Handbal is in Nederland een populaire sport geworden, mede dankzij de successen van de Nederlandse dames op internationaal niveau. Het is een dynamische en snelle teamsport die wereldwijd wordt gespeeld, hoewel de populariteit afhangt van de beschikbaarheid van sporthallen, aangezien het voornamelijk een zaalsport is. Ondanks dat het een relatief jonge sport is in vergelijking met oudere sporten zoals voetbal, heeft handbal een sterke aanhang. Dit artikel geeft een overzicht van de basisregels van het handbal, met speciale aandacht voor de regels die van toepassing zijn in de laatste seconde van een wedstrijd, de jeugdregels en rolstoelhandbal.
Basisregels van Handbal
Handbal is een teamsport die wordt gespeeld met zes spelers en één keeper. Het doel is om meer doelpunten te scoren dan de tegenstander. Het is een fysiek zware sport, waardoor er veel gewisseld wordt tijdens een wedstrijd.
Het Team en Wissels
Een handbalteam bestaat uit maximaal 14 spelers. Tijdens de wedstrijd staan er zeven spelers op het veld: zes veldspelers en een doelverdediger. De overige zeven spelers zijn wisselspelers. Een vliegende wissel is toegestaan tussen de veld- en wisselspelers. De spelerswissel moet worden uitgevoerd via de wissellijn. Deze lijn definieert de wisselzone buiten het speelveld, waar de wisselspelers zich ophouden. De wissellijn bevindt zich aan de langszijde van het speelveld, vanaf de middellijn 4,5 meter naar links en rechts. Een speler die ongeoorloofd de wissellijn overschrijdt, begaat een wisselfout. De straf hiervoor is dat de overtredende speler van het veld wordt gestuurd en de tegenpartij een vrije worp krijgt. Bij hogere handbaldivisies passen sommige ploegen een tactiek toe waarbij de doelverdediger tijdens aanvallen wordt vervangen door een extra veldspeler, waardoor er in totaal zeven veldspelers zijn. Als de ploeg de bal verliest, wordt de doelverdediger weer ingewisseld. Deze tactiek wordt voornamelijk gebruikt bij landelijke competitiewedstrijden, bijvoorbeeld als de stand vlak voor het einde van de wedstrijd gelijk is en alles op één kaart wordt gezet.
Speeltijd en Verlenging
Een reguliere handbalwedstrijd bestaat uit twee speelhelften van 30 minuten. Voor jeugdwedstrijden worden soms kortere speeltijden gehanteerd. In wedstrijden waar een winnaar vereist is, zoals bekerwedstrijden, en de stand na 60 minuten gelijk is, volgen er twee verlengingen van elk 5 minuten. Als de tweede verlenging ook geen winnaar oplevert, wordt deze bepaald door 7-meterworpen. Spelers die zijn uitgesloten, gediskwalificeerd of van het veld zijn gestuurd, mogen niet deelnemen aan de 7-meterworpen. Elk team wijst vijf spelers aan die beurtelings een doelpoging wagen.
Het Speelveld
Het speelveld is 40 meter lang en 20 meter breed en wordt begrensd en doorsneden door verschillende lijnen:
Lees ook: Alles over het WK Handbal voor Vrouwen
- De zijlijnen en achterlijnen omsluiten het veld.
- De middenlijn loopt door het midden van het speelveld.
- Het doelgebied wordt gedefinieerd door een ononderbroken halve cirkel met een straal van 6 meter. Alleen de doelverdediger mag dit gebied betreden.
- De gestippelde vrijeworplijn ligt 9 meter voor het doel.
- Tussen de doelcirkel en de vrijeworplijn ligt de 7-meterlijn.
- Aan een van de zijlijnen ligt de wissellijn, die vanaf de middenlijn 4,5 meter naar rechts en links loopt.
De Handbal
De handbal is gemaakt van kunststof of leer. De diameter van de bal varieert afhankelijk van het geslacht en de leeftijd van de teams. Een handbal voor herenteams heeft een omvang die ongeveer 10 cm kleiner is dan een voetbal, maar weegt hetzelfde. Dit maakt het voor handballers makkelijker om de bal te grijpen en harder te gooien dan een voetbal. Vaak wordt de bal behandeld met hars, zodat de spelers hem beter met één hand kunnen vangen en vasthouden.
