De KNVB Beker, officieel bekend als de Eurojackpot KNVB Beker, is een jaarlijks terugkerend voetbaltoernooi dat garant staat voor spanning, verrassingen en memorabele momenten. Van spectaculaire bekerstunts tot monsterzeges, het toernooi is een podium voor zowel gevestigde namen als opkomende talenten. Elk jaar vinden er weer een aantal wedstrijden plaats in de KNVB Beker die een mooi plekje in de geschiedenisboeken krijgen. Van een amateurploeg die een Eredivisieclub verslaat of een comeback met het winnende doelpunt in de laatste minuut. Dit artikel duikt in de geschiedenis van de KNVB Beker en belicht enkele van de meest opmerkelijke records en gebeurtenissen.
Het Begin van de KNVB Beker
Het initiatief voor de KNVB Beker werd genomen door Hak Holdert, een dagbladuitgever en ondernemer, aan het einde van de 19e eeuw. Geïnspireerd door de Engelse FA Cup, organiseerde hij in 1894 een eerste bekertoernooi. Echter, de animo was destijds gering, en het bleef bij een enkele wedstrijd tussen de Haarlemsche Football Club en HFC Haarlem. Van een echt toernooi was dus geen sprake, maar deze Haarlemse derby wordt soms wel beschouwd als het allereerste bekerduel in de Nederlandse voetbalgeschiedenis.
In 1898 werd een nieuwe poging ondernomen door de Nederlandsche Voetbalbond (NVB), de voorloper van de huidige KNVB. Hak Holdert was opnieuw betrokken en stelde een beker beschikbaar: de Holdertbeker. Op 7 mei 1899 vond de eerste officiële finale plaats, waarin RAP Amsterdam na verlenging met 1-0 won van H.V.V. uit Den Haag.
Vroege Jaren en Groeiende Populariteit
Ondanks deze start werd het bekertoernooi in de beginjaren niet altijd serieus genomen. Het toernooi werd niet jaarlijks afgewerkt en kende periodes van desinteresse, met als dieptepunt de finale van 1910, waarin de tweede elftallen van Quick (H) en H.V.V. tegenover elkaar stonden.
In 1946 werd de Holdertbeker, die inmiddels was kwijtgeraakt, vervangen door een nieuwe zilveren beker, aangeboden door de Algemene Nederlandse Voetbalvereniging De Zwaluwen. Deze cup wordt vaak liefkozend de ‘dennenappel’ genoemd, naar zijn bijzondere vorm. Tijdens de eerste na-oorlogse editie van het bekertoernooi, in 1948, werd de ‘dennenappel’ voor het eerst overhandigd aan een winnaar. In de jaren hierna werd het toernooi vaak niet gespeeld.
Lees ook: Lengte en voetbal: een verband?
Een belangrijke impuls voor het toernooi was de introductie van de Europa Cup II in 1960, een Europees toernooi voor bekerwinnaars. Hierdoor nam de animo voor de KNVB Beker toe, en vanaf dat moment kende elk voetbalseizoen een bekerfinale.
In 1989 werd besloten om de bekerfinale exclusief in De Kuip in Rotterdam te spelen. Dat jaar werd ook officieel vastgelegd dat amateurclubs mogen deelnemen aan het knock-outsysteem. Tegenwoordig komen alleen amateurclubs uit de Tweede en de Derde divisie en clubs die in het seizoen daarvoor de halve finales van de regionale districtbekers hebben bereikt, in aanmerking voor deelname aan het toernooi. Samen met de vaste deelname van amateurclubs en het knock-outsysteem, kreeg het bekertoernooi eindelijk de allure die het verdiende.
