IJshockey, een snelle en fysieke variant van hockey, kent een rijke en gevarieerde geschiedenis. Van zijn bescheiden oorsprong in 19e-eeuws Canada tot de wereldwijde populariteit die het vandaag geniet, heeft ijshockey een lange weg afgelegd. Dit artikel duikt in de achtergrond van het ijshockey, belicht belangrijke momenten en ontwikkelingen, en werpt een blik op de invloed ervan, zowel internationaal als in Nederland.
Oorsprong en vroege ontwikkeling in Canada
De oorsprong van ijshockey ligt in de 19e eeuw in Canada, waar het zich ontwikkelde uit verschillende veldspelen die door Europese immigranten werden meegebracht. Historisch bewijs suggereert dat een voorloper van ijshockey, het spel Kolf, al in de tijd van de oude Nederlandse meesters werd gespeeld. De eerste georganiseerde ijshockeywedstrijd vond plaats in Montreal in 1875.
De opkomst van professioneel ijshockey
Aan het begin van de 20e eeuw ontstonden de eerste professionele ijshockeycompetities. De National Hockey League (NHL), opgericht in 1917, groeide uit tot de belangrijkste ijshockeycompetitie ter wereld. De NHL trok spelers aan uit Canada, de Verenigde Staten en Europa, en werd een platform voor spectaculair en competitief ijshockey.
IJshockey en de Eerste Wereldoorlog
De Eerste Wereldoorlog had een aanzienlijke impact op de vroege ontwikkeling van ijshockey. Veel ijshockeyspelers voelden zich geroepen om hun land te dienen. Zeven van de acht leden van de Winnipeg Falcons, de kampioen van de Independent Hockey League in 1915, meldden zich aan om in de Eerste Wereldoorlog te strijden voor Canada. Twee van die spelers, Frank Thorsteinson en George Cumbers, sneuvelden in Frankrijk. De overgebleven vijf keerden na de oorlog terug en herbouwden het team dat in 1920 de Allan Cup won.
Ook andere legendarische ijshockeyspelers droegen hun steentje bij. ‘One-Eyed’ Frank McGee scoorde een Stanley Cup-record van 14 doelpunten in één wedstrijd voor de legendarische Ottawa Silver Seven in hun beroemde 1905-reeks tegen de Dawson City Nuggets. Acht van zijn veertien doelpunten werden achter elkaar gescoord in minder dan negen minuten. Hierdoor spurtte Ottawa naar een 23-2 overwinning. Deze is nog steeds het meest onevenwichtige spel in Stanley Cup-geschiedenis. McGee was tevens één van de veertien leden van de inaugurele klas van de Hockey Hall of Fame in 1945. Hockey’s grootste verlies was misschien wel Hobey Baker. De eerste Amerikaanse superster maakte naam als speler voor Princeton University, waar hij records verpletterde. Na het einde van zijn studententijd vervoegde hij zich bij de US Air Force in de Eerste Wereldoorlog, waar hij diende bij het Lafayette Escadrille. Als ervaren piloot ontving hij het Oorlogskruis voor ‘uitzonderlijke dapperheid onder vuur’. Toen de oorlog ten einde liep, vloog hij nog een laatste testvlucht voordat hij naar huis terugkeerde. Het noodlot sloeg echter toe. Zijn vliegtuig stortte neer en hij stierf op 26-jarige leeftijd. De Hobey Baker Memorial Award wordt, in zijn nagedachtenis, elk jaar uitgereikt aan de topspeler van de NCAA.
Lees ook: Achtergrondinfo talentontwikkeling
IJshockey in Nederland
IJshockey in Nederland kent een lange, maar minder bekende geschiedenis. In Nederland zelf werd ijshockey voor het eerst gedemonstreerd in 1929 door twee Belgische ploegen op de Haarlemse ijsbaan. De sport werd snel populair en in 1934 werd de Nederlandse IJshockey Bond opgericht.
Na de demonstratie van ijshockey door de Belgen in 1929, werd de sport populair in Haarlem. Er werden wedstrijden gespeeld door scholenploegen om de Beynes-beker en de Koninklijke Nederlandse Hockey Bond toonde interesse in ijshockey. In 1934 kreeg Nederland zijn eerste kunstijsbaan aan de Amsterdamse Linnaeusstraat. Op 6 september 1934 werd de Nederlandse IJshockey Bond opgericht.
IJshockey bloeide in de jaren dertig, met verenigingen als de A.Y.H.C. in Amsterdam, het Haagse H.H.Y.C. en T.Y.S.C. Nederland nam in 1935 al deel aan de wereldkampioenschappen in Davos, een jaar na de oprichting van de Nederlandse IJshockey Bond. In 1950 won Nederland het vierlandentoernooi in Amsterdam en Den Haag, maar daarna ging het minder goed met het nationale ijshockey. De kunstijsbaan in de Apollohal ging dicht en ook Tilburg werd gesloten.