Basisregels tijdens het Spel
- Spelers mogen de bal slechts drie seconden vasthouden terwijl ze stilstaan.
- Met de bal in de hand mogen spelers slechts drie stappen zetten.
- De bal mag worden geworpen, opgevangen, gestopt en geslagen met de handen, armen, hoofd, romp, bovenbeen of knie. Contact met onderbenen en voeten is niet toegestaan.
- Een speler kan in balbezit komen door de bal met open hand van de tegenspeler te veroveren.
- Het hinderen van een speler door vastgrijpen, omklemmen, stoten en vasthouden wordt gezien als een fout en bestraft met een vrije worp.
- Een gele kaart is een waarschuwing zonder onmiddellijke gevolgen voor de wedstrijd.
- Een tweede overtreding die een gele kaart rechtvaardigt, wordt bestraft met een 2-minuten uitsluiting, waarbij het team met een speler minder verder moet spelen.
- Na de tweede 2-minuten uitsluiting volgt een diskwalificatie met de rode kaart, waarna de speler niet meer mag worden ingewisseld.
Spelhervattingen
- De beginworp wordt uitgevoerd na het beginsignaal van de scheidsrechter in het midden van het speelveld. De speler moet met één voet de middenlijn aanraken, terwijl de andere voet op de eigen helft staat. Spelers van de tegenpartij moeten op 3 meter afstand blijven.
- De vrije worp wordt toegekend bij overtredingen, bijvoorbeeld als een speler van de aanvallende ploeg binnen de doelcirkel komt. De vrije worp wordt uitgevoerd op de plek waar de overtreding plaatsvond. Overtredingen op minder dan 9 meter van het doel worden genomen aan de vrijeworplijn.
- De inworp wordt uitgevoerd als de bal buiten het speelveld komt.
- De uitworp wordt uitgevoerd door de doelverdediger als de bal over de doellijn het speelveld verlaat en voor het laatst werd aangeraakt door de aanvallende ploeg of de doelverdediger van de verdedigende ploeg, of wanneer de bal in het doelgebied blijft liggen. De keeper mag maximaal 4 meter voor zijn doel staan.
- De 7-meter worp wordt toegekend als een duidelijke doelkans wordt verhinderd door een fout of het betreden van het doelgebied. De werpende speler staat voor de 7-meterlijn en probeert na het fluitsignaal te scoren, zonder de lijn aan te raken of te overschrijden.
Het Einde van de Wedstrijd en de Score
De stand aan het einde van de reguliere speeltijd (of eventuele verlengingen) bepaalt de winnaar. Bij gelijkspel in wedstrijden waar een winnaar vereist is, volgen er, zoals eerder beschreven, verlengingen en eventueel 7-meterworpen. De 7-meterworpen zijn een zenuwslopende manier om een wedstrijd te beslissen. Elk team wijst vijf spelers aan die om de beurt een 7-meterworp nemen. Het team dat na deze vijf worpen de meeste doelpunten heeft gescoord, wint de wedstrijd.
Handbalregels in de Laatste Seconde
De laatste seconde van een handbalwedstrijd is vaak cruciaal. Een verkeerde beslissing kan het verschil maken tussen winst en verlies. Daarom is het belangrijk om de regels goed te kennen.
Nieuwe Spelregels vanaf 1 juli 2016
Vanaf 1 juli 2016 zijn er nieuwe spelregels van kracht gegaan binnen het handbal. Deze regels hebben ook invloed op situaties in de laatste seconde van de wedstrijd.
- Nadat de scheidsrechters het tijdspel hebben aangegeven heeft de aanvallende ploeg nog maximaal zes passes tot zijn beschikking. Bij een vrije worp wordt dit aantal niet onderbroken.
- De keeper kan net als voorheen als zevende veldspeler ingezet worden. De ‘keeper’ hoeft nu niet per se een apart hesje meer aan. Iedere speler op het veld kan dus uit het veld gaan om te wisselen met de keeper in plaats van alleen de speler met het daarvoor bedoelde hesje, zoals nu het geval is. Mocht er niemand met een hesje op het veld staan, dan betekent dat wel dat er ook niemand het doelgebied mag betreden.
