Het Belgisch voetbal heeft door de jaren heen een rijke geschiedenis opgebouwd, mede dankzij de inzet en visie van verschillende bondscoaches. Van de prille beginjaren tot de recente successen, de bondscoaches hebben een cruciale rol gespeeld in de ontwikkeling van het nationale elftal, de Rode Duivels. Dit artikel werpt een blik op de geschiedenis van de Belgische bondscoaches, met speciale aandacht voor sleutelfiguren en belangrijke periodes.
De Pioniers: Goetinck en Butler (1930-1938)
In de beginjaren van het WK Voetbal, van 1930 tot 1938, namen de Rode Duivels deel aan de toernooien in Uruguay, Italië en Frankrijk. Onder leiding van bondscoaches Hector Goetinck en Jack Butler waren de resultaten echter bescheiden. Het team slaagde er niet in om verder te komen dan de eerste ronde.
WK 1930 in Uruguay: België was een van de weinige Europese landen die deelnamen aan het allereerste WK. Na twee verloren wedstrijden in de groepsfase was het toernooi echter snel voorbij.
WK 1934 in Italië: Het WK werd gespeeld met rechtstreekse uitschakeling. Na een verloren wedstrijd tegen Duitsland was België meteen uitgeschakeld.
WK 1938 in Frankrijk: België botste in de groepsfase op gastland Frankrijk en werd met 3-1 uitgeschakeld. Opnieuw kwam men niet verder dan één wedstrijd op een WK.
Lees ook: Keepersavontuur in Zuid-Afrika
De Magere Jaren en de Komst van Goethals (1939-1970)
Na de veelbelovende start in de jaren dertig, kende het nationale elftal een moeilijke periode. Van 1939 tot 1970 verscheen België slechts twee keer op een WK. De Tweede Wereldoorlog en de nasleep ervan speelden hierbij een rol.
WK 1954 in Zwitserland: België ontsnapte voor het eerst aan een nederlaag in de eerste wedstrijd en speelde 4-4 gelijk tegen Engeland. In de volgende ronde verloor het echter met 4-1 van Italië. Doug Livingstone was toen bondscoach.
WK 1970 in Mexico: Onder leiding van de legendarische bondscoach Raymond Goethals, bijgenaamd ‘de tovenaar’, kwalificeerde België zich nogmaals voor het WK. Voor het eerst in de geschiedenis kon België een WK-wedstrijd winnen: El Salvador werd met 3-0 verslagen. De wedstrijden tegen gastland Mexico en de Sovjet-Unie draaiden echter op verlies uit, waardoor België opnieuw na de eerste ronde werd uitgeschakeld.
Raymond Goethals, die bekend stond als de succesvolste trainer uit de Belgische geschiedenis, overleed op 83-jarige leeftijd na een slepende ziekte. Zijn grootste succes met de Rode Duivels was een derde plaats op het EK '72. Hij haalde ook de eindronde van het WK '70 in Mexico en de kwartfinales van het EK '76. In 1991 werd hij verkozen tot de beste Europese trainer. Als clubtrainer behaalde 'de tovenaar' zijn grootste triomf in 1993, toen hij met Olympique Marseille tegen AC Milan de Champions League won. Met Anderlecht won hij in 1978 de Europese Beker der Bekerwinnaars. Het Nederlands Elftal domineerde het wereldvoetbal en sloeg België met 5-0 om de oren in de kwartfinale van het EK 1976. Het werd de zwanenzang van Raymond Goethals, zijn ultradefensieve concept en zijn verouderde generatie.
Het Tijdperk Thys: Glorie en Succes (1976-1991)
In 1976 nam bondscoach Guy Thys het roer over en dit betekende een keerpunt in de geschiedenis van het Belgisch voetbal. Thys, die tot 1989 aanbleef en van 1990 tot 1991 nog even terugkeerde, leidde de Rode Duivels naar hun grootste successen. Hij stond erom bekend dat hij steeds zijn geluksbrenger, een konijnenpoot, bij zich droeg.
