Groningen, een stad met een rijke sportgeschiedenis, heeft ook een trotse basketbaltraditie. Van bescheiden begin in de jaren '50 tot de successen van Donar in de Eredivisie en de opkomst van lokale clubs, basketbal heeft een speciale plek in het hart van vele Groningers veroverd. Dit artikel duikt in de geschiedenis van basketbal in Groningen, belicht de belangrijkste mijlpalen, clubs en spelers die de sport in de stad hebben gevormd.
De Pioniersjaren: Basketbal in de Kinderschoenen (1950-1970)
In 1950 maakte Groningen voor het eerst kennis met basketbal, toen nog met dubbel 'l' geschreven. Op initiatief van Wim Struik, docent aan de A.L.O. en hoofdsportleider van de Rijksuniversiteit, werd aan het eind van dat jaar een demonstratiewedstrijd gespeeld. Een oproep in de krant leverde voldoende belangstelling op om op 20 januari 1951 het district Groningen van de Nederlandse Basketballbond (NBB) op te richten.
De eerste competitiewedstrijden werden gespeeld in de Korenbeurs aan het A-Kerkhof. De Korenbeurs had een veld waarvan de afmetingen niet klopten: het veld was te smal en de pilaren, met de zakjes met graanmonsters er nog aan hangend, stonden gevaarlijk dicht op het speelveld. De eerste wedstrijd van de competitie was tussen het Praedinius Gymnasium en het personeel van de Rijksuniversiteit en eindigde met de gedenkwaardige uitslag van 12 - 0. Donar speelde haar eerste wedstrijd op 16 februari tegen 't Noord Oosten en verloor met 29 - 9. In het begin was basketbal voor de meeste beoefenaars slechts een bijsport. De deelnemende verenigingen waren overwegend handbal-, korfbal- en atletiekclubs.
Toen de Korenbeurs met zijn ene veld niet meer aan de vraag kon voldoen, werd de competitie verplaatst naar de groenteveilinghal aan de Peizerweg. Het hield Donar maar weinig bezig dat ook die plek niet optimaal was. Zo waren de vloeren - eerst van tegels en na 1966 geasfalteerd - nogal eens glibberig door de aanwezigheid van groentebestanddelen. Herhaaldelijk kwam het voor dat op sportavonden wagens in de hal geladen en gelost moesten worden. Ook waren de temperaturen 's winters wel eens moeilijk te harden. Trainingspakken kwamen dan van pas wanneer ook de heteluchtkanonnen aangingen.
De Opkomst van Donar en de Eredivisie (1970-1982)
Een nieuw tijdperk brak aan toen G.S.S.V. Donar in 1958 een plaats in de landelijke hoofdklasse A kreeg toegewezen. Hoewel van de twintig wedstrijden slechts drie werden gewonnen bracht dit seizoen een geweldige opleving te weeg, de Korenbeurs trok ongekende bezoekersaantallen. Door de confrontatie met het westelijke spelpeil viel er in technisch en tactisch opzicht veel te leren.
Lees ook: Basketbal taart versieren
Het beschikbaar komen van de ACLO-hal op het Zerniketerrein in 1967 betekende een nieuwe mijlpaal voor Donar. Vanuit deze zaal bevochten de heren van G.S.S.V. Donar in 1970 zich een plaats in de landelijke eredivisie. Van de 22 wedstrijden dat jaar werd slechts één wedstrijd verloren, met slechts drie punten verschil. De spelers waren onder meer Jan Loorbach, Ton Nederhoed, Jan Kamman, Hans Lesterhuis, Gerard van Groeningen, Jeroen Bordewijk, Ger Geerlings, met later ook Jacob Houwing, Wim Koning, Leo Wubbolt en met Klaas Bruin als coach.
In 1973 maakte de vereniging zich los van Vindicat Atque Polit en veranderde de club van een amateurclub in een professionele sportorganisatie. Vanaf deze tijd werden de thuiswedstrijden niet meer in de veilinghallen aan de Peizerweg gespeeld maar ging men over naar de Evenementenhal. Het was onder andere Karel Bakker die het Donar-succes uitbouwde door met een overtuigende visie de grote sponsor Nationale Nederlanden voor een lange termijn aan de vereniging te binden. De club zou vanaf die tijd de naam Nationale Nederlanden Donar (kortweg NND) gaan dragen en de clubkleuren rood, wit en groen werden achtergelaten. Donar speelde dat eerste jaar in het blauw met oranje.
In het seizoen 1979-1980 speelde naast Donar nog een andere Groningse club in de Eredivisie: Basketbal Vereniging Groningen, oftewel BVG. Een deel van de selectie van BV Groningen dat jaar had eerder voor Donar gespeeld, zoals Eddy Poelstra en Dick de Boer, of zou later voor Donar uitkomen, zoals Cees Snitjer en Jack van der Veen.
Het Eerste Landskampioenschap en de Jaren Zonder Sponsor (1982-1986)
Aan het eind van seizoen 1981-1982 stond Donar tweede in de competitie en kwam terecht in de best-of-five-finale van de playoffs, waarin gespeeld werd tegen de nummer 1 van de ranglijst, Nashua Den Bosch. Op 10 april werd Den Bosch in de Evenementenhal met één punt verslagen en was het eerste landskampioenschap van de club een feit.
