Biljarten kent vele varianten, en een van de meest toegankelijke en gezellige is ongetwijfeld '10 over rood'. Dit spel, vaak gespeeld in kroegen en tijdens toernooien, combineert eenvoudige regels met een flinke dosis tactiek en spanning. Dit artikel duikt diep in de regels van '10 over rood', en geeft een overzicht van andere populaire biljartspellen.
Wat is 10 Over Rood?
Zoals de naam al doet vermoeden, is het doel van '10 over rood' om als eerste 10 caramboles te maken. Een carambole telt echter alleen als eerst de rode bal is geraakt met de speelbal. Dit simpele gegeven geeft het spel zijn unieke karakter en maakt het toegankelijk voor spelers van alle niveaus.
De Basisregels van 10 Over Rood
- Aantal Spelers: Het spel is het leukst met een groep. Alle spelers gebruiken dezelfde witte (of gele) speelbal.
- Doel: Maak als eerste 10 caramboles, waarbij de rode bal als eerste geraakt moet worden.
- Einde van het Spel: Spelers die 10 caramboles halen, zijn klaar. De speler die als laatste overblijft en de 10 caramboles niet haalt, verliest.
- Vast Punt: Vanaf 7 caramboles staat een speler "vast". Dit betekent dat behaalde punten niet meer verloren kunnen worden.
- Punten Verlies: Als een speler de rode bal mist voordat hij 7 caramboles heeft, verliest hij alle tot dan toe behaalde punten en begint hij opnieuw bij nul.
- Laatste Carambole: Vaak wordt afgesproken dat de laatste, tiende carambole gemaakt moet worden met een driebander (drie banden raken voor de derde bal) of een losse bandstoot (één band raken voor de derde bal).
- Niveauverschil: Bij grote niveauverschillen kan worden afgesproken dat de sterkere speler bijvoorbeeld 10 driebanders of 10 bandstoten moet maken.
- Variaties: Het aantal caramboles om te winnen of het moment waarop men "vast" staat, kan onderling worden aangepast.
Toernooien en Populariteit
'10 over rood' is een populair spel in de kroeg en wordt ook gespeeld in toernooiverband. Zo organiseren biljartclubs vaak toernooien in deze discipline. Bijvoorbeeld, er wordt een driedaags 10-over-rood toernooi georganiseerd in augustus, waarbij de eerste twee dagen voorrondes zijn en de derde dag de finales. De regels in de voorrondes zijn vaak minder streng dan in de finales.
Andere Biljartspellen
Naast '10 over rood' zijn er talloze andere biljartspellen die variatie en uitdaging bieden. Hieronder een overzicht van enkele populaire varianten:
Spel met Vier Ballen
In dit spel wordt een vierde (blauwe of rode) bal aan de drie standaardballen toegevoegd. Spelers gebruiken dezelfde speelbal.
Lees ook: De wereld van voetbal lezen
- Puntentelling:
- Carambole op de witte en rode OF blauwe bal: 1 punt
- Carambole op de rode EN blauwe bal: 4 punten
- Carambole op alle 3 de ballen: 20 punten
- Doel: Bereik een vooraf afgesproken aantal punten (100, 150, 200, etc.).
- Variant: Er kan worden afgesproken dat men exact op het vooraf afgesproken aantal punten moet eindigen. Als een speler over dit aantal heen gaat, wordt de laatste reeks niet geteld.
- Opstelling: De rode en blauwe bal worden op het linker en rechter bovenaquit geplaatst, de witte bal op het middenaquit en de speelbal op het aquit.
Spel met Zes Ballen
Dit is een variant op het spel met vier ballen, maar dan met zes ballen. De ballen worden als volgt op de tafel geplaatst:
- De speelbal op de benedenacquit.
- Een van de andere ballen op de bovenacquit.
- De overige vier ballen op een rij onder de eerste bal, met ongeveer een baldikte tussen elke bal.
Het doel is om met de speelbal twee ballen te raken, net zolang tot de speler mist.
Tien van de Gemakkelijke
Het doel is om in één beurt 10 caramboles te maken, waarbij alle ballen gebruikt mogen worden, inclusief de rode bal. Dit spel daagt spelers uit om de meest voor de hand liggende bal te kiezen, in plaats van vast te houden aan de gebruikelijke speelbal.