Lees ook: Belgische keeper legendes
Eén maand later zat een nieuwe bondscoach op de bank: de relatief onbekende maar immer rustige Guy Thys. Hij veranderde het elftal op zes plaatsen en gooide onder meer Jean-Marie Pfaff voor de ‘Oranje Leeuwen’. Thys bouwde twee jaar aan een nieuw team en promoveerde Walter Meeuws, Luc Millecamps, Eric Gerets, René Vandereycken, Jan Ceulemans, Julien Cools, Erwin Vandenbergh en Enzo Scifo tot zijn vaste kern. Hij voerde verhelderende gesprekken met Wilfried Van Moer, die op zijn vierendertigste een opgemerkte comeback maakte. De Rode Duivels schreven aanvankelijk slechts voetnoten, maar de verstandige diplomaat zou uitgroeien tot ‘the grand old man’ van het Belgisch voetbal. De jaren tachtig zijn voor ‘zijn’ Rode Duivels. Gerets, Millecamps, Ceulemans, Vandereycken en Meeuws zijn mannen met baarden en stoppelbaarden. Tough guys met veel voetbalverstand. Jack Daniels en Zino Davidoff waren bij Guy Thys steeds in de buurt en werden onverklaarbare bondgenoten. Thys schonk de pers de vrije ruimte en gaf de journalisten het gevoel dat ze mee het elftal mochten ‘opstellen’. Voor het overige negeerde hij alle conventies. Hij wist dat Belgen op hun best zijn als ze hun zin mochten doen. De Belgische voetballer steeg onder Guy Thys boven zichzelf uit in een sfeer van valse nonchalance. De Rode Duivels bedwongen grote voetbalnaties of smeerden ze op een slimme en uitgekookte manier de nederlaag aan: Schotland, Italië, Spanje, Nederland, Frankrijk, Portugal, Argentinië, DDR (in Leipzig), Joegoslavië, Polen, USSR, Tsjecho-Slowakije en Uruguay. Het hoogtepunt net als in 1980 in de EK-finale tegen West-Duitsland op één minuut na niet bereikt. Wat als…Engeland zou zijn geklopt? Lag dan de weg naar de wereldbekerfinale open? In de kwartfinale wachtte Kameroen en van kampioen Duitsland was geweten dat ze slechts één land echt vreesden op de Mondiale: de Rode Duivels van Guy Thys. Onder zijn bewind wel goed gekomen met het vaderland in een indrukwekkend decennium. Ondanks de goal van Andy Platt.
WK 1982 in Spanje: Op de openingswedstrijd van het WK nam België het op tegen regerend wereldkampioen Argentinië en won verrassend met 1-0. Na winst tegen El Salvador en een gelijkspel tegen Hongarije ging België als groepswinnaar naar de tweede groepsfase. Hierin verloor het echter van Polen en de Sovjet-Unie. Ondanks de uitschakeling was er een goed gevoel, omdat België voor het eerst de eerste ronde had overleefd.
WK 1986 in Mexico: Weinig voetballiefhebbers gaven de Belgen kans om de groepsfase te overleven. Na een nederlaag tegen Mexico, een moeizame winst tegen Irak en een gelijkspel tegen Paraguay eindigde België derde in de poule. Toch werd het als een van de betere derdes opgevist voor een plek in de achtste finales. Hierin werd verrassend de Sovjet-Unie verslagen, waarna in de kwartfinale ook Spanje werd uitgeschakeld na strafschoppen. Voor het eerst in de geschiedenis bereikte België de halve finale van het WK. Tegenstander Argentinië, met Diego Maradona, was echter te sterk. In de troostfinale verloor België van Frankrijk, waardoor het uiteindelijk vierde werd op het WK. De beste prestatie ooit was een halve finale op het wereldkampioenschap van 1986 in Mexico.
WK 1990 in Italië: België belandde in een groep met Zuid-Korea, Uruguay en Spanje. Het won van Zuid-Korea en Uruguay, maar verloor van Spanje. In de achtste finales werd Engeland de tegenstander. België domineerde de wedstrijd, maar was niet efficiënt genoeg. In de laatste minuut van de verlengingen scoorde David Platt de 1-0 voor Engeland, waardoor de Belgen werden uitgeschakeld. Het doelpunt van Andy Platt op één minuut van het einde van de verlengingen van een van de beste matchen van de Mondiale 1990 blijft een van de grootste drama’s uit het grote verhalenboek van de Rode Duivels. Radiojournalist slash woordkunstenaar Jan Wauters beleefde de uitschakeling met enkele historische zinsneden: ‘Engeland door, wij eruit. Tranen bij Enzo Scifo. Wat een ontgoocheling. Wat een ontmoediging. Wat is voetbal onrechtvaardig. Morele wetten bestaan niet. Het is niet te geloven maar blind: het voetbal-lot, het menselijk lot. Het slaat toe. Het slaat je. Met verstomming. Scifo op de grond. Patrick Vervoort: ogen dicht. Erik Gerets houdt zich nog goed. Troost is niet mogelijk. Neen, want de voetbalgoden zijn blind. Zoals alle goden.
