De geschiedenis van NAC Breda is rijk en gevuld met memorabele momenten. Van de bescheiden beginjaren tot de successen in de competitie, NAC heeft een onuitwisbare indruk achtergelaten in het Nederlandse voetbal. Dit artikel werpt een blik op de eerste wedstrijd van NAC en de gebeurtenissen die de club hebben gevormd.
De Geboorte van NAC: Een Fusie in 1912
De naam NAC is ontstaan op 19 september 1912, als resultaat van een fusie tussen NOAD (Nooit Opgeven Altijd Doorzetten) en ADVENDO (Aangenaam Door Vermaak En Nuttig Door Ontspanning). Deze samensmelting resulteerde in een clubnaam die tot op de dag van vandaag de op één na langste in de voetbalwereld is.
De Eerste Stappen op het Voetbalveld
NAC begon haar voetbalreis in de 2e klasse zuid. De club speelde haar eerste wedstrijden op het terrein van de huidige Trip van Zoudtlandtkazerne. Voor een bedrag van 15 ouderwetse guldens werd het veld voor een heel seizoen gehuurd. Na een week van voorbereidingen maakte NAC op zondag 3 november 1912 haar debuut bij de Nederlandse Voetbal Bond.
Het Debuut: NAC tegen EMM
De eerste wedstrijd van NAC was tegen EMM uit Middelburg in de 2e klasse. Helaas voor de Bredase club werd de wedstrijd met 0-2 verloren. Het seizoen 1912/1913 was een leerzame periode voor NAC. Met slechts één overwinning en drie gelijke spelen eindigde NAC op de 7e en laatste plaats.
De Noodcompetitie en de Eerste Klasse
Vanwege de mobilisatie als gevolg van het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog werd de competitie in het seizoen 1914-1915 een noodcompetitie. NAC bleef in de 2e klasse. In het seizoen 1915/1916 namen NAC, MSV en RVV deel aan de 1e klasse als aanvulling. Zij mochten de plaats innemen van de verenigingen Zeelandia uit Middelburg en 't Zesde, die zich door mobilisatie tijdelijk terugtrokken uit het voetbal.
Lees ook: Terugblik Daley Blind
Na afloop van deze competitie speelden de invalclubs samen met de kampioen van de 2e klasse HVV Helmond voor twee definitieve plaatsen in de 1e klasse. NAC en MSV wisten te promoveren in een seizoen waarin de club ook ging verhuizen.
Het Ploegske: Een Nieuw Onderkomen
In 1916 verhuisde NAC naar Het Ploegske, een terrein aan de zuidoostkant van Breda, vernoemd naar het gelijknamige café bij het sportterrein. Dit veld lag aan de voet van de watertoren. Het Ploegske zou een belangrijke plaats in de geschiedenis van NAC worden.
Eduard van Roessel: Een Legende Geboren
Eduard van Roessel, alias ‘de Knoest’, geboren op 7 november 1897 in Breda, was vanaf de ontstane fusie reeds lid. Hij was pas 15 jaar oud toen hij in het 1e elftal ging spelen. Later zou hij de eerste NAC-speler zijn die voor Oranje uitkwam.
Van Roessel herinnerde zich Het Ploegske als volgt: "Ons veld was omzoomd door hoge bomen, verlengstukken van de tribune. Bomen waarbij men na een klauterpartij een keukentrapje of trapleer uit de schuur tegen de bast van de stam aan zette. Zo had men een prachtig plaatsje verworven om de vedetten van NAC aan het werk te zien. Men zat er hoog en kosteloos!"
Zijn bijnaam ‘de Knoest’ verklaarde hij als volgt: “Ik knuppelde erop los. Heel m’n lichaam, kort van stuk, zette ik erin om langs de verdediging te komen. Ik kan me voorstellen dat men bij mij aan grof kaphout dacht; een knoest”.
Lees ook: Ontdek de Schaatskunst
Van Roessel vertelde smakelijk over de verhalen van Rat Verlegh, Pik Brosens, Joop Terbeek en Jo Schot, die hij beschouwde als kanjers van internationale klasse. Vooral Jo Schot stond bekend om zijn ongelooflijk harde schot, waardoor menige keeper na de wedstrijd zijn verschroeide handen moest zalven.
De populariteit van NAC zorgde voor volle tribunes op Het Ploegske. De plaatselijke bakker, de patisserie, de kruidenier en de kledingzaken profiteerden allemaal van de successen van NAC.
Van Roessel in Oranje
Op 13 mei 1920 werd Eduard van Roessel opgenomen in het Nederlands elftal voor de interland tegen Italië. De wedstrijd, die in Genua werd gespeeld, eindigde in een 1-1 gelijkspel.