Barakken
Bij dit spel wordt een schuin oplopend plankje met gaten (elk gat met een bepaalde waarde) in een hoek van het biljart gelegd. De speler stoot de speelbal via de korte band richting het plankje. Het aantal punten is afhankelijk van het gat waarin de bal terechtkomt. Er kunnen afspraken worden gemaakt over wanneer een speler wint: na een aantal beurten met de meeste punten, of als eerste een bepaald aantal punten behalen.
Met de Zotte Bal
Dit is meer een practical joke dan een echt spel. De speelbal van de tegenstander wordt vervangen door een speciaal geprepareerde bal met een verplaatst zwaartepunt, waardoor de bal onvoorspelbaar gedrag vertoont.
Lees ook: Korfbalgedichten voor 5 december
2 Ballen en 'n Telefoonboek
Dit spel wordt gespeeld met 3 tot 6 spelers. Een telefoonboek wordt in het midden van het biljart geplaatst en mag niet worden aangeraakt. De gele (of witte) en rode bal worden op het boven- en benedenaquit geplaatst. Spelers proberen de rode bal te raken met de speelbal (direct of via de band). Als dit lukt, is de volgende speler aan de beurt. Zo niet, dan moet de speler een munt op het telefoonboek leggen. De winnaar is de speler die als laatste overblijft en de munten op het telefoonboek wint.
- Varianten:
- Het telefoonboek mag niet worden aangeraakt met de hand of keu.
- Munten die van het telefoonboek vallen, blijven liggen en kunnen de speelbal beïnvloeden.
- In plaats van een telefoonboek kan een dienblad worden gebruikt.
3 Ballen en een Schoteltje (Schotelbiljart)
Dit is een Spaanse variant op '2 ballen en 'n telefoonboek'. Een schoteltje wordt in het midden van het biljart geplaatst. Er wordt met 3 ballen gespeeld. Als een speler het schoteltje raakt of geen carambole maakt, betaalt hij een vooraf afgesproken bedrag. Elke speler heeft 10 muntjes en mag per beurt één keer stoten. De winnaar is degene die als laatste een muntje over heeft.
Annonceetje
Bij dit spel wordt vooraf afgesproken hoeveel caramboles op welke wijze (bijvoorbeeld over één, twee of drie banden) gemaakt moeten worden. De speler moet vooraf aankondigen hoe hij de bal zal spelen. Als de bal anders wordt gespeeld dan aangekondigd, telt de carambole niet. Net als bij '10 over rood' vallen spelers af zodra ze hun caramboles hebben gemaakt.
Kistje Biljart
Bij kistje biljart speelt men met twee ballen, een witte (de speelbal) en een rode. De speler probeert met de witte bal de rode te raken, meer niet. De moeilijkheid hier is dat er op het midden van het biljart een kistje staat met aan iedere zijde een opening waar doorheen gespeelt kan worden. Heeft men de rode bal geraakt dan is de volgende speler aan de beurt om de rode bal te raken. Mist de speler dan krijgt hij een strafpunt, na het behalen van een vooraf afgesproken aantal strafpunten ligt de speler uit het spel. Krijgt een speler het voor elkaar beide ballen binnen het kistje te krijgen dan wordt een strafpunt weg gescholden.
Trekbiljart (Omhoog Biljarten)
Dit spel gebruikt twee keu’s en een biljartbal. De biljartbal wordt op de horizontaal geplaatste keu’s gelegd en het is de bedoeling om de bal zo dicht mogelijk naar u toe te laten rollen. Lastige bijkomstigheid is dat het omhoog loopt…. Plaats de bal aan het einde van de stangen (keu’s). Laat de bal vervolgens naar u toe rollen door de stangen uit elkaar te bewegen. De bedoeling van het spel is de bal te laten vallen in het gat met de hoogst mogelijke score. Uiteraard ligt dit gat het dichtst bij uzelf.
