Het samenstellen van een boeiende en educatieve gymles, afgestemd op de behoeften van groep 5 en 6, kan een tijdrovende en complexe taak zijn. Dit artikel biedt een overzicht van essentiële elementen en praktische tips om een basketbal lesplan te ontwikkelen dat zowel leerzaam als plezierig is voor de leerlingen. We gaan in op het belang van samenwerking, verschillende spelvormen en de integratie van bewegingsonderwijs met andere leergebieden.
Gymlessen in één overzicht
Het maken van een goede uitdagende les, waarbij spelers ook echt iets leren kan een hele lange en tijdrovende klus zijn. Waar ga je in hemelsnaam beginnen? Je bent gymmeester of gymjuf geworden of bent op zoek naar nieuwe inspiratie, maar bent overal op internet aan het zoeken naar de juiste oefenstof. Dit neemt erg veel tijd in beslag, terwijl je die tijd liever in andere dagelijkse bezigheden wilt stoppen. Eenmaal oefenstof gevonden blijken ze in de praktijk te moeilijk te zijn en helemaal niet uitvoerbaar voor de groep waar je les aan geeft. Je leerlingen vinden je gymlessen saai en worden niet uitgedaagd en gaan daardoor negatief gedrag voorkomen. Kortom een echte misser! Gelukkig kun je in het bovenstaande overzicht eenvoudig je gymles samenstellen. Wil je weten hoe? De gymlessen in het bovenstaande overzicht zijn per groep samengevoegd, waardoor je dus altijd de meest uitdagende oefeningen en lessen vindt voor de juiste leeftijdsgroep. Met verschillende differentiatie mogelijkheden om het makkelijker of moeilijker te maken heb je altijd een uitdagend vak zodat je leerlingen blijven uitgedaagd.
Spelenderwijs leren en samenwerken
De gymlessen zijn spelenderwijs ingericht. Dat wil zeggen dat we leerkrachten en leerlingen in staat stellen om vanuit een spel(er) gecentreerde benadering de leerlingen het spel eigen te laten maken. Leerlingen ervaren plezier, leren nieuwe tactische vaardigen, keuzes te maken en technische vaardigheden op zich te nemen. Wat je kan doen met de gym is afhankelijk van het doel van je les. Heb je bijvoorbeeld een gymles gericht op beleving dan zijn funlessen een leuke aanvulling. Heb je een drievakken les, bekijk dan de kernactiviteiten. Liever alleen een warming-up of eindspel? Er zijn verschillende leerlijnen welke de ontwikkeling van kinderen kunnen bevorderen.
Het belang van samenwerking in de gymles
Samenwerken is een vaardigheid die iedereen nodig heeft in zijn/haar leven. Het is een belangrijk aspect bij communicatie. Samenwerken houdt in dat je luistert naar elkaar, kan anticiperen op elkaar en door middel van overleggen een plan maakt en dat samen uitvoert. Er is dan ook een leerlijn voor samenwerken opgesteld door Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) dat is opgenomen in het onderwijs. Hierin wordt aangegeven dat kinderen moeten leren omgaan met sociale en culturele verschillen in diverse teams, het managen van projecten en het begeleiden van anderen.
Voordelen van samenwerkingsspelen
Samenwerkingsspelen brengen de vaardigheid samenwerken naar voren zonder dat kinderen het doorhebben. Ze leren samenwerken terwijl ze aan het spelen zijn, terwijl ze plezier hebben dus. Wanneer een vaardigheid met plezier aangeleerd kan worden, zal dit een positief effect hebben op het leerproces.
Lees ook: Basketbal taart versieren
Implementatie van samenwerkingsspelen
Zoals hierboven al vermeld; samenwerking is erg belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen. Gymles is hiervoor uitermate goed geschikt om dit naar voren te brengen. Het is daarom belangrijk dat er in elke gymles wel iets betreft samenwerken plaatsvindt. Denk bijvoorbeeld aan een beginspel, als spel tussen de onderdelen door of als leuke afsluiter! Uiteraard kan eens in de zoveel tijd een les vol met spelletjes en challenges ook zeker geen kwaad!
Voorbeelden van samenwerkingsspelen
Hieronder volgen enkele voorbeelden van samenwerkingsspelen die geschikt zijn voor een basketbal lesplan in groep 5 en 6:
Ballen verplaatsen met… alléén je hoofd
- Benodigdheden: Verschillende ballen (elke bal 2 keer of vaker, afhankelijk van het aantal teams).
- Werkwijze: De kinderen verplaatsen ballen van een kast naar een andere, zonder hun handen te gebruiken. Wanneer de bal valt, beginnen ze opnieuw.