Historische Bekerstunts en Verrassingen
Door de jaren heen heeft de KNVB Beker tal van verrassende wendingen en onvergetelijke momenten opgeleverd. Hier zijn enkele van de meest memorabele bekerstunts:
- Swift - Vitesse (2017): Op 17 september 2017 schreef zaterdag hoofdklasser Swift geschiedenis door de bekerhouder, Vitesse, in de eerste ronde uit te schakelen na strafschoppen. Held van de avond was Swift-doelman Bogdan Constantin, die een penalty van Alexander Büttner stopte.
- PSV - FC Wageningen (1977): Op 21 december 1977 werd het grote PSV, dat later dat seizoen de UEFA-beker won, in eigen huis vernederd met 1-6 door eerstedivisionist FC Wageningen. Het werd de grootste thuisnederlaag van de Eindhovenaren ooit.
- PEC Zwolle - Ajax (2014): In het seizoen 2013/2014 veegde PEC Zwolle, onder leiding van Ron Jans, Ajax met 5-1 van de mat in de bekerfinale.
- VVSB - FC Den Bosch (2016): In februari 2016 zorgde amateurvoetbalclub VVSB voor een historische bekerstunt: ze wisten tegen FC Den Bosch een 2-0 achterstand om te buigen in een 2-3 voorsprong. Voor het eerst in 41 jaar bereikte een amateurclub hiermee de halve finale van het KNVB Bekertoernooi. VVSB haalt knap de halve finale, maar verliest met 3-0 van FC Utrecht.
- USV Hercules - Ajax (2023): In de tweede ronde van de TOTO KNVB Beker trof USV Hercules, als derde divisionist, Ajax in Stadion Galgenwaard. Na ruim een uur spelen had Tim Pieters al twee keer gescoord. Na een comeback van de Amsterdammers leek de droom aan diggelen, maar in de extra tijd van de tweede helft werd het alsnog 3-2 en ging het bekersprookje verder. SC Cambuur presteerde nagenoeg hetzelfde op bezoek bij USV Hercules, want zij scoorden in extremis van de verlenging de beslissende treffer. De amateurploeg eindigde hun avontuur in de kwartfinale.
- Quick Boys - SC Heerenveen (2024): Quick Boys stuntte door eredivisionist SC Heerenveen met 3-2 te verslaan na verlenging.
- Noordwijk - Willem II: Noordwijk stuntte door Willem II te verslaan. Ze komen na twee minuten al op een 1-0-voorsprong door een doelpunt van Emiel Wendt. Iets meer dan tien minuten na rust komt Noordwijk zelfs op 2-0. Vlak daarna komt Willem II nog terug door een doelpunt van Bokila. Toch houdt Noordwijk stand en ze bekeren verder.
De Grootste Uitslag in een Bekerfinale: Willem II - Groene Ster (1944)
De grootste uitslag in een bekerfinale dateert uit 1944, toen Willem II Groene Ster uit Heerlerheide met maar liefst 9-2 versloeg. Deze wedstrijd is om meerdere redenen historisch. De weg naar de finale ging over maar liefst elf hordes. Achtereenvolgens rekende Willem II af met: TOP, Nevelo, WSC, Concordia SVD, Helmondia, Dongen, Hieronymus, Roosendaal, Emma, Blauw-Wit en PSV. Verder omdat Willem II - opmerkelijk en raadselachtig - tijdens de oorlog als enige club in de nationale (en club-)kleuren en onder een koninklijke naam voetbalde. Clubs waarvan de naam gelieerd was aan het Koninklijk Huis moesten op bevel van de Duitse bezetter onder een andere naam gaan spelen. De koninklijke ‘ k ‘ van de KNVB was in de oorlogsjaren ook al verdwenen. De finale van het toernooi werd gespeeld op 11 juni 1944 op het terrein van v.v. Eindhoven. Willem II’s tegenstander was Groene Ster uit Heerlerheide. Een tweede-klasser en bepaald geen toonaangevende club. Deze ploeg was mede zo ver in het toernooi gekomen, omdat weinig clubs een antwoord hadden op het stopperspilsysteem dat Groene Ster in het naburige Duitsland had afgekeken. Naud van der Ven, bestuurslid en mental coach van Willem II, bedacht echter samen met trainer Adriaan Koonings de juiste tegenzet.
