Inleiding
Het Bulgaarse voetbalelftal, bijgenaamd "De Leeuwen", vertegenwoordigt Bulgarije in internationale voetbalcompetities. De ploeg staat onder toezicht van de Bulgarski Foetbolen S’joez (BFS), de Bulgaarse voetbalbond die in 1923 werd opgericht. Dit artikel duikt in de rijke geschiedenis van het Bulgaarse voetbalelftal, van de eerste interland tot de gloriedagen en de recente uitdagingen.
Vroege Jaren (1924-1960)
Bulgarije speelde zijn eerste interland op 21 mei 1924 en verloor met 6-0 van Oostenrijk. In de jaren voor de Tweede Wereldoorlog behoorde Bulgarije tot de zwakkere Europese landen. De ploeg nam nooit deel aan de Olympische Spelen en wist zich niet te kwalificeren voor de WK's van 1934 en 1938. In vijf kwalificatiewedstrijden behaalde het team slechts één gelijkspel, met een doelsaldo van 4 voor en 21 tegen. Ook de kwalificatie voor het WK van 1954 was geen succes, met slechts één punt uit vier wedstrijden en een laatste plaats achter Tsjecho-Slowakije en Roemenië.
Voor het WK van 1958 boekte Bulgarije zijn eerste zeges in een kwalificatietoernooi tegen Noorwegen, maar Hongarije was twee keer duidelijk te sterk.
De Doorbraak in de Jaren 60
De voornaamste tegenstander om zich te kwalificeren voor het WK van 1962 was Frankrijk. De uitwedstrijd werd kansloos met 3-0 verloren. In de return scoorde Iliev vlak voor tijd het winnende doelpunt en aangezien het doelsaldo nog niet toereikend was voor een beslissing, moest er een beslissingswedstrijd gespeeld worden in Milaan. Dimitar Yakimov scoorde het winnende doelpunt en Bulgarije plaatste zich voor de eerste keer voor het WK.
Het WK in Chili werd geen succes. Na een 1-0 nederlaag tegen Argentinië volgde een duidelijke nederlaag tegen Hongarije: 6-1.
Lees ook: Zaalvoetbalvereniging lidmaatschap
Het deelnemersveld voor het EK van 1964 bestond uit slechts vier landen. Men moest drie Play-Off ronden overleven om de eindronde te halen. Het tweeluik tegen Portugal stond in het teken van twee ontluikende sterren: Georgi Asparuhov scoorde twee keer in de met 3-1 gewonnen thuiswedstrijd, Eusébio scoorde het tegendoelpunt. Nadat de wedstrijd in Lissabon met 3-1 werd verloren, was er een beslissingswedstrijd nodig. Asparuhov scoorde het enige doelpunt.
In het kwalificatie-toernooi was België de voornaamste tegenstander. Na een 3-0 zege in Sofia volgde een duidelijke 5-0 nederlaag in Brussel. Beide landen eindigden gelijk in punten en er moest andermaal een beslissingswedstrijd komen. In Florence won Bulgarije met 2-1 door twee doelpunten van Asparuhov. Verscheidene Europese topclubs wilden de aanvaller contracteren, maar de communistische regering liet hem niet gaan.
Om de Play-Offs van het EK te halen was opnieuw Portugal de tegenstander. Bulgarije verwierf een goede uitgangspositie door twee maal van Zweden te winnen, terwijl de Portugezen een thuisnederlaag tegen Zweden leden. In de onderlinge wedstrijd won Bulgarije met 1-0 door een doelpunt van Dinko Dermendzhiev. Italië was het laatste obstakel om de eindronde te halen. Voor 60.000 toeschouwers overklatsten de Bulgaren de Italianen, maar door een tegendoelpunt zes minuten voor tijd viel de zege karig uit: 3-2. In Milaan waren de rollen omgedraaid, voor 90.000 toeschouwers wonnen de Italianen met 2-0, ze zouden later Europees kampioen worden.
Tegenstanders in de kwalificatie waren twee opkomende landen, het Nederland van Johan Cruijff en het Polen van Kazimierz Deyna. Alle drie de landen wonnen hun onderlinge thuiswedstrijden, de beslissing viel in Rotterdam toen Bulgarije met 1-1 gelijkspeelde tegen Nederland. Hristo Bonev scoorde de gelijkmaker.
De eindronde in Mexico werd opnieuw een flop. Bulgarije verspeelde een 2-0 voorsprong tegen Peru, verloor met 3-2 en na een 5-2 nederlaag tegen West-Duitsland was de ploeg al na twee wedstrijden uitgeschakeld.
