Het Bredase hockey heeft een rijke en boeiende geschiedenis, die teruggaat tot het begin van de 20e eeuw. Twee prominente clubs, BH&BC Breda en Zwart-Wit, hebben een cruciale rol gespeeld in de ontwikkeling van de sport in de regio. Dit artikel duikt in de geschiedenis van beide clubs, van hun bescheiden begin tot hun huidige status als belangrijke spelers in de Nederlandse hockeywereld.
De Oorsprong van BH&BC Breda: Een Militair Initiatief
De wieg van BH&BC Breda stond in feite in het leger. In 1905 werd een zekere heer Couvée, een militair, overgeplaatst naar Breda. Hij had in Haarlem en later in Amersfoort kennisgemaakt met het hockeyspel en was vastbesloten om ook in Breda hockey van de grond te krijgen. Hij vond een 40-tal sportieve dames en heren bereid om twee keer per week te oefenen in de wintermaanden. Zo werd op 8 november 1906 de Bredasche Hockey en Bandy Club (BH&BC Breda) opgericht, de 13e hockeyclub van Nederland. Het militaire karakter van het ontstaan van de club is onmiskenbaar.
Van Oefenveld tot Sportcomplex: De Vroege Jaren van BH&BC Breda (1906-1959)
In de beginjaren was de club bescheiden gehuisvest. Er werd eerst alleen getraind op een veldje aan de Baronielaan, wat niet meer was dan een oefenterrein. In december 1906 verhuisde de club naar de kazerne op het Chasséterrein. Het clubhuis was een eenvoudig hok zonder waterleiding, waar de leden zich moesten behelpen met een paar emmers water. In 1931 verhuisde de club naar Sportpark Ginneken aan de Galderseweg, waar men over twee velden kon beschikken. Een belangrijke mijlpaal werd bereikt op 20 september 1959, toen de eerste wedstrijden op de Burgemeester de Manlaan werden gespeeld, de huidige locatie van de club. Breda huurde het nieuwe complex van de gemeente Breda voor fl. 1850,-.
Strijden voor het Kampioenschap: Sportieve Hoogtepunten en Uitdagingen (1928-1950)
De beginjaren waren niet altijd makkelijk. Door een gebrek aan spelers werd in een Zuidelijke Mixed competitie gespeeld. 1928 was voor de club zelfs een "rampjaar” met nederlagen als gevolg van een tekort aan volwassenen en junioren die de sport nog moesten leren. Het jaar 1932 was echter een gedenkwaardig jaar, want op 7 april kreeg de vereniging een Koninklijke goedkeuring van Koningin Wilhelmina. In 1935 werd Heren 1 kampioen van het Zuiden. In het clubblad de "Ouwe Bredasche” werd hieraan teruggedacht met de woorden: "Terugkijkend naar het eerste kampioenschap van 1934-‘35 zie ik nog de uitbundige troep die in autobussen naar de beslissingswedstrijd ging kijken. Het lawaai, dat Breda toen produceerde, was rondweg onhebbelijk en de spelers werden als vee opgejaagd en aangespoord en toen de eerste overwinning een feit was, leek het gehele Bredase gezelschap de vertegenwoordiging van een kannibalenstam. Vanzelfsprekend liet de techniek bij de meesten nog te wenschen over, maar wat men hierin te kort schoot, werd ruimschoots vergoed door dat heerlijke enthousiasme dat wij in het zuiden zoo goed kennen”. In 1942 werd Dames 1 kampioen van het Zuiden. "Met 2 p.k. ging het team van station naar hockeyveld”. Tijdens de latere oorlogsjaren was er nauwelijks sprake van competitie, omdat de terreinen vrijwel onbespeelbaar waren.