Bij de wedstijd Italië-België in Milaan om de derde plaats van de Nations League hoort enige symboliek. Bij winst van de Rode Duivels breekt Roberto Martinez het record van het aantal overwinningen van bondscoach Guy Thys (1976-1991). Tegelijk is het de vijftigste wedstrijd ‘met inzet’ (toernooideelnames en kwalificatiematchen) onder Martinez: 42 zeges, 5 nederlagen, 2 draws. Mogelijk is het ook het afscheid van een generatie, zoals het dat ook was op 26 juni 1990 tijdens de Mondiale in Italië.
Lees ook: Het beste van de Jupiler Pro League
Wisselende Successen na Thys (1994-2002)
Na het tijdperk Thys volgden de bondscoaches elkaar sneller op. De Rode Duivels namen nog drie keer op rij deel aan het WK, een indrukwekkende reeks van zes opeenvolgende deelnames sinds 1982.
WK 1994 in de Verenigde Staten: Onder leiding van Paul Van Himst won België zijn eerste twee groepswedstrijden van Marokko en Nederland, maar verloor de derde wedstrijd tegen Saoedi-Arabië. In de achtste finales was Duitsland te sterk. Duitsland won met 3-2 in een wedstrijd waar ook na veel jaren nog steeds een geurtje aanhangt. Scheidsrechter Kurt Röthlisberger ontnam België een zuivere en overduidelijke strafschop, waardoor België niet tot 3-3 terug kon komen. De FIFA stuurde Röthlisberger na de wedstrijd vroegtijdig naar huis. Röthlisberger werd een paar jaar later bovendien levenslang geschorst voor poging tot corruptie in de Zwitserse competitie.
WK 1998 in Frankrijk: Het WK werd teleurstellend voor de Belgen. In een groepsfase met Nederland, Mexico en Zuid-Korea speelden de Belgen slechts drie maal gelijk, wat te weinig was voor kwalificatie naar de achtste finales. Georges Leekens was toen bondscoach.
WK 2002 in Japan en Zuid-Korea: Onder leiding van Robert Waseige plaatste België zich met veel moeite voor de achtste finales, na gelijke spelen tegen Japan en Tunesië en een moeizame overwinning tegen Rusland. In de achtste finale wachtte Brazilië. De Belgen speelden verrassend goed en domineerden in de eerste helft zelfs de wedstrijd. Kort voor de rust kwamen de Belgen dankzij een goal van Marc Wilmots op voorsprong, maar de Jamaicaanse scheidsrechter Peter Prendergast keurde om een nog steeds onduidelijke reden het perfect geldige doelpunt af. In de 67ste minuut kwam Brazilië op een 1-0 voorsprong en scoorde een tweede maal kort voor het einde van de wedstrijd. België lag uit het toernooi maar voelde zich bestolen.
De Lange Afwezigheid en de Heropstanding onder Wilmots (2003-2014)
Na het WK 2002 verdween België voor lange tijd van het toneel. Het zou maar liefst tot 2014 duren voor België zich opnieuw kon kwalificeren voor een WK. Na twaalf jaar verscheen België in 2014 in Brazilië opnieuw op het WK. Van de Rode Duivels, intussen een nieuwe generatie met heel wat spelers uit de Engelse Premier League zoals Kevin De Bruyne, Eden Hazard en Romelu Lukaku, werd veel verwacht. Bovendien had België in de kwalificatieronde geen enkele wedstrijd verloren.
Groepsfase: In de groepsfase lootte België Algerije, Rusland en Zuid-Korea. Tegen Algerije werd met veel moeite gewonnen, nadat België slecht aan de wedstrijd was begonnen en bij de rust zelfs tegen een achterstand aankeek. Ook de andere wedstrijden werden gewonnen, maar niet zonder moeite. Voor het eerst in de geschiedenis haalde België 9 op 9 in zijn drie groepswedstrijden op een WK.