In februari 1982 maakte Nationale Nederlanden bekend te zullen stoppen als sponsor van Donar. Vanwege het lagere budget kon het kampioensteam niet in stand gehouden worden het jaar erop, toch werd het team vierde in de competitie en behaalde het de halve finale van de playoffs. Aangezien er niet optijd een nieuwe hoofdsponsor gevonden werd degradeerde de club vervolgens naar de rayonhoofdklasse en grote namen als Frank Ardon, Albert van der Ark en Martin de Vries moesten noodgedwongen de club verlaten.
Lees ook: Specificaties Wilson Basketbal Maat 6
In de rayonhoofdklasse werd het team onder de naam GBV Donar (Groninger Basketballvereniging Donar) in het eerste jaar 1983-84 kampioen. Het team speelde de twee daarop volgende seizoenen in de promotiedivisie.
Terugkeer naar de Eredivisie en Nieuwe Sponsors (1986-2003)
Door inspanningen van o.a. Grietje Pasma, Jos Timmer en Kor Kooi werd met Ahrend weer een grote sponsor binnengehaald voor drie jaar en kon Donar in 1986 weer gaan meedraaien op het hoogste podium van de Nederlandse basketbaldivisie. Na Ahrend als sponsor werd in 1989 VGNN, een samenwerkingsverband van zorgverzekeraars, ingelijfd als sponsor voor vier jaar. In 1990 stopte Martin de Vries als speler van VGNN Donar en werd "zijn" nummer 10 uit roulatie gehaald ("retired"), een Amerikaanse traditie voor spelers die veel voor hun club betekend hebben.
In 1993 nam RZG, onderdeel van VGNN, het sponsorstokje over en heette de club RZG Donar. RZG zou uiteindelijk vijf jaar sponsor zijn van de club, waarbij alleen het tussenjaar 1995-96 werd overgeslagen en Donar geen officiële hoofdsponsor had. Deze periode kende als hoogtepunt de finale tegen Den Helder in 1998, die helaas met 4-3 verloren ging.
MartiniPlaza en de Jaren van MPC Capitals (2001-2006)
Van 1970 tot 2001 speelde de ploeg al haar thuiswedstrijden in de Evenementenhal van het Martinihal-complex. Dit complex werd in 2001 omgebouwd tot Martiniplaza met een grotere topsporthal die daarna de thuishaven is geworden van de club Donar.
Na vier seizoenen MPC Donar verdween de naam Donar uit de clubnaam: dit werd omgedoopt in MPC Capitals in 2003. In datzelfde jaar werd succescoach Ton Boot de nieuwe coach van Donar. In het jaar daarop werd voor het eerst sinds 1990 nummer 10 van Martin de Vries weer gebruikt. Aan het eind van het seizoen werd de finaleronde in de play-offs tegen Den Bosch gewonnen met 4-2 en na 22 jaar was een nieuw landskampioenschap voor de club een feit. In maart 2005, nog steeds onder aanvoering van Ton Boot, werd ten koste van Zwolle voor het eerst de NBB-beker gewonnen.
Lees ook: Marijkesingel Barendrecht basketbal
Hanzevast Capitals en GasTerra Flames (2006-2014)
In 2006 ging MPC Capitals over in Hanzevast Capitals. In de finale om de beker werd uit met 10 punten verschil verloren van Nijmegen, in de play-offs ging het wederom in de kwartfinale mis. Ook het seizoen erna, met de vurige Catelaanse (Spaanse) coach Josep "Pep" Clarós werd Donar in de kwartfinales uitgeschakeld.
In 2008 nam Marco van den Berg het stokje over, die van 1984 tot 1986 speler was van GBV Donar. Het jaar erop, in 2009, werd GasTerra de nieuwe hoofdsponsor en naamgever van de club die voor minimaal drie seizoenen als GasTerra Flames door het leven zou gaan. In 2011 was Donar de eerste Nederlandse club die in de voorrondes van de prestigieuze EuroLeague speelde. Daarin werd tweemaal verloren van UNICS Kazan, waardoor Donar verder speelde in de lagere EuroCup.
Met een vrijwel ongewijzigd team werd opnieuw de NBB-beker gewonnen en lange tijd stond Donar bovenaan de ranglijst. Op de laatste speeldag en dus aan het eind van de competitie stond Leiden echter met één gewonnen wedstrijd meer bovenaan en gingen de Flames als tweede de play-offs in. Na moeizame kwartfinales en halve finales werd in de finale tegen de nummer 1, ZZ Leiden, gespeeld. Marco van den Berg verliet de club aan het eind van dat seizoen, en het jaar erop werd Hakim Salem de nieuwe coach van Donar.