- Geblesseerde spelers zorgen vaak voor onnodig oponthoud tijdens de wedstrijd. Vanaf 1 juli zal een geblesseerde speler dan ook het speelveld moeten verlaten als hij op het veld behandeld is door iemand uit de medische staf. De speler die een blessurebehandeling krijgt moet dan worden vervangen door een andere speler. De speler mag het veld pas weer in als zijn team drie aanvallen gespeeld heeft. Een aanval begint met balbezit en eindigt met een doelpunt of wanneer de aanvallende ploeg de bal verliest. Mocht de speler het speelveld eerder betreden, wordt dit gezien als een wisselfout. De regel geldt niet als de overtreding, waar de blessurebehandeling op volgt, wordt bestraft (bijvoorbeeld met een vrije worp, gele kaart of tijdstraf).
- Een normale onderbreking van het spel wordt vanzelfsprekend niet bestraft met een rode kaart of penalty.
- De scheidsrechters hebben behalve de gele en rode kaart vanaf 1 juli ook een blauwe kaart tot hun beschikking. De blauwe kaart zal voor meer duidelijkheid moeten zorgen bij de diskwalificatie van een speler.
Tactische Overwegingen
In de laatste seconde van de wedstrijd zijn er verschillende tactische overwegingen die een rol spelen. Zo kan een team ervoor kiezen om de bal zo lang mogelijk in bezit te houden om te voorkomen dat de tegenstander nog een kans krijgt om te scoren. Een andere tactiek is om de doelverdediger te vervangen door een extra veldspeler om zo meer druk op de verdediging van de tegenstander uit te oefenen.
Lees ook: Oliveo Handbal Heren 1: Alles wat je moet weten
Handbalregels voor de Jeugd
Om de jeugd op een leuke en verantwoorde manier kennis te laten maken met handbal, zijn er speciale regels voor de jeugd.
Spelwijze per Leeftijdscategorie
In seizoen 2014-2015 is een nieuwe speelwijze bij de H- en F-jeugd ingevoerd. Met ingang van augustus 2015 is ook de speelwijze voor de E-jeugd aangepast en met ingang van augustus 2016 is de nieuwe speelwijze van de D-jeugd door het NHV geïntroduceerd.
- F-jeugd (Mini's): Er wordt gespeeld door teams van 5 spelers op een klein veld, met minidoelen en een zachte bal. De speelwijze is kort samengevat: op de eigen speelhelft verdedigen (allemaal storen), de keeper mag mee in de aanval en alle spelertjes mogen tijdens de wedstrijd op doel staan.
- E-jeugd: Er wordt met kleinere teams gespeeld: een team telt 6 in plaats van 7 spelers, en dus zonder de moeilijke spelpositie van cirkelspeler. En net als bij de F-jeugd volgen na elke wedstrijd shoot-outs.
- D-jeugd: Op de nieuwe manier wordt offensief gespeeld. Het doel van verdedigen is: de bal veroveren.
Belang van Spelplezier
Voor coaches en trainers is een spelvisie ontwikkeld, waarbij het sportplezier van de jeugd centraal staat.
Rolstoelhandbal
Rolstoelhandbal is een variant van handbal voor mensen met een lichamelijke beperking. Er zijn een aantal aangepaste regels. Teams spelen 6 tegen 6, waarvan 1 keeper. Sinds 2025 speelt het Nationaal rolstoel team officieel 4 tegen 4 rolstoelhandbal.
Aangepaste Regels
Een belangrijke regel is dat de bal niet met de rolstoel verdedigd mag worden en dat er nooit op een andere speler ingereden mag worden.
Lees ook: Hemelvaart Handbal: Programma en Meer
Dribbelen en Pushen
3x pushen binnen 3 seconden, dan binnen 3 sec vervolgen met dribbelen. Dribbelen mag tot schouderhoogte, dus je mag de bal niet voor je uit opgooien om snelheid te maken. Als je de bal vastpakt, moet je binnen 3 seconden overspelen of op doel gooien. Deze acties mogen ook uitgevoerd worden door eerst te dribbelen en dan 3x pushen binnen 3 sec. Na laatste wielcontact start de 3-secondenregel om over te spelen of op doel te gooien.