Voetbal is meer dan alleen fysieke vaardigheid; het is een denksport die een beroep doet op een breed scala aan cognitieve functies. Zoals Johan Cruijff al zei: "Je loopt met je benen, maar je voetbalt met je hoofd." Cognitieve training wint aan populariteit in de sportwereld, en steeds meer atleten en teams gebruiken het als aanvulling op hun reguliere training om die extra procenten te behalen die het verschil kunnen maken.
Het Verschil Tussen Klassieke Trainingsmethoden en de 'Constraint Led Approach'
Traditioneel besteden trainers veel aandacht aan het inslijpen van "de perfecte beweging". Denk aan geïsoleerde kap- en draaioefeningen of loopladder drills, die veelvuldig herhaald worden in de geest van de Wiel Cörver methode.
De 'constraint led approach' daarentegen gaat niet uit van een "ideale beweging", maar stelt het "zo goed mogelijk aanpassen aan de veranderende omstandigheden" centraal. Elke voetbalactie is uniek, en het is de uitdaging voor de speler om steeds zo goed mogelijk in te spelen op de nieuwe situatie. Hierbij ligt het accent op een impliciete in plaats van een expliciete manier van leren met een externe focus.
Als trainer kun je de speler beïnvloeden door bijvoorbeeld een afwerkoefening onder vermoeidheid te laten uitvoeren of door "dubbele" taken te geven, waarbij cognitieve overbelasting wordt getraind. Tijdens een positiespel of partijvorm kun je bijvoorbeeld spelen met de regels of de grootte van het veld.
Ook bij traditionele kracht- en stabiliteitstraining ligt de focus vaak op geïsoleerde oefeningen waarbij een ideaal bewegingspatroon wordt nagestreefd. Het is de uitdaging als trainer om oefenstof te kiezen die wel bijdraagt aan de "soccer performance". Impliciet leren staat voorop. Door lichte verstoringen aan te brengen, voorkom je voorspelbaarheid en leer je het lichaam om zelf de juiste uitvoering te kiezen.
Lees ook: De beste voetbal trainingsspullen voor jonge voetballers
Cognitieve Vaardigheden in Voetbal
Cognitieve vaardigheden zijn de vaardigheden die nodig zijn om informatie op te nemen en te verwerken. Ze spelen een cruciale rol in de sport, vooral in een dynamische en snelle sport als voetbal. Voorbeelden van cognitieve vaardigheden die belangrijk zijn voor voetballers zijn:
- Waarneming: Snel en efficiënt informatie opnemen uit de omgeving.
- Aandacht en Concentratie: Relevante informatie filteren en de aandacht erbij houden, zelfs onder druk.
- Geheugen: Spelpatronen en eerdere ervaringen onthouden om snel beslissingen te kunnen nemen.
- Inzicht: Situaties analyseren en de juiste beslissingen nemen op basis van de beschikbare informatie.
- Probleemoplossend vermogen: Creatieve oplossingen bedenken voor onverwachte situaties.
- Anticiperen: Vooruitdenken en inspelen op de mogelijke acties van medespelers en tegenstanders.
- Besluitvorming: Snel en accuraat de juiste beslissing nemen in een complexe omgeving.
- Ruimtelijke Oriëntatie: Weten waar je je bevindt op het veld en de posities van andere spelers inschatten.
Voorbeelden van Cognitieve Trainingsvormen in Voetbal
Er zijn verschillende manieren om cognitieve vaardigheden te trainen in voetbal. Hieronder staan enkele voorbeelden:
- Spelvormen met Regelaanpassingen: Door de regels van een positiespel of partijvorm aan te passen, worden spelers gedwongen om anders na te denken en sneller beslissingen te nemen. Voorbeelden:
- Eén team eerder druk laten zetten om de tegenstander uit te lokken sneller te handelen.
- Verplicht 2 keer raken om het aantal acties te verhogen.
- Spelen met 4 goals in plaats van 2.
- Oefeningen met Dubbeltaken: Spelers moeten twee taken tegelijkertijd uitvoeren, bijvoorbeeld een technische oefening combineren met een cognitieve opdracht. Dit traint de aandachtsspanne en het vermogen om te multitasken.
- Reactieoefeningen: Spelers reageren op visuele of auditieve signalen om hun reactiesnelheid en besluitvorming te verbeteren. Voorbeeld: Speler 1 speelt de bal in op speler 2. Speler 2 dient altijd rechts uit te draaien en af te werken. Op het moment dat de bal gespeeld wordt steekt speler 3 willekeurig de pylon wel of niet in de lucht.