Het Einde van een Tijdperk
Het seizoen 1926/1927 was het laatste jaar voor Eduard van Roessel bij NAC. Hij had een aanvraag tot overschrijving naar Quick Nijmegen ingediend, omdat hij medio 1926 voor zijn werk naar Nijmegen was verhuisd en daar zijn aanstaande vrouw had leren kennen. Zijn aanvraag werd echter afgewezen door de voetbalbond, omdat hij zich meteen bij verhuizing had moeten laten overschrijven. Van Roessel ging vervolgens in de competitie van de Rooms Katholieke Federatie spelen, bij de Nijmeegse club Union, waar hij zijn carrière beëindigde.
Zijn interlandcarrière begon op 5 april 1920 in een wedstrijd tegen Denemarken, die met 2-0 werd gewonnen. Zijn interlandcarrière eindigde na de wedstrijd in Genua tegen Italië. Eduard van Roessel overleed op 26 januari 1978 in Venlo.
Lees ook: Ronaldo: Van Talent tot Legende
Successen op Het Ploegske
Het Ploegske was de plek waar NAC grote successen boekte. Zes keer speelde NAC om de landstitel in de vijftien jaar dat de club op Het Ploegske speelde. Echter, het veld werd al snel te klein voor de groeiende club.
De Eerste Klasse Zuid
Toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak, werd de club voor het seizoen 1915/1916 ondergebracht in de 1e Klasse Zuid.
Het Kampioenschap van 1920/1921
In de periode 1920/1921 was NAC niet te houden. Lange tijd was de tweestrijd met het Maastrichtse MVV nog enigszins spannend. Met een klinkende 5-0 zege op Willem II maakte het elftal een einde aan alle onzekerheid en kon de kampioensvlag uit. In de nacompetitie om de landstitel tussen alle regio’s werd de strijd compleet. NAC profiteerde optimaal en won door doelpunten van Jo Schot, Fanny Petit en Antoon Verlegh met 3-0 van Go Ahead. De eerste landstitel was een feit.
In die tijd waren protesten van verenigingen aan de orde van de dag. Zo kon het zijn dat de wedstrijd te lang of te kort duurde, een goal buitenspel was of de scheidsrechter als onbekwaam werd betiteld.
Jo Schot: Een Tragische Held
Jacob Johannus Schot werd op 22 juni 1894 te Middelburg geboren. Hij speelde de eerste tien jaren bij Klein Zeelandia en MV&AV Zeelandia. In 1920 kwam Jo Schot naar NAC, waarvoor hij in 68 wedstrijden ook 68 doelpunten zou maken. In 1921 debuteerde Jo bij het Nederlands elftal in een vriendschappelijke wedstrijd tegen Zwitserland.
Jo Schot had een moeilijke jeugd. Na het overlijden van zijn moeder in een psychiatrische inrichting kwam hij op dertienjarige leeftijd in het armenweeshuis terecht. Zijn vader heeft hij nooit gekend en hij groeide op bij de familie Bliek en werd ook wel Jo Bliek genoemd.
Jo Schot stierf op 19 juli 1923 op 29-jarige leeftijd, nadat hij bij werkzaamheden van het dak van de Abdij van Middelburg was gevallen. Bij de begrafenis op 23 juli droegen de NAC-spelers de kist, die bedekt was met de geelzwarte vlag van de club. Enkele weken na de begrafenis werd een benefietwedstrijd gespeeld.
De Gouden Jaren (1920-1930)
NAC werd in de volgende negen seizoenen zes keer 1e klasse kampioen van het Zuiden. In de competities om de landstitel die volgden was een mooie 2e plaats het hoogst haalbare. De voornoemde periode wordt in de clubhistorie ook wel de Gouden Jaren genoemd.
De Eerste Professionele Trainer
NAC wilde een professionele trainer hebben en Ben Affleck van Fulham FC werd per 2 juni 1926 aangetrokken om NAC te trainen. De allereerste betaalde trainer bleef echter maar tot eind september van datzelfde jaar.
Het seizoen 1926-1927 ging het NAC voor de wind. In de gewone competitie won de selectie de ene na de andere wedstrijd. De meest opmerkelijke uitslag van het seizoen was de 9-0 overwinning op het Bossche BVV. In totaal scoorden de Bredanaars 60 goals in 18 wedstrijden met een gemiddelde van 3,33 doelpunten per wedstrijd. In de nacompetitie deed NAC het ook zeer goed. Men versloeg Ajax thuis met 3-1 en uit met 4-1. Helaas was Heracles net iets beter en zij gingen er deze keer met de titel vandoor.