Talenten Bloeien Op tot Olympisch Niveau: De Gloriejaren (1953-1963)
In 1953 werd de noodklok geluid, omdat het aantal leden dramatisch was gedaald tot slechts 85. De sportieve prestaties waren er dan ook naar. Er werd besloten meer aandacht te schenken aan de jeugd, met als resultaat dat de club in 1954 weer 180 leden telde. In de jaren ’60 was er een enorme toeloop van leden en werd de club ‘hot’. Er werd zelfs een ledenstop ingesteld. Breda kende een aantal zeer goede spelers, waaronder Arie de Keyzer. Hij zou uiteindelijk met het Nederlands Elftal op twee Olympische Spelen uitkomen (1964 Tokyo en 1968 Mexico) en worden verkozen tot beste linksbuiten van de wereld. Mede door zijn onnavolgbare stickhandeling en paniek zaaiende solo’s werd Heren 1 van Breda in die 60-er jaren meerdere keren kampioen in de Zuidelijke Competitie. Arie speelde 10 jaar in het Nederlands Elftal. Ook Dames 1 speelde op hoog niveau in deze periode. In 1957 promoveerde het team naar de Hoofdklasse. In mei 1960 won Dames 1 de finale van de bekercompetitie, de zogenaamde "Parnassiaprijs", in het Wagenerstadion in Amstelveen. In 1962 werden de Bredase dames kampioen van de Hoofdklasse Zuid. Doordat zij in de finale verloren van Bloemendaal (BDHC) werden ze uiteindelijk net geen landskampioen.
Lees ook: Onze ervaring met Hockey Fun Kamp Zwart Wit
Bandy en een Nieuw Clubhuis: Uitbreiding en Vernieuwing
In Nederland zijn twee clubs die de naam Bandy in hun naam dragen: AH&BC Amsterdam en BH&BC Breda. Ook als Bandy Club liet Breda zich gelden. In 1964 werd een geheel nieuw clubhuis geopend, met zitkuil! De jeugd van Breda vermaakte zich er prima. In de roerige jaren ’60 hield de jeugd er kennelijk wat eigen gebruiken op na. "Roken, alcohol en ….sport”. In de "Ouwe Bredasche” werden zij moraliserend toegesproken: "Als men in de hockeysport bijzondere prestaties wil bereiken, moet men wel bedenken dat dit veel van het lichaam vergt. Bij regelmatig gebruik van alcohol en sigaretten in de groeiperiode kan het denkvermogen geringer worden en het oordeel over goed en kwaad worden geschaad”. Of het aangeslagen is bij de doelgroep, daar moet op zijn minst aan getwijfeld worden.
Reclame, Sponsoring en Huisvrouwenhockey: De Jaren '70
In de jaren ’70 kende de club een enorme toeloop van leden. Tijden veranderden, reclame en sponsoring deden hun intrede en trainers werden betaald. Ook huisvrouwen lieten van zich horen: De Dames Veteranen van Breda, winnaar van het toernooi in 1971 en daarom officieus Nederlands Kampioen, organiseerden het vermaarde ‘Huisvrouwen Hockeytoernooi’ voor 48 elftallen! Eind jaren ’70 werd jongens B1 van Breda landskampioen, met Thom van Dijck sr.
Hoofdklasse en Jeugdkampioenschappen: De Jaren '80
De jaren ’80 begonnen voor de Hockeyclub bijzonder goed. In 1980 promoveerde Heren 1 naar de Hoofdklasse, maar helaas moest het team na dat seizoen de Hoofdklasse weer verlaten. In seizoen ’86-’87 en ’87-’88 kwam Heren 1 weer terug in de hoofdklasse. Tussenliggende jaren werd op Overgangsklasse niveau gehockeyd. In de tachtiger jaren kwam de jeugd steeds meer in het centrum van de belangstelling. Meisjes A1 werd in 1980 Nederlands Kampioen in de zaal. In 1985 verloor Jongens B1 helaas in de finale van HCKZ met 2-1. De Hockeysport schreef: "Het was een lust voor het oog wat de teams van KZ en Breda aan technische vaardigheid, schijnbewegingen en ook overzicht tijdens de wedstrijden ten toon spreidden”. In 1989 werd JC1 Nederlands kampioen bij deelname aan de Jeugd Olympiade op Papendal.
Familieclub en Supporterslegioen: De Jaren '90
In de jaren ’90 groeide het Bredase Supporterslegioen uit tot het meest actieve en in ieder geval het meest vrolijke en positieve van de hele overgangsklasse, waarin zowel Dames 1 als Heren 1 actief waren. Breda groeide verder uit tot een echte familieclub met veel gezelligheid. Bij de jeugd werden meerdere teams kampioen van het Zuiden.