- Patroonherkenningsoefeningen: Spelers leren patronen in spelsituaties te herkennen en daarop te anticiperen. Voorbeeld: De groep spelers staat in een ruime kring. Elke kleur bal staat voor een bepaald patroon. Deze patronen dienen vooraf duidelijk kenbaar besproken te worden.
- Cognitieve Training met Software: Er zijn verschillende softwareprogramma's beschikbaar die specifiek zijn ontworpen om cognitieve vaardigheden te trainen. Deze programma's gebruiken vaak brain-based games om de hersenen uit te dagen en de cognitieve functies te verbeteren.
- Visuele training: Er zijn onderzoeken bekend waaruit blijkt dat spelers die veel om zich heen kijken voordat ze de bal toegespeeld krijgen daar betere dingen mee doen. Denk hierbij aan minder balverlies en het aanspelen van de medespeler die er het beste voor staat.
De Voordelen van Cognitieve Training in Voetbal
Cognitieve training kan een aanzienlijke impact hebben op de prestaties van voetballers. Enkele voordelen zijn:
- Verbeterde Besluitvorming: Spelers kunnen sneller en accurater beslissingen nemen in complexe situaties.
- Verhoogde Handelingssnelheid: Spelers reageren sneller op veranderingen in het spel en kunnen sneller handelen.
- Beter Spelinzicht: Spelers begrijpen het spel beter en kunnen patronen herkennen.
- Verbeterde Concentratie: Spelers kunnen hun aandacht beter vasthouden en zich minder laten afleiden.
- Verhoogde Creativiteit: Spelers kunnen creatievere oplossingen bedenken voor onverwachte situaties.
- Minder Blessures: Cognitief sterke spelers zijn vaak beter in staat om blessures te voorkomen doordat ze situaties beter inschatten.
- Sneller Herstel na Blessures: Cognitieve vaardigheden spelen een rol bij het herstelproces na blessures.
Cognitieve Training in de Praktijk: Voorbeelden van Topclubs
Steeds meer topclubs erkennen het belang van cognitieve training en integreren het in hun trainingsprogramma's. Een voorbeeld is PSV, dat al in 2016 begon met cognitieve trainingen en testen. De club heeft een projectgroep Voetbalcognitie opgericht, waarin ze samenwerken met verschillende bedrijven en kennisinstellingen om het brein beter te begrijpen en trainingstools te ontwikkelen.
PSV gebruikt de BrainsFirst-tool NeurOlympics om het brein van spelers inzichtelijk te maken met behulp van brain-based games. Ze hebben ook samen met de TU/e een trainingstool ontwikkeld die de vaardigheden van spelers kan verbeteren.
Lees ook: Effectieve voetbaltrainingen
Concentratie en Aandacht in Voetbal
Concentratie en aandacht zijn cruciale cognitieve vaardigheden voor voetballers. Tijdens een wedstrijd moeten spelers constant hun aandacht richten op de bal, hun medespelers, de tegenstanders en de omgeving. Afleidingen liggen altijd op de loer, en het is belangrijk dat spelers hun aandacht kunnen vasthouden en zich kunnen focussen op de informatie die ertoe doet.
Een voetballer moet meerdere informatiestromen tegelijk verwerken, bijvoorbeeld wanneer hij de bal onder controle houdt en tegelijk kijkt waar zijn medespeler staat. Veel acties gaan als vanzelf, maar bij onzekerheid of twijfel kan de aandacht verslappen en kunnen er fouten ontstaan.
Trainers kunnen spelers helpen om hun concentratie en aandacht te verbeteren door oefeningen aan te bieden die de aandacht uitdagen en de spelers leren om afleidingen te negeren.
Cognitieve Training: Een Maatschappelijke Taak?
Omdat de huidige jeugd minder beweegt dan vroeger, is het mogelijk dat motorische en cognitieve vaardigheden onderontwikkeld zijn. Er is een positieve relatie tussen beweging en cognitie, en cognitieve vaardigheden geven een indicatie over het opleidingsniveau.
Het kan daarom een maatschappelijke taak van de sportvereniging zijn om cognitieve training aan te bieden. Door cognitieve training aan te bieden, kunnen sportverenigingen bijdragen aan de ontwikkeling van jonge mensen en hen helpen om hun potentieel te maximaliseren, zowel op het veld als daarbuiten.
Lees ook: Verbeter je zaalvoetbalspel met deze oefeningen
tags: #cognitieve #training #voetbal #voorbeelden