Cor Kools: Een Bredase Trots
Cornelis Wilhelmus Kools werd geboren op 20 juli 1907 in Teteringen en werd op 12-jarige leeftijd lid van NAC. Zes jaar later debuteerde hij in het 1e elftal. Cor bleek een alleskunner die mede door zijn techniek op meerdere plaatsen inzetbaar was. Daarnaast viel zijn aangeboren leiderschap op in combinatie met zijn voetbalinzicht.
Op 22 april 1928 stond de interland Nederland - Denemarken op het programma in het Olympisch Stadion. Drie Bredase troeven waren geselecteerd, Piet van Boxtel, Rat Verlegh en de jonge Cor Kools. Vlak voor het begin bleek Verlegh geblesseerd en mocht Kools debuteren. Het was het begin van een jongensdroom waarin hij ook nog een doelpunt maakte in de 2-0 gewonnen wedstrijd.
In 1929 werd Cor uitgenodigd voor een trip door Scandinavië, alwaar gespeeld werd tegen Zweden en Noorwegen. Enkele weken na zijn 16e interland, die hij op 2 november 1930 te Zürich tegen Zwitserland speelde, maakte Cor een heftig incident mee. In de competitiewedstrijd tegen NOAD liep de aanvaller na een ongelukkige botsing met de NOAD-doelman een zware knieblessure op. Op 20 juli 1931 moest de international in Brussel een meniscusoperatie ondergaan. Al snel werd duidelijk dat zijn carrière in de knop is gebroken en het bij 16 interlands zou blijven. Tot 1941 trok hij nog wekelijks het zwart-gele shirt aan. Op 26 juli werd hij benoemd tot Lid van Verdienste. Cor Kools overleed op 24 september 1985.
De KNVB Beker
In 1929/1930 werd er ook in de KNVB beker een klein succesje behaald. NAC bereikte de halve finale van het KNVB-bekertoernooi, waarin met 5-2 van Excelsior werd verloren. Het seizoen 1933/1934 draaide de geelzwarte formatie opnieuw verrassend goed in de beker. NAC versloeg AGOVV, Blauw-Wit en Bleijerheide en stuitte in de halve finale op Fijenoord. De enige thuis wedstrijd in deze serie werd met 2-4 verloren.
De KNVB beker stond in die tijd, qua belangstelling, ver in de schaduw van de Engelse FA cup.
Kampioen in Oorlogstijd
Het seizoen 1935/1936 leverde NAC haar zevende kampioenstitel in de 1e klasse op in de historie. Het zou een voorlopig hoogtepunt blijven voor een lange periode. De oorlogsdreiging met Duitsland liet zich al enige jaren voelen en de KNVB worstelde zich met een noodcompetitie door het eerste oorlogsjaar. Voetballen was tijdens de bezetting volop in belangstelling bij de bevolking. Ook al werd het dan vanaf half 1943 steeds moeilijker door een gebrek aan voedsel en materialen, voetbal zorgde voor afleiding/ontspanning en voor sociale samenhang.
Na de Oorlog
Het eerste seizoen na de oorlog in 1945/1946 was al meteen een geslaagd jaar voor NAC. BVV en NAC eindigden samen op een eerste plaats en op het terrein van Longa moest er een beslissingswedstrijd gespeeld worden. NAC wist in een zeer spannende wedstrijd met 1-0 van BVV te winnen en werd voor de achtste keer kampioen van het zuiden en plaatste zich daarmee voor de kampioenscompetitie. NAC trok veel aandacht toen men op een originele manier met een heus KLM-toestel naar Friesland vloog om aldaar aan de wedstrijd deel te kunnen nemen.
Het Betaald Voetbal Tijdperk
Het jaar 1954 is een zeer belangrijk jaar in de Nederlandse voetbalgeschiedenis. Het tijdperk van betaaldvoetbal werd in dat jaar namelijk ingeluid. NAC speelde haar eerste wedstrijd op 28 november van dat jaar in het seizoen 1954/1955. Tegenstander Veendam werd aan de Beatrixstraat met 4-1 verslagen. Doelpuntenmakers voor NAC waren Canjels (2x), Bruininckx en Matheeuwissen. Jan van Hoogenhuizen was de eerste NAC`er die een profcontract tekende.
Heden: NAC in de Vrouwen Eredivisie
Recentelijk heeft NAC Breda ook haar intrede gedaan in de Vrouwen Eredivisie. De ploeg promoveerde na het wegvallen van Fortuna Sittard. In hun eerste wedstrijd in de eredivisie verloren ze in het eigen Rat Verlegh Stadion van Feyenoord met 1-3.