Achtste finale: In de achtste finale botste België op de Verenigde Staten en speelde zijn beste wedstrijd van het toernooi met dominant en aanvallend spel. België won met 2-1 na een spannende en spectaculaire wedstrijd met kansen aan beide zijden.
Kwartfinale: In de kwartfinale wachtte Argentinië, een moeilijk te bespelen tegenstander. De Argentijnen kwamen vroeg in de wedstrijd op voorsprong, waarna de match op slot ging. De Belgen vonden geen openingen meer en konden geen antwoord vinden op het defensieve spel van Argentinië. Argentinië hield de 1-0 voorsprong vast en België werd uitgeschakeld.
Het Tijdperk Martinez: Brons in Rusland (2016-heden)
In 2016 werd Marc Wilmots ontslagen, na een teleurstellend EK waarbij België in de kwartfinale onderuit ging tegen Wales. De Spanjaard Roberto Martinez volgde hem op als bondscoach van de Rode Duivels. Martinez wachtte de taak om België te laten schitteren op het WK 2018 in Rusland.
WK 2018 in Rusland: In de groepsfase nam België het op tegen Panama, Tunesië en Engeland. België won de drie wedstrijden en stootte met 9 op 9 door naar de achtste finales. In de achtste finale wachtte Japan, op papier een haalbare tegenstander, maar bij een 0-2 achterstand stond België met één been uit het toernooi. Toch knokte de ploeg zich tot 3-2 terug en ging door naar de kwartfinales. In de kwartfinale schakelde België verrassend vijfvoudig wereldkampioen Brazilië uit en won met 2-1. Tegenstander voor de halve finale werd Frankrijk, dat met 1-0 een einde maakte aan de WK-droom van de Belgen. In de 'troostfinale' nam België het net als in de poulefase op tegen Engeland, dat zijn halve finale van Kroatië had verloren. De Belgen wonnen met 2-0 van Engeland na doelpunten van Meunier en Hazard.
Martínez (49) staat sinds 2016 voor de groep bij De Rode Duivels en is tevens technisch directeur bij de Belgische bond. De bond zegt deze samenwerking te willen verlengen, maar toch heeft Martínez nog altijd een aflopend contract. De Spanjaard hoopte voor het WK al duidelijkheid te kunnen geven over een eventuele nieuwe verbintenis. Dat is echter niet gelukt. Advocaat Jesse De Preter, die Martínez bijstaat, is tegenover Het Nieuwsblad kritisch op de KBVB. Hij zegt dat er nog geen concreet voorstel voor een nieuw contract op tafel is verschenen. 'Het uitblijven daarvan stoort mij totaal niet, maar wel het gevolg van de foute communicatie', zegt De Preter. 'Namelijk dat de buitenwereld begint te denken dat het Roberto is die de boot afhoudt of dat hij te veel geld vraagt. Dat is totaal niet zo. Roberto is een internationale topcoach, die jaarlijks aanbiedingen krijgt van clubs aan betere financiële voorwaarden dan degene die hij nu heeft (drie miljoen euro per jaar, red.). Dat is al zes jaar lang het geval, geld was nog nooit een issue.''Door de houding van de bond, die ik als niet respectvol beschouw voor de meest succesrijke bondscoach in de Belgische voetbalgeschiedenis, ontstaat er een negatief sfeertje omtrent de toekomstplannen van Roberto zelf', moppert De Preter. 'De spelers beginnen zich wellicht ook af te vragen hoe het nu zit. Dat is niet goed. We wilden absoluut vermijden dat dit verhaal een topic zou worden tijdens het komende WK, maar ik kan niet toestaan dat er nu een verkeerde indruk wordt gewekt. Want al die toenemende speculaties kunnen de prestaties in Qatar alleen maar schaden.'
Voor Martínez wordt het WK in Qatar de derde eindronde die hij met België meemaakt. Op het WK van 2018 strandde de ploeg in de halve finale (waarna de troostfinale nog wel gewonnen werd), op het EK van vorig jaar ging het mis in de kwartfinale.
tags: #belgische #bondscoach #voetbal #geschiedenis