Allesbal!
- Benodigdheden: Voetbal, basketbal, volleybal, hockeybal + sticks, zachte bal (foambal).
- Werkwijze: Verdeel de kinderen in twee groepen. De docent gooit een bal in de zaal en roept een getal. Dit getal bepaalt het aantal spelers per team dat het spel bij de desbetreffende bal speelt.
Wie is het eerst aan de overkant?
Lees ook: Specificaties Wilson Basketbal Maat 6
- Benodigdheden: Kleine en lichte voorwerpen (blokjes, touw, hoepel, pylon) voor de onderbouw/middenbouw; combinatie van kleine en grotere voorwerpen (touw, hoepel, matje, bank, kast) voor middenbouw/bovenbouw.
- Werkwijze: Twee teams proberen met behulp van de voorwerpen aan de overkant te komen. Alle voorwerpen moeten mee.
Toren bouwen
- Benodigdheden: Verschillende voorwerpen (kast, bank, matje, blokken).
- Werkwijze: Bouw een toren met alle voorwerpen. Het hele team moet op de toren staan, zonder om te vallen (5 seconden).
Levend 4 op een rij
- Benodigdheden: 16 pylonnen, 10 lintjes per team.
- Werkwijze: Twee teams spelen 4 op een rij door lintjes om de pylonnen te hangen in estafettevorm.
Piramide bouwen
- Benodigdheden: Elkaar.
- Werkwijze: Bouw een menselijke piramide.
Hoepelestafette
- Benodigdheden: Hoepel.
- Werkwijze: Teams proberen met een hoepel om hun middel naar de overkant te komen, waarbij ze steeds meer teamleden meenemen in de hoepel.
Twister
Lees ook: Marijkesingel Barendrecht basketbal
- Benodigdheden: Een grote dikke mat.
- Werkwijze: De gymdocent roept een lichaamsonderdeel met een getal. Elk team kiest wie welke opdracht uitvoert.
Op handen en voeten
- Benodigdheden: Elkaar.
- Werkwijze: Teams moeten met een beperkt aantal handen en voeten aan de overkant komen.
Ballenestafette
- Benodigdheden: Dopjes, tennisballen, hoepels, pylonnen.
- Werkwijze: Teams plaatsen tennisballen op dopjes in estafettevorm.
BricQ Motion Essential: Beweging en basketbal
Een interessante toevoeging aan het basketbal lesplan is het gebruik van de LEGO® Education BricQ Motion Essential set. Hiermee kunnen leerlingen de beweging van een basketbal bestuderen en experimenteren met het scoren van een driepunter.
Voorbereiding
- Bekijk het online materiaal voor leerlingen.
- Behandel de manieren waarop je bewegingspatronen kunt herkennen.
- Houd rekening met de vaardigheden en achtergrond van je leerlingen.
Activeren
- Bekijk de leerlingenvideo.
- Bespreek de krachten die de leerlingen hebben waargenomen tijdens het spelen van sporten als basketbal of volleybal.
- Welke kracht(en) zorgt/zorgen ervoor dat de bal beweegt?
- Welke kracht zorgt ervoor dat de bal weer naar beneden komt?
- Wat is een ‘driepunter’?
- Vertel de leerlingen dat ze een basketbalmodel gaan bouwen en experimenten gaan uitvoeren om een patroon in de beweging van de bal te ontdekken.
Onderzoeken
- Laat de leerlingen in tweetallen het vrije-worpmodel bouwen.
- Experiment 1: Laat de leerlingen hun modellen testen om erachter te komen of ze kunnen scoren wanneer het model in draaipositie 1, werpafstand 2 en baskethoogte 1 staat op de blauwe genummerde plaatjes.
- Herinner ze eraan dat ze de resultaten van elke test moeten noteren.
Uitleggen
- Laat de leerlingen hun opgedane kennis aan klasgenoten presenteren.
- Wanneer was de kracht wel/niet in balans?
- Wat zorgt ervoor dat de verzwaarde steen valt?
- Wat zal er volgens jou gebeuren als de basket hoger wordt gezet?
- Experiment 2: Laat de leerlingen de baskethoogte op positie 2 zetten en laat ze vanaf werppositie 2, 4, 6 en 8 proberen te scoren.
- Laat ze de resultaten van iedere poging in de tweede kolom van de tabel op het leerlingenwerkblad noteren.
- Stimuleer ze om te voorspellen vanaf welke afstand ze nog kunnen scoren wanneer ze de baskethoogte aanpassen.