De sport werd in de jaren 30 van de vorige eeuw geïntroduceerd en kende in de jaren 60 en 70 een opleving. De Nederlandse ijshockeycompetitie, de Eredivisie, is de hoogste competitie in Nederland. Hoewel het Nederlandse ijshockey niet de status heeft van voetbal of schaatsen, heeft het een trouwe aanhang en levert het regelmatig talentvolle spelers af. Sinds het seizoen 2007/2008 worden vrijwel alle competities op landelijk niveau georganiseerd, zoals de Eredivisie, Eerste Divisie, Tweede Divisie en Derde Divisie. De junioren zijn verdeeld in verschillende leeftijdscategorieën. Mondiaal gezien bevindt Nederland zich in de middenmoot, zowel bij de mannen als bij de vrouwen. Het Nationale vrouwenteam is internationaal sinds 2010 in opmars. In 2012 wist Julie Zwarthoed de eerste Nederlandse Olympische medaille in het ijshockey te winnen op de Jeugd Olympische Spelen in Inssbruck.
Internationale IJshockey Federatie (IIHF) en NHL
In 1885 werd de 'Amateur Hockey Association of Canada' opgericht in Montreal. Internationaal wordt ijshockey gespeeld in 68 landen, waarvan er 63 zijn aangesloten bij de Internationale IJshockey Federatie (IIHF) in Zürich. De sport is vooral populair in Noord-Amerika, Rusland, Tsjechië, Slowakije, Scandinavië en Zwitserland. De spelregels voor ijshockey zijn niet overal hetzelfde. Het grootste deel van de wedstrijden wordt gespeeld onder auspiciën van de IIHF, Hockey Canada en USA Hockey. De NHL heeft zijn eigen regels. De regels van de IIHF wijken het meeste af, vooral omdat het speelveld in Noord-Amerika smaller is dan daarbuiten.
Lees ook: Duik in de wereld van de KNVB Beker achtergrondkleuren
Spelregels en speelveld
Een ijshockeywedstrijd bestaat uit drie perioden van elk 20 minuten zuivere speeltijd. Er zijn twee teams, elk met zes spelers op het ijs: een goalie, twee verdedigers en drie aanvallers. Er mag voortdurend gewisseld worden. Het speelveld is verdeeld in een verdedigingsvak, een neutraal vak en een aanvalsvak. Het doel van het spel is om te scoren door de puck in het doel van de tegenstander te schieten. De goalie mag de puck met alle onderdelen van zijn of haar bescherming tegenhouden. Een goalie mag een puck vasthouden.
Strafregels en overtredingen
Er zijn regels om het spel in goede banen te leiden. Een straf bij ijshockey heet een 'penalty' en wordt uitgedrukt in strafminuten. Bij zware overtredingen kan een "match penalty" worden opgelegd. Tijdens een penalty heeft het niet in overtreding zijnde team een powerplay.
Enkele voorbeelden van overtredingen zijn:
- Icing: De puck wordt vanuit het verdedigingsvak over de achterlijn van de tegenpartij gespeeld.
- Holding: Een tegenstander vasthouden.
- Boarding: Een tegenspeler opzettelijk hardhandig tegen de boarding duwen.
- Slashing: Een tegenspeler met de stick slaan.
- Hooking: Een tegenspeler afremmen met de stick (haken).
- Charging: Een paar stappen of een sprong maken voor een bodycheck.
- Roughing: Een tegenspeler te hardhandig te lijf gaan.
- High sticking: De stick boven de schouders heffen.
De meeste overtredingen worden bestraft met een tijdstraf van 2 minuten.
De ijshockeybaan
Een ijshockeybaan is een rechthoekige ijsbaan met afgestompte hoeken en een boarding van 1,22 meter hoog. Er is een verdedigende zone, een neutrale zone en een aanvallende zone. Een ijshockeybaan is 61 meter lang en 30 meter breed volgens de internationale regels. Aan de linkerkant zitten de spelersbanken, rechts de penaltyboxen en tussen de penaltyboxen een scheidsrechterbox. Er zijn negen face-offplekken op het ijs. Voor de goal is de crease, waarin de doelverdediger niet gehinderd mag worden.
Lees ook: Alles over meidenvoetbal
Beschermende uitrusting
IJshockey is een harde sport, dus dragen de spelers bescherming: een toque, helm, scheenbeschermers, elleboogbeschermers, handschoenen, ijshockeybroek en bodybeschermer. Beenbeschermers, blocker en keelbeschermer zijn ook essentieel.