Vier treffers waren van Willy en drie van Wim. Frans van Loon maakte het negental vol. Bondsvoorzitter Karel Lotsy stak zijn nek gevaarlijk ver uit, toen hij tijdens zijn huldigingsspeech de volgende woorden sprak over de winnende Tricolores. ’Ik behoef u niet te zeggen wat rood, wit en blauw voor ons zegt. Het zijn uw kleuren. Het rood: de liefde voor uw club, maar ook voor uw vaderland. Het blauw: de trouw aan die club, maar ook aan uw vaderland……’ Zijn toespraak werd live uitgezonden door de radio, maar daar hadden ze inmiddels het geluid weggedraaid. Historisch was tenslotte ook dat Willem II in 1944 de laatste club was die de Holdert-beker kreeg uitgereikt. Die trofee prijkt niet in Willem II ’s prijzenkast, maar werd op verzoek van de voetbalbond in 1946 teruggestuurd. Na de oorlog was de naam Holdert niet meer aan het toernooi verbonden. De aloude naam KNVB-beker keerde terug en er kwam een nieuwe trofee.
Lees ook: Onvergetelijke triomfen in het voetbal
Recordhouders en Opmerkelijke Feiten
Naast memorabele wedstrijden kent de KNVB Beker ook diverse records en opmerkelijke feiten:
- Meeste gewonnen bekers: Ajax is de recordhouder met 20 gewonnen bekers, gevolgd door Feyenoord (14) en PSV (11). De Amsterdammers hebben ook de meeste finales gespeeld, namelijk 29.
- Topscorer aller tijden: Willy van der Kuijlen is de topscorer aller tijden van de KNVB Beker met 57 doelpunten.
- Meest doelpuntrijke wedstrijd: De meest doelpuntrijke wedstrijd in de KNVB Beker is SC Dieren tegen HVC op 19 augustus 1956.
- Grootste overwinning: NAC Breda behaalde op 1 januari 1959 een 18-1 overwinning op Dongen, de grootste overwinning ooit in de KNVB Beker.
- Snelste doelpunt: Het snelste doelpunt in een bekerfinale staat op naam van Romário, die in 1989 voor PSV al na twee minuten scoorde tegen FC Groningen.
- Jongste speler: Rinus van Leijenhorst was de jongste debutant in de KNVB Beker. Hij maakte zijn opwachting namens DWS AFC in het duel tussen ZFC Zaandam en DWS AFC op 24 maart 1968 met een leeftijd van 15 jaar en 9 maanden.
- Oudste speler: Rob Gebbink is met een leeftijd van 48 jaar, 7 maanden en 17 dagen de oudste speler die ooit actief was in de KNVB Beker.
- Jongste doelpuntenmaker: Ryan Gravenberch werd de jongste doelpuntenmaker ooit op 26 september 2018, met een leeftijd van 16 jaar, 4 maanden en 10 dagen, in een 0-7 overwinning van Ajax op HVV Te Werve.
- Meeste toeschouwers: De finale tussen Ajax en Sparta Rotterdam op 20 mei 1971 in het Olympisch Stadion te Amsterdam trok 65.000 toeschouwers.
- Meeste kaarten: Het duel tussen OJC Rosmalen en Sparta Rotterdam op 22 september 2015 eindigde in een 3-4 overwinning voor Sparta, waarbij scheidsrechter Davy Otto liefst twaalf gele kaarten trok.