Lees ook: Gids: Honkbalboeken kopen
Het Kurkspel (Met Dobbelstenen)
Iedere speler speelt met dezelfde bal. Op het middenacquit wordt de kurk geplaatst met drie dobbelstenen er bovenop. De rode bal moet eerst worden geraakt, altijd. Indien rood wordt gemist dan gaan de eventueel behaalde punten naar de tegenpartij(en). Nadat men de rode bal heeft geraakt heeft men de keuze om of de andere witte bal te raken of de kurk omver te spelen. Indien dit lukt mag men door blijven spelen. Wordt echter de kurk om geworpen door een andere bal dan de speelbal, dan zijn de behaalde punten voor de tegenpartij(en). Als de speler alleen de rode bal raakt en verder niets, dan is de beurt voorbij de punten kunnen dan bij worden geschreven. De omgevallen kurk wordt indien mogelijk weer recht op gezet op de plaats waar zij is omgevallen, lukt dit niet omdat bijvoorbeeld de kurk onder de band ligt of zelfs van het biljart af is, dan begint de kurk weer op het middenacquit.
De puntentelling: Als de rode en de witte bal zijn geraakt dan telt dit voor 2 punten. Wanneer de kurk wordt omgeworpen dan tellen de punten van de dobbelstenen, waarbij geldt dat de 1 telt voor 10 punten en de rest behoudt zijn eigen waarde. Degene die als eerst 100 punten heeft gehaalt, is winnaar. Deze regel is natuurlijk ook zo om te buigen dat men door speelt tot dat er een verliezer is. Indien een speler de 100 punten heeft volgemaakt dat moet de speler de rode bal nog één keer raken, als dit niet lukt of er worden meer punten gehaalt dan gaan alle punten van die beurt naar de tegenstander(s). Komt een speler boven de 100 punten door verkregen strafpunten dan hoeft hij niet meer de rode bal te raken.
De strafmaatregelen: Als een speler niets raakt, gaan 2 punten naar de tegenpartij(en). Wordt de kurk met de rode of de witte bal omver geworpen, dan gaan alle punten van die beurt (inclusief de laatste stoot) naar de tegenpartij(en). Wordt door de speler de kurk om ver geworpen voordat rood is geraakt, dan gaan weer de punten naar tegenpartij(en). Raakt de speelbal eerst de witte bal voordat rood is geraakt dan gaan 2 punten naar de anderen. Worden de dobbelstenen of kurk van het speelvlak af gestoten, dan gaan de punten van de beurt naar de tegenpartij(en).
Vestingbiljart
Dit spel werd bedacht tijdens de Nederlandse Vestingstedendagen in Grave. Op het biljartlaken werd een vestingstad nagetekend, met twee poorten (Brugpoort en Hampoort) in tegenoverliggende hoeken. Het doel was om de bal in één keer vanuit de Brugpoort de Hampoort binnen te spelen.
Bagatelle
Het oorspronkelijke bagatelle wordt gespeeld op een verlengde biljarttafel en men dient daar de bal direct te plaatsen op een soort barakblad. Een variant die sterk op het sjoelbord-spel lijkt is poortjes-bagatelle. Aan het einde van het biljart wordt i.p.v. het bord een constructie met poortjes geplaatst waardoorheen men de speelbal moet zien te stoten.
Carambole Biljart Spelsoorten
De verkorte spelregels van de spelsoorten carambole.
