel van de Paris Expo Porte de Versailles, dit is een evenementen- en beurscomplex in Parijs. Speciaal voor de Olympische Spelen van Parijs worden er hier in de zomer van 2024, 3 hallen omgetoverd tot sportcomplexen. Naast de South Paris Arena 6, heb je ook nog Arena 1 en Arena 3. Onder meer de sporten volleybal, tafeltennis en gewichtheffen vinden hier plaats. In de Paris Sud Arena kunnen ongeveer 7.500 toeschouwers.
De Paris Sud Arena 6 ligt in het 15e arrondissement in het zuidwesten van Parijs. Vanaf de knock-out fase, die begint op 6 augustus worden de wedstrijden in het Pierre Mauroy Stadium gespeeld. Het Pierre Mauroy stadion ligt in de stad Lille, in de gemeente Villeneuve d'Ascq. Met de trein naar Lille is het zo’n 1 uur reizen vanaf Parijs. In Stade Pierre Mauroy speelt de op het hoogste niveau spelende voetbalclub LOSC Lille zijn thuiswedstrijden en tevens werden hier ook op het EK voetbal in 2016 voetbalwedstrijden gespeeld. Handbal op de Olympische Spelen 2024 is van 25 juli - 11 augustus. In deze periode strijden de mannen en de vrouwen voor de medailles. De groepsfase is in de South Paris Arena 6 en de knock-out fase wordt in Lille, in het Pierre Mauroy stadion gespeeld. De finales van het Olympische Spelen 2024 handbal, zijn op 10 augustus (vrouwen) en op 11 augustus (mannen).
De Nederlandse mannen hebben zich niet weten te kwalificeren voor de Olympische Spelen 2024 Parijs. De handbaldames hebben zich wel weten te plaatsen en hebben zelfs een groter doel, een medaille op de Spelen. De afgelopen twee edities waren ze al dichtbij, maar gaat het op de Olympische Spelen van Parijs dan wel lukken? Eindelijk die Olympische medaille?
tags: #handbal #finale #mannen #olympische #spelen #geschiedenis