Onbekende Bekerwinnaars
Naast de bekende namen zijn er ook clubs die ooit de KNVB Beker hebben gewonnen, maar tegenwoordig minder bekend zijn:
- Fortuna ’54 (1957, 1964)
- Quick Nijmegen (1949)
- WVV Wageningen (1939, 1948)
- VSV Velsen (1938)
- RFC Roermond (1936)
- Velocitas 1897 (1934)
- VUC Den Haag (1927)
- TSV Longa (1926)
- ZFC Zaandam (1925)
- VV Schoten (1921)
De KNVB Beker als Springplank naar Europa
De KNVB Beker biedt clubs de kans om een ticket voor Europa te verdienen. Het is een kans om op een bijzonder podium te spelen, nieuwe uitdagingen te vinden en nieuw talent te spotten. De finale gaat in 1961 tussen NAC en Ajax. NAC maakt het Ajax flink lastig in de finale van de KNVB Beker in 1961. De ploeg strijdt in het Haagse Zuiderpark voor elke meter en creëert vele kansen. Wanneer Henk Groot in de 78ste minuut aan de aandacht van zijn vaste bewaker Theo Laseroms ontsnapt en de Amsterdammers op voorsprong schiet, is het verzet echter gebroken. Ajax is vanaf dat moment verlost van de daarvoor zo felle tegenstander en breidt de voorsprong gemakkelijk uit. Aanvoerder Groot is beide keren de afmaker: 3-0.
"Daarvóór was echter NAC de favoriet geweest van de eesten van de rond 20.000 toeschouwers", schrijft de Volkskrant daags na de finale. "Tegenover een soms mat lijkend Ajax speelde de Bredase ploeg met grote geestdrift en overtuiging, die vanuit de hechte verdediging naar de aanval golfden." Dat mocht dan zo zijn, scoren deden de Bredanaars niet. "In het Bredase binnentrio ontstond telkens kortsluiting. Zo wist NAC de kansen niet te grijpen toen de tijd nog rijp was. Later zou de Bredase defensie, die bergen verzet had, zich in doffe wanhoop afvragen door welk zesde zintuig Henk Groot van Ajax telkens naar de plaats geleid werd waar een kans zou komen."
Helaas voor NAC slaat Ajax in het laatste kwartier toch nog toe. "Ajax schroefde nu het nog altijd gezapige tempo met een ruk om hoog. NAC had zichzelf onmachtig verklaard om 'n doelpunt te scoren, maar Ajax trok het oude wapen, met op het scherp Henk Groot." De eerste treffer van de aanvoerder van Ajax werd NAC teveel. "Dit doelpunt was voldoende om NAC te breken en om Ajax onweerstaanbaar te doen oprukken."
Lees ook: Overzicht van de Indrukwekkendste Cricketstadions
Het levert Ajax uiteindelijk nog twee doelpunten en de KNVB Beker op. Maar dat is niet alles; voor het eerst in de historie levert de winst van de KNVB Beker niet alleen een trofee op. De Amsterdammers krijgen vanwege het succes ook een ticket voor de Europa Cup II.
KNVB Bekerwinnaars van de Afgelopen Decennia
De KNVB Beker is door de jaren heen gewonnen door verschillende clubs, van de traditionele topclubs tot verrassende subtoppers. Hieronder een overzicht van de winnaars van de afgelopen decennia:
- 2000-2009: Roda JC (2000), FC Twente (2001), FC Utrecht (2003, 2004), SC Heerenveen (2009)
- 2010-2019: Ajax (2010), FC Twente (2011), PEC Zwolle (2014), FC Groningen (2015)
- 2020-2025: Ajax (2019, 2021), Feyenoord (2016, 2018), PSV (2022, 2023, 2024, 2025)
De Rol van Amateurclubs in de KNVB Beker
Een bijzonder aspect van de KNVB Beker is de deelname van amateurclubs. Door de jaren heen hebben verschillende amateurclubs voor verrassingen gezorgd en indrukwekkende prestaties geleverd. IJsselmeervogels (1974/’75), VVSB (2015/’16) en Spakenburg (2022/’23) zijn de enige amateurclubs die de halve finale van de KNVB Beker hebben bereikt.