Nederland staat voor uitdagingen op het gebied van leesvaardigheid onder jongeren, terwijl tegelijkertijd de rol van bibliotheken onder druk staat door bezuinigingen. De complexiteit van deze situatie vereist een gecoördineerde aanpak op verschillende niveaus om de leesvaardigheid te verbeteren en de toegang tot kennis en cultuur te waarborgen.
Dalende Leesvaardigheid Onder Jongeren
Ondanks successen zoals de International Booker Prize voor Marieke Lucas Reineveld, signaleren recente studies een zorgwekkende trend: jongeren in Nederland lezen steeds slechter. Uit het PISA-rapport van 2019 blijkt dat Nederland tussen 2015 en 2018 elf plaatsen is gezakt op de OESO-ranglijst, van de 15e naar de 26e plaats. Dit gaat gepaard met een toename van het aantal jongeren met lage leesvaardigheden: 24% in 2018 tegenover 18% in 2015.
Deze ontwikkeling baart zorgen, aangezien leesvaardigheid essentieel is voor de persoonlijke ontwikkeling, het onderwijs en de participatie in de samenleving. Verschillende organisaties hebben de noodklok geluid en pleiten voor een leesoffensief om jongeren weer plezier in lezen te laten krijgen.
De Cruciale Rol van Bibliotheken
Bibliotheken spelen een belangrijke rol bij het bevorderen van leesvaardigheid en het bieden van toegang tot informatie en cultuur. Ze kunnen een aantrekkelijke omgeving creëren waar jongeren boeken kunnen ontdekken, lezen en leren. Bibliotheken kunnen ook samenwerken met scholen om leesprogramma's aan te bieden en de leesvaardigheid van leerlingen te verbeteren.
De Raad voor Cultuur en de Onderwijsbond hebben al in een gezamenlijk advies, "Lees! Een oproep tot een leesoffensief", benadrukt hoe essentieel het is dat jongeren lezen weer leuk gaan vinden. Scholen hebben vaak beperkte capaciteit om dit te bewerkstelligen, waardoor een sterke positie voor de bibliotheek des te belangrijker wordt. Dit kan in de vorm van stads- en dorpsbibliotheken of schoolbibliotheken die tot in de scholen zelf reiken.
Lees ook: Korfbalstatistieken: Ruben Zwaan
Bezuinigingen Bedreigen Bibliotheeknetwerk
Ondanks het belang van bibliotheken staan ze onder druk door gemeentelijke bezuinigingen. De Raad voor Cultuur concludeerde dit in de evaluatie van de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob). Marijke van Hees, voorzitter van de Raad voor Cultuur, benadrukt het belang van gratis toegankelijkheid voor iedereen onder de achttien en meer aandacht voor een aantrekkelijk aanbod dat aansluit bij de interesses van jongeren.
Pernell Criens, raadslid in Goirle, illustreert de problematiek aan de hand van een voorbeeld waarbij de gemeente wilde bezuinigen op cultuur, wat grote gevolgen had voor de bibliotheek en de school voor podiumkunsten. Dergelijke situaties benadrukken de noodzaak van een dekkend bibliotheeknetwerk dat wettelijk is vastgelegd, zodat bezuinigingen niet te ver kunnen worden doorgevoerd.
Lokale Initiatieven en Uitdagingen
Gemeenten zoeken naar manieren om de bibliotheekvoorzieningen te behouden en te verbeteren, ondanks de financiële uitdagingen. Sommige gemeenten kiezen voor een kerngerichte dekking van faciliteiten, terwijl andere samenwerken in de regio. Subsidies, zoals die via de motie-Asscher, kunnen tijdelijk verlichting bieden, maar structurele oplossingen zijn nodig.
Gryte Schaafstal, raadslid in Noardeast-Fryslân, wijst op de uitdagingen in uitgestrekte gebieden, waar afstanden en gebrekkig openbaar vervoer de toegankelijkheid bemoeilijken, vooral voor minima. Wethouder Dirk Kuipers van Medemblik benadrukt het belang van samenwerking in de regio, maar ook de eigen verantwoordelijkheid van de gemeente, ouders en het basisonderwijs bij het bevorderen van leesvaardigheid.
Convenant en Samenwerking
Er zijn ook positieve ontwikkelingen. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft samen met bibliotheekorganisaties, provincies en de VNG een convenant getekend. Dit convenant stelt dat de drie overheidslagen een gezamenlijke verantwoordelijkheid dragen voor het stelsel van openbare bibliotheken in Nederland. De focus ligt op het bestrijden van laaggeletterdheid en het bevorderen van de participatie van de burger in de informatiesamenleving.
Lees ook: Comfort en Design met Claudi
Stichting Openbare Bibliotheken en de Koninklijke Bibliotheek werken samen met zestien andere organisaties uit het leesveld. Deze samenwerking is gericht op het versterken van de bibliotheken, het creëren van een collectief landelijk bibliotheeksysteem en het zorgen voor voldoende gekwalificeerd personeel en vrijwilligers.
Integrale Aanpak Noodzakelijk
Een integrale aanpak is essentieel om laaggeletterdheid effectief te bestrijden. Harriët van Es, raadslid in Assen, pleit voor integraal beleid met doelstellingen binnen het sociaal domein, waarbij de gemeente zelf verantwoordelijkheid neemt en de resultaten worden gemonitord via een dashboard. Ze ziet heil in een gecoördineerde aanpak, waarbij financiering vanuit de provincie of het Rijk wordt ingezet om gemeenten de juiste mensen te laten bereiken.
De Provincie Drenthe is al actief met de provincie-brede aanpak "Bondgenootschap voor een geletterd Drenthe". Dergelijke initiatieven zijn van groot belang, maar extra geld en een gecoördineerde aanpak zijn noodzakelijk om de leesvaardigheid in heel Nederland te verbeteren.
Conclusie
De dalende leesvaardigheid onder jongeren in Nederland is een zorgelijke ontwikkeling die vraagt om een gecoördineerde aanpak op verschillende niveaus. Bibliotheken spelen een cruciale rol bij het bevorderen van leesvaardigheid en het bieden van toegang tot informatie en cultuur, maar ze staan onder druk door bezuinigingen.
Het convenant tussen het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, bibliotheekorganisaties, provincies en de VNG is een stap in de goede richting, maar structurele oplossingen en een integrale aanpak zijn noodzakelijk om de leesvaardigheid in heel Nederland te verbeteren en de toegang tot kennis en cultuur te waarborgen. Gemeenten, ouders en het onderwijs spelen hierbij een belangrijke rol. Alleen door samenwerking en investeringen in leesvaardigheid kan Nederland de negatieve trend keren en jongeren de kans geven om zich optimaal te ontwikkelen.
Lees ook: Tests en ervaringen: e-bikes
Aanvulling: Culturele en Maatschappelijke Betrokkenheid
Naast de focus op leesvaardigheid en bibliotheken, is het belangrijk om de bredere culturele en maatschappelijke context te betrekken. De casus van journalisten en columnisten zoals Seada Nourhussen en Clarice Gargard, die te maken hebben met racisme en intimidatie, laat zien hoe belangrijk het is om de vrijheid van meningsuiting te verdedigen en stelling te nemen tegen discriminatie.
Hun ervaringen benadrukken dat het bevorderen van een inclusieve en diverse samenleving essentieel is voor de persoonlijke ontwikkeling en de participatie van alle burgers. Dit vraagt om een brede aanpak, waarbij aandacht is voor onderwijs, cultuur en media.