Terugkeer naar de Hoofdklasse en Jubileum: 2000-2010
Heren 1 keerde in het seizoen 2004-2005 terug in de Hoofdklasse. Remco van Wijk en Maarten Froger, beide oud-international, keerden terug op het oude nest aan de Burgemeester de Manlaan. Helaas duurde het verblijf van Heren 1 in de hoofdklasse maar één seizoen, waarna het team degradeerde naar de overgangsklasse en zelfs eerste klasse. Dames 1 handhaafde zich 8 jaar lang in de Overgangsklasse. In 2002 werd Meisjes A1 landskampioen en sportploeg van het jaar van de stad Breda. In 2006 vierde BH& BC Breda haar 100-jarig bestaan. In het seizoen 2007-2008 en aansluitend 2008-2009 werd JC1 landskampioen. In 2010 keerde Remco van Wijk opnieuw terug bij Breda, dit maal als hoofdtrainer/coach van Heren 1.
Vernieuwd Clubhuis en Regionale Ambities: 2011-heden
Op 23 april 2011 werd het vernieuwde clubhuis geopend. De club had weer een mooi, typisch Bredaasch sfeervol honk, een warm onderkomen voor alle leden met een Blauw Hart, waar gezelligheid, familiehockey en prestaties samenkwamen. Heren 1 is een stabiele overgangsklasser, terwijl Dames 1 bovenin de eerste klasse meedraait. In achtereenvolgens 2014 en 2015 liep het team in de tweede ronde van de play-offs nèt de promotie naar de overgansklasse mis. De eerste teams van de jeugd spelen allemaal op landelijk niveau in de super-klasse. JB1 in seizoen 2014-2015 en JA1 in seizoen 2015-2016 deden mee om het Nederlands Kampioenschap in de landelijke poule. Deze wedstrijden trekken veel publiek! Door een actieve Jongste Jeugd Commissie bloeit de hockeyschool als nooit tevoren wat leidt tot een grote instroom in de Jongste Jeugd teams. Ook de Veteranenteams doen het goed. Zowel Dames Veteranen A als Heren Veteranen A spelen in de hoofdklasse en nemen meerdere malen deel aan het afsluitende Nederlands Kampioenschap voor Veteranenteams. In 2016 vierde de club haar 110-jarig bestaan.
Zwart-Wit: Een Rivaliserende Kracht in Breda
Naast BH&BC Breda speelt ook Zwart-Wit een belangrijke rol in de Bredase hockeywereld. De derby tussen Zwart-Wit en Breda is een beladen gebeurtenis, zoals verwoord door Zwart-Wit speler Waldo Kock (26): “Ik heb twijfels over of ik volgend jaar nog wel blijf hockeyen. Ik heb het druk met mijn baan als gymdocent, maar daarbuiten ben ik ook mede-eigenaar geworden van het zwembad van mijn ouders, De 3 berken, in Ulvenhout. Ik train natuurlijk twee keer in de week. En lager hockeyen is niks voor mij, ik wil altijd winnen.” Kock begon op zijn zesde met hockey, aangemoedigd door zijn vader die het belangrijk vond dat zijn kinderen een teamsport beoefenden. De nabijheid van de club aan de Galderseweg vanuit Ulvenhout speelde ook een rol.
De Derby en de Rol van de Jeugd
De derby tussen Zwart-Wit en Breda is niet alleen een sportieve strijd, maar ook een evenement dat leeft binnen de Bredase gemeenschap. Kock vertelt: “De vorige keer dat we tegen Breda H1 moesten spelen, hadden de leerlingen een toetsweek. Toch zijn er leerlingen komen kijken. Ik hoop dat we net als de vorige keer gaan winnen, dan kan ik net als de vorige keer surveilleren met mijn Zwart-Wit-shirt aan. Ook leerlingen die voor een andere hockeyclub spelen feliciteerden me de vorige keer met de overwinning.” Dit illustreert de passie en rivaliteit die de derby met zich meebrengt, maar ook de verbinding tussen de clubs en de jeugd.
Nieuwe Velden en Toekomstplannen: Hockey in Breda Investeert
De hockeyclubs in Breda investeren in de toekomst. Zwart-Wit opende recentelijk een nieuw waterveld. Bij de opening stond de vlag van Zwart-Wit centraal en werd deze via de aanvoerders van Dames 1 en Heren 1 naar de jeugd overgedragen, als symbool voor het overdragen van talent, topprestaties en teamspirit. Ook andere clubs in de regio vernieuwen hun accommodaties. Pollux opent binnenkort een nieuw waterveld en AthenA heeft een heus stadion geopend, genaamd ‘Stadion de Meer’, naar het legendarische Ajax-stadion. HC Athena heeft grote plannen met het stadion en hoopt er oefeninterlands te kunnen houden.
Lees ook: Gids voor zwarte volleybalkousen