Lees ook: Een diepgaande blik op de prestaties van het Moldavisch voetbalelftal door de jaren heen.
Belangrijkste tegenstander in de kwalificatie was Hongarije. De thuiswedstrijd werd met 3-0 gewonnen, maar door een 2-0 nederlaag in Boedapest, een nederlaag tegen Frankrijk en een gelijkspel thuis tegen Noorwegen kwam de ploeg twee punten tekort.
De Jaren 70: Kwalificatie en Nieuwe Uitdagingen
Bulgarije had weinig moeite zich opnieuw te plaatsen voor het WK, een gelijkspel in Lissabon tegen Portugal volstond dankzij twee goals van Bonev, die de opvolger werd van Ashapourov. Na een 0-0 gelijkspel tegen Zweden leek Bulgarije op weg naar de eerste zege op een eindronde, maar door een fout van doelman Goranov werd een 1-0 voorsprong tegen Uruguay weggegeven: 1-1. Er moest nu gewonnen worden van het Nederland van Johan Cruijff, maar tegen het aanvallend sterke en verdedigend keiharde totaalvoetbal van de Nederlanders waren de Bulgaren niet opgewassen: 4-1.
Daarna kwamen vijf kwalificatie-toernooien zonder zich te plaatsen voor een eindtoernooi. Voor het WK van 1978 had Bulgarije genoeg aan een gelijkspel tegen Frankrijk om zich voor de vijfde keer te kwalificeren, maar een 3-1 nederlaag zorgde voor de eerste uitschakeling sinds 1958. In de andere kwalificatie-toernooien speelde Bulgarije geen rol van betekenis.
Voor het EK van 1984 moest Bulgarije de laatste wedstrijd uit tegen Joegoslavië spelen, de winnaar zou zich plaatsen voor het toernooi, bij een gelijkspel zou Wales profiteren.
De Jaren 80: Robotvoetbal en Nieuwe Hoop
Bulgarije had in de kwalificatie voor het WK van 1986 drie geduchte tegenstanders: Oost-Duitsland, Joegoslavië en vooral Europees kampioen Frankrijk. In het voorjaar van 1985 werden alle drie de thuiswedstrijden gewonnen en door de onderlinge resultaten volstond nu een zege op Luxemburg: 1-3.
Lees ook: KNVB e-mail bekijken: Hoe doe je dat?
Op het WK in Mexico speelde Bulgarije Oost-Europees robotvoetbal van het ergste soort. Na gelijke spelen tegen Italië en Zuid-Korea volgde een 2-0 nederlaag tegen het Argentinië van Diego Maradona. Bulgarije eindigde als derde in zijn groep, maar omdat Bulgarije tot de beste nummers drie van het toernooi behoorde, plaatste Bulgarije zich toch voor de achtste finales.
In 1987 leek Bulgarije zich voor de eerste keer voor een EK-eindronde te plaatsen. Na een 2-0 zege op België had Bulgarije nog één punt nodig om enig rivaal Ierland voor te blijven. Een 2-0 nederlaag in Dublin was nog niet fataal, maar door in de laatste wedstrijd thuis van Schotland te verliezen door een laat doelpunt gingen de Ieren naar het EK.
Hoop gaf de voorhoede van Sredets Sofia (het voormalige CSKA Sofia), waar het aanvalsduo Emil Kostadinov, Ljoeboslav Penev en met name Hristo Stoitsjkov doorbraken. In de halve finale van de Europa Cup tegen FC Barcelona imponeerde Stoichkov dermate, dat de Bulgaar het volgend jaar naar de topclub vertrok. De resultaten van het Bulgaarse team bleven nog achter, voor het WK van 1990 eindigde Bulgarije op de vierde en laatste plaats.
Stoitsjkov groeide bij Barcelona uit tot een internationale ster, in 1992 won hij als eerste Bulgaar de Europa Cup I.
De Gouden Generatie van de Jaren 90
Kwalificatie voor het WK van 1994 begon goed met een 2-0 zege op Frankrijk, maar door een serie mindere resultaten (2-0 verlies tegen Zweden, 3-1 tegen Oostenrijk, thuis gelijk tegen Israël) zorgde voor een flinke achterstand op Zweden en Frankrijk. Na een 1-1 gelijkspel thuis tegen Zweden had Bulgarije een wonder nodig om zich te plaatsen. Dat wonder gebeurde in Parijs, waar Frankrijk in de slotminuten tegen Israël een 2-1 voorsprong verspeelde en met 2-3 won. Bulgarije moest nu ook winnen in Parijs, een minuut voor tijd was de stand 1-1 door doelpunten van Eric Cantona en Emile Kostadinov. In de slotminuut verspeelde David Ginola namens Frankrijk de bal in zijn eigen strafgebied, dankzij een razendsnelle counter scoorde Kostadinov het winnende doelpunt en de wedstrijd was meteen afgelopen.