Het seizoen 2012/2013 werd een rumoerig jaar. Michael Kingma werd gehaald als sterke man onder de borden. Iets later in het seizoen werd ook oud-Capitals-speler Rogier Jansen bij de selectie gehaald. In december werd Maurice Miller weggestuurd vanwege tegenvallende prestaties. Slechts een week later werd ook coach Hakim Salem ontslagen. In de bekercompetitie vlogen de Flames er al in de eerste ronde uit, in een zeer defensieve wedstrijd tegen ZZ Leiden.
Het seizoen 2013/2014 begon met het aankopen van Arvin Slagter en Ross Bekkering, beide afkomstig van het kampioensteam van ZZ Leiden van afgelopen seizoen. Nadat de eerste twee wedstrijden werden verloren werden daarna 13 wedstrijden op rij gewonnen. Net voor de winterstop werd de laatste competitiewedstrijd verloren, en ook de eerste wedstrijd na de winterstop ging verloren. Daarna verbrak Donar echter een record uit het seizoen 1967/1968: maar liefst 19 wedstrijden op rij werden gewonnen! Donar werd dan ook eerste in de competitie, goed voor thuisvoordeel tot in de finale van de playoffs. Eind maart 2014 werd in Zwolle de NBB-beker voor de derde keer gewonnen, ten koste van ZZ Leiden. In de finale bleek het thuisvoordeel doorslaggevend, want alle thuiswedstrijden werden gewonnen en alle uitwedstrijden verloren.
De Terugkeer van Donar en Nieuwe Successen (2014-heden)
Na 11 seizoenen onder andere namen gespeeld te hebben, kwam in 2014 de naam Donar terug als clubnaam! Zonder hoofdsponsor waren de verwachtingen aan het begin van het seizoen vrij laag. In de bekercompetitie deed Donar het goed en na een spannende halve finale tegen Leiden stond het team op 29 maart in Zwolle tegenover aartsrivaal Den Bosch. Donar bleek hierin te sterk en pakte daarmee de tweede prijs van het seizoen. Ondanks alle verwachtingen aan het begin van het seizoen in werd in de halve finale van de playoffs Leiden verslagen waardoor men wederom tegen Den Bosch in de finale stond.
Het seizoen daarop was een rumoerig seizoen. Vaak zijn er wel een of twee spelers die halverwege het seizoen vertrekken of weggaan. In 2015/2016 echter zijn maar liefst vier spelers vertrokken, waarvan Tommy Mason-Griffin het kortst bij de selectie zat: slechts één wedstrijd kwam hij voor Donar uit! Zijn vervanger, de al eerder voor Donar uitkomende Lance Jeter, bleek de speler die het team nodig had. Waar in het Bekertoernooi nog verrassend van BC Apollo uit Amsterdam werd verloren liep na de komst van Jeter alles op rolletjes.
Het seizoen 2016/2017 ging, met een grotendeels gelijk gebleven team, meteen flink van start: eind september werden in 3 dagen tijd twee wedstrijden gespeeld in de voorronde van de Champions League. Beide gingen verloren, maar Donar mocht Europees verder in de lagere Europe Cup. In de poulefase werden 4 van de 6 wedstrijden gewonnen en daarmee werd voor het eerst in de historie van Donar de tweede ronde gehaald! Na het winnen van de tweede Supercup op 1 oktober 2016 ging de competitie van start. Gedurende het hele seizoen werden slechts twee wedstrijden verloren, een nieuw record. Donar eindigde dan ook met ruime afstand op de eerste plek van de Dutch Basketball League. Ook in de bekercompetitie ging het voorspoedig en werd de bekerfinale gehaald, waarin gewonnen werd van Den Bosch. In de play-offs werd achtereenvolgens gewonnen van Den Helder en Leiden, waardoor Donar zich wederom landskampioen mocht noemen.
In de jaren die volgden bleef Donar een dominante kracht in het Nederlandse basketbal, met meerdere landstitels, bekerzeges en Supercups. De club wist ook Europees naam te maken, met deelnames aan de FIBA Europe Cup en de BNXT League, een gecombineerde competitie met Belgische teams.
Basketbal in Groningen: Meer dan Donar
Naast Donar heeft Groningen een levendige basketbalscene met diverse andere clubs en verenigingen. Deze clubs bieden basketbal aan op verschillende niveaus, van recreatief tot competitief, en dragen bij aan de populariteit van de sport in de stad.
- BV Groningen: Een club met een rijke historie, die in het seizoen 1979-1980 samen met Donar in de Eredivisie speelde.
- Bedum Blues: Een actieve basketbalvereniging in Bedum, met teams in verschillende leeftijdscategorieën en een focus op jeugdopleiding. De club organiseert jaarlijks een mixtoernooi en andere activiteiten.
- E.B.V. Baros: Een basketbalvereniging die teams heeft die wedstrijden spelen op verschillende niveaus.
- E.B.V. De Groene Uilen-Moestasj: De enige echte studenten basketbalvereniging in Groningen, ontstaan uit de fusie tussen De Groene Uilen en Moestasj in 2018. De vereniging heeft een lange geschiedenis en staat bekend om sportiviteit en gezelligheid.
- Basketball Academy RTC Noord: Een regionale talentencentrum dat jonge basketbaltalenten opleidt en begeleidt.
tags: #basketbal #groningen #geschiedenis