- Als ze de kolom helemaal hebben ingevuld of niet meer kunnen scoren, laat ze de hoogte van de basket dan aanpassen naar positie 3, 4, enz. en hun resultaten in de tabel noteren totdat ze niet meer kunnen scoren.
Uitbreiden
- Laat de leerlingen hun experimenten aan klasgenoten presenteren en met elkaar bespreken.
- Welke patronen heb je herkend in de beweging van de bal toen de afstand bij de verschillende baskethoogtes veranderde?
- Bekijk je tafel goed en kijk dan de klas rond.
- Heb je weten te voorspellen wat er daarna ging gebeuren?
Evaluatiemogelijkheden
- Stel ondersteunende vragen om ze aan te moedigen ‘hardop te denken’.
- Observatiechecklist: Beoordeel hoe goed de leerlingen het patroon in de beweging van een object kunnen beschrijven en hoe dit patroon kan worden gebruikt om een toekomstige beweging te voorspellen.
- Feedback met klasgenoten: Laat de leerlingen met hun team bespreken hoe ze de samenwerking hebben ervaren.
Lesvoorbereiding: Een praktische aanpak
Het bedenken van een les en het maken en schrijven van een lesvoorbereiding is vaak meer dan het halve werk voor wat betreft het geven van een goede gymles. De lesvoorbereiding voor een les die je gaat geven stel je op schrift aan de hand van een lesvoorbereidingsformulier. Er zijn vele manieren waarop je een les kunt voorbereiden. De ervaring heeft geleerd dat het handig en praktisch is om elke activiteit, of je dit nu een beweegtuin, een vak of beweeghoek noemt, per formulier te beschrijven.
A.A.R.D.E.G.
A.A.R.D.E.G zijn de beginletters van verschillende elementen die bij het voorbereiden van een bewegingsactiviteit aandacht krijgen (Van Berkel et al., 2013).
- Arrangement
- Afspraken/Regels
- Doelen
- Extra's
- Gedrag leerkracht
Arrangement: De opstelling
Een arrangement bestaat uit materialen, deelnemers en de opstellingen van de deelnemers ten opzichte van die materialen. Dit kan een tekening zijn of een foto van de opstelling. Van tevoren heeft Carolien goed gekeken welke materialen ze allemaal tot haar beschikking heeft. Carolien tekent per vak haar opstelling.
Regels: Structuur en samenwerking
Elke activiteit is gebonden aan regels. Regels bepalen de activiteit en structureren en ordenen het gebruik van de ruimte. Regels verduidelijken ook de samenwerking tussen de kinderen. Als leerkracht probeer je een activiteit zo voor te bereiden en aan te bieden dat de kinderen in staat zijn de activiteit zelf, volgens de afgesproken speelregels, te spelen.
Binnen het bewegingsonderwijs wordt veelal onderscheid gemaakt in de vier soorten regels.
- Functieregels: Regels die betrekking hebben op de functie van het spel.
- Stopregels: Regels die aangeven wanneer het spel stopt.
- Startregels: Regels die aangeven wanneer het spel start.
- Procedures: Regels over hoe te handelen in bepaalde situaties.
Doelen: Bewegingsuitdaging en accenten
Binnen elke bewegingssituatie zijn verschillende doelen te formuleren. Binnen een gekozen activiteit is de bewegingsuitdaging hierin richtinggevend en sturend. Bij het beter leren bewegen dient de bewegingsuitdaging opgevat te worden als het richtinggevende en op progressie gerichte langetermijndoel. Binnen een les bewegingsonderwijs worden drie verschillende soorten ‘doelen’ onderscheiden (Mooij, 2006; Van Berkel et al., 2013).
- Bewegingsdoelen: Wat de kinderen moeten leren op het gebied van bewegen.
- Sociaal-emotionele doelen: Wat de kinderen moeten leren op het gebied van samenwerking en omgang met elkaar.
- Organisatorische doelen: Praktische doelen, zoals het opruimen van materialen.
Extra's: Leerhulp en aanpassingen
Onder extra’s vallen mogelijke suggesties voor leerhulp, beweeginterventies, extra instructiemogelijkheden, aanpassingen en vervolgmogelijkheden van de specifieke activiteit. Leerhulp worden vaak geformuleerd in de vorm van ‘als … dan’.
Gedrag leerkracht: Observeren en participeren
Onder dit kopje kun je bepaalde overwegingen opnemen die voor jou als leerkracht tijdens deze les van specifiek belang zijn; wat ga je doen in de les als de kinderen bezig zijn? Welk specifiek leerkrachtgedrag wil je graag nog beter beheersen of veranderen. Kinderen vinden het fantastisch als je zelf als leerkracht meedoet met een balspel of bijvoorbeeld het stoeien (participeren).