Libre Biljart
Het libre biljart is de meest gespeelde spelvorm binnen de klassieke spelsoorten. Het is een spelvorm van het carambolebiljarten. Deze spelsoort heeft echt alle facetten van elke andere biljartsoort in zich. Het is dan ook aan te raden deze spelsoort eerst goed te leren spelen alvorens over te kunnen gaan op een andere spelvorm. De maat voor het libre biljart: 2,10 X 1,05, 2,30 X 1,15 of 2,84 X 1,42. Men gebruikt 3 biljartballen. Twee witte biljartballen, voor iedere speler één en 1 rode biljart bal. De bedoeling van libre biljart is om met de speelbal beide andere ballen te raken in één stootbeurt, binnen de geldende regels. Gebeurt dit dan is dat een carambole. De speler mag vervolgens nog een poging wagen. Indien een speler mist is de tegenstander aan de beurt. Gespeeld wordt tot één van de spelers het aantal voor hem vastgestelde caramboles heeft gemaakt. Is deze speler met de partij begonnen, dan krijgt de tegenstander nog één beurt om ook zijn aantal caramboles te maken. Wanneer de tegenstander hierin slaagt is de partij onbeslist en krijgen beide spelers 1 punt. Bij het libre mag men vrij, zonder beperkingen, zoveel caramboles maken als men kan over het ganse oppervlak van de tafel, uitgezonderd in de hoeken. Dit kan rechtstreeks van de tweede naar de derde bal gebeuren, of via één of meer banden. Het enige vereiste is dat de speelbal de twee andere ballen raakt. De hoeken worden afgebakend met een schuine streep waardoor er een driehoek ontstaat. Hierin mogen maar twee caramboles gemaakt worden zonder dat één van de aanspeelballen de driehoek verlaat. Om zoveel mogelijk caramboles te kunnen maken, moet men trachten de ballen zo dicht mogelijk bij elkaar te houden (verzamelen), liefst in de buurt van de korte band. Het verzamelen van de ballen is niet altijd mogelijk. Daarom is het belangrijk de ballen eerst zodanig te plaatsen, dat de volgende carambole gemakkelijk kan gemaakt worden, en dat het tevens mogelijk is een kleinere positie na te streven. De gevorderde spelers proberen zo via een reeks positieverkleiningen de ballen zodanig te krijgen dat de serie américaine kan gestart worden. Hierbij is het de bedoeling de drie ballen zodanig te plaatsen dat na elke carambole er weer een carambole kan gemaakt worden vanuit bijna dezelfde positie. De ballen worden steeds tegen een band in een driehoek gehouden en steeds verder langs de band voortbewogen.
Bandstoten
Bandstoten is ook een vorm van carambole biljarten. Het bandstoten wordt voornamelijk toegepast tijdens toernooien, het triatlon en het pentatlon. Hier gelden dezelfde regels en voorwaarden als bij het libre biljart. Er is echter één belangrijke uitzondering. Alvorens de speelbal de derde bal raakt en de carambole tot stand komt, moet deze eerst één of meerdere banden hebben geraakt.
Driebanden
Naast het libre biljart is het driebanden enorm populair bij zeer veel spelers. Aan driebanden wordt ook in de media veel aandacht besteed.
Kader
Het speelvlak wordt bij kader onderverdeeld in vakken en binnen elk vlak mogen er maar een beperkt aantal caramboles gemaakt worden (1,2 of vroeger 3) zonder dat één van beide aanspeelballen het vlak verlaat. Dit eerste kaderspel was een 12 à 15 cm driestootskader. Dit werd later een 21 cm driestootskader. Bij kader 47/2 en 47/1 (en 38/2 op de kleine tafel) heeft men negen vlakken, waarbij, voor de lagere categorieën, de beperkingen niet gelden in het middelste vlak. Bij kader 71/2 ( en 57/2 op de kleine tafel) heeft men slechts 6 vlakken, hier gelden de beperkingen in elk vlak. De betere spelers verschuiven hun “serie americaine” naar de kaderlijnen toe. Daarom worden er, voor de hoogste categorieën, nog kleine kaders (ankers) toegevoegd waar de kaderlijnen aan de band komen.
Tijd voor Krijt
Iedere locatie die deelneemt aan het programma Tijd voor Krijt (zie www.tijdvoorkrijt.nl) ontvangt een speciale Tijd voor Krijt biljartbal. Op deze blauwe bal is een kopje koffie zichtbaar en speciaal voor dit project door Aramith gemaakt. Met deze blauwe bal wordt het spel honderden gespeeld.
Toernooien en Evenementen
Toernooien zoals het 24e Arie en Anie (10) over rood toernooi, dat gespeeld wordt op vrijdag 13 en zaterdag 14 maart 2026, zijn populair.
- Speeltijden:
- Vrijdag: 19:00 tot +/- 23:30 uur (in principe 2 poulewedstrijden per deelnemer).
- Zaterdag: 14:30 tot 19:30 uur (in principe 2 poulewedstrijden per deelnemer).
De wedstrijden worden gespeeld op verschillende biljarts, elk gesponsord door een ander bedrijf. De nummers 1 en 2 van elke poule gaan door naar de knock-outfase, evenals 6 nummers 3 door middel van loting. Het aantal te maken caramboles in de knock-outfase wordt aangepast aan het gemiddelde dat in de poulefase is gespeeld.