Technische aspecten en vaardigheden
IJshockey vereist een goede schaatsbasis, techniek met de stick en finesse bij het schieten en scoren. Samenspel, positionering en het afstoppen van tegenstanders zijn ook essentieel.
IJshockey op de Olympische Spelen
IJshockey werd voor het eerst toegevoegd aan de Olympische Spelen in 1920 en is sindsdien een vast onderdeel van de winterspelen. De sport is een van de meest populaire onderdelen van de winterspelen, met intense wedstrijden en regionale rivaliteiten.
Recente ontwikkelingen in de spelregels
De IIHF introduceert regelmatig nieuwe spelregels om de sport te verbeteren en de veiligheid van de spelers te waarborgen. Een nieuw spelregelboek voor het seizoen 2021-2022 heeft als doel de spelregels over de hele wereld te verenigen. IJshockey Nederland conformeert zich aan het IIHF-spelregelboek en zal deze ook overnemen. Het nieuwe spelregelboek is ontwikkeld door een speciale Rule Book Writing Group bestaande uit experts van IIHF en Europese professionele competities en in overleg met de National Hockey League (NHL).
Materialen en merken: een historisch overzicht
De ontwikkeling van ijshockeymaterialen heeft een grote invloed gehad op de sport. Vroege schaatsen waren vaak van hout en staal, terwijl moderne schaatsen van geavanceerde kunststoffen en koolstofvezel zijn gemaakt. Ook de sticks en beschermende uitrusting hebben een enorme evolutie doorgemaakt. Een overzicht van historische merken en fabrikanten geeft een beeld van de ontwikkeling van de sport:
Schaatsenfabrikanten: A.B.C., A.G. Harley, C.C.M., DOMINION SKATE CO., JOH.PET.BECKER JR.
Veel fabrikanten gebruikten stempels om hun producten te markeren. Voorbeelden hiervan zijn stempels die mogelijk ook gebruikt zijn door T.Nijdam, G. Gaastra, B. en Z., of door G.
IJshockey in de media
De media spelen een belangrijke rol in de populariteit van ijshockey. Televisie-uitzendingen van de NHL trekken miljoenen kijkers wereldwijd. Ook in Nederland wordt ijshockey steeds vaker op televisie uitgezonden, waardoor de sport een breder publiek bereikt.
Recente ontwikkelingen in het ijshockey
Het ijshockey is constant in ontwikkeling. Nieuwe regels, tactieken en trainingsmethoden zorgen ervoor dat de sport dynamisch blijft. Ook de opkomst van nieuwe ijshockeylanden, zoals China en Australië, draagt bij aan de globalisering van de sport. Recente ontwikkelingen in de NHL laten zien hoe competitief de sport is en hoe belangrijk teamgeest en individuele prestaties zijn. Zelfs zonder belangrijke spelers kunnen teams presteren, zoals de Edmonton Oilers lieten zien met Connor McDavid.
Perry: een sportliefhebber met een passie voor ijshockey
Perry, geboren in 1959 in Tilburg, is een sportliefhebber wiens leven nauw verbonden is met sport, in het bijzonder ijshockey. Hij opende sportwinkel Corvette in de binnenstad van Culemborg, waar hij meer dan 20 jaar een bloeiende zaak runde. Via de winkel bouwde hij een breed sociaal netwerk op en werd hij een bekend gezicht in Culemborg.
Perry koestert een grote liefde voor ijshockey en speelde jarenlang in de landelijke competitie voor clubs in Den Bosch, Eindhoven, Tilburg en Utrecht. Nog steeds volgt hij de NHL, de Amerikaanse competitie, op de voet. Zijn passie voor sport zette hij in bij zijn eigen sportwinkel.
Een herseninfarct in 2019 veranderde Perry's leven drastisch. Hij verloor zijn mobiliteit, raakte zijn winkel kwijt en verloor het contact met zijn klanten. Zijn wereld werd kleiner. Hij brengt nu een groot deel van de dag door in zijn stoel. Zijn wekelijkse bezoek aan dagbesteding Bij de Dijk is een belangrijk ijkpunt in zijn week, waar hij fijne contacten heeft. Hij ontvangt maaltijdservice en huishoudelijke hulp. Perry woont al 18 jaar met plezier in Nieuwstad, een wijk met prettige buren. Hij merkt op dat Nieuwstad anders is dan de binnenstad, met een diversiteit aan culturen.
Perry's betrokkenheid bij ijshockeyclubs in Den Bosch, Eindhoven, Tilburg en Utrecht getuigt van de regionale spreiding van de sport in Nederland.
tags: #achtergrond #van #ijshockey #geschiedenis