Het WK in de Verenigde Staten begon slecht, Nigeria troefde de Bulgaren met 3-0 af, de tweede wedstrijd leverde eindelijk de eerste WK-zege op een eindronde op: 4-0 tegen Griekenland. In de laatste groepswedstrijd tegen Argentinië zou een gelijkspel genoeg zijn om de achtste finales te halen, vlak voor de wedstrijd raakte Argentinië Maradona kwijt vanwege betrapping op doping. In de tweede helft sloeg Bulgarije toe en door doelpunten van Stoitsjkov en Sirakov werd een 2-0 zege geboekt. In de achtste finale tegen Mexico moesten strafschoppen de beslissing brengen, Yordan Letchkov zorgde voor de beslissende penalty.
De kwartfinale tegen regerende wereldkampioen Duitsland ontbrandde in de tweede helft, een vrij onschuldige buiteling van Jürgen Klinsmann tegen Letchkov werd bestraft met een strafschop, die Lothar Matthäus benutte. Vlak daarna leek de beslissing te vallen, Rudi Völler scoorde, het score-boord gaf al 2-0 aan, maar het doelpunt werd afgekeurd vanwege buitenspel. Daarna kantelde de wedstrijd, Stoitsjkov scoorde uit een vrije trap, waarna nota bene de voor Hamburger SV Letchkov de wedstrijd besliste met een kopgoal. In de halve finale tegen Italië werd Bulgarije overklatst door twee doelpunten van Roberto Baggio, Bulgarije kwam niet verder dan een benutte strafschop van Stoitsjkov. De wedstrijd om de derde plaats werd een farce, binnen drie dagen moest er van New York naar Los Angeles gereisd worden en in de eerste helft was de stand al 4-0 voor Zweden.
Na een moeizaam jaar bij FC Barcelona vertrok Stoitsjkov naar AC Parma, waar hij weinig indruk maakte en al naar een jaar terugkeerde bij de Catalaanse club. Bij het Bulgaarse team was hij nog steeds van grote waarde, hij scoorde tien keer in de kwalificatie. Na zeven van de tien wedstrijden was Bulgarije voor de eerste keer al zeker van kwalificatie voor het EK, het plaatste zich samen met Duitsland met gemak voor de eindronde, belangrijkste zege was een 3-2 zege op de Duitsers na een 0-2 achterstand.
Bulgarije begon het EK in Engeland met een 1-1 gelijkspel tegen Spanje en een 1-0 zege op Roemenië. Winst op Frankrijk was nodig om de kwartfinales te halen, maar Bulgarije verloor kansloos met 3-1, dieptepunt was een eigen doelpunt van aanvaller Penev. Bulgarije had nog hoop als Spanje niet zou winnen van Roemenië, maar door een laat doelpunt van Amor moesten de Bulgaren naar huis. Alle drie de doelpunten werden gemaakt door Stoitsjkov, uit een strafschop, uit een solo en uit een vrije trap.
Nog steeds draaide het Bulgaarse team om de "Gouden Generatie" van het WK van 1994, maar de heren raakten behoorlijk op leeftijd. De kwalificatie begon slecht met een nederlaag tegen Israël, maar na vijf achtereenvolgende overwinningen zou een zege op de enige concurrent Rusland genoeg zijn voor plaatsing. De Bulgaren stonden de hele wedstrijd zwaar onder druk, maar een doelpunt van de bebaarde verdediger Trifon Ivanov leverde de overwinning op.
Het WK in Frankrijk begon slecht met een 0-0 gelijkspel tegen Paraguay en een 1-0 nederlaag tegen Nigeria. Bulgarije moest nu winnen van Spanje om kans te maken op de achtste finales, maar het uitgebluste elftal werd met 6-1 weggespeeld. Stoitsjkov kon niet meer zijn stempel op het team drukken, hij werd zelfs gewisseld in de rust.
Het Nieuwe Millennium: Verval en Heropbouw
Met een sterk verjongd team en een inmiddels weer in de Bulgaarse competitie spelende Stoitsjkov was de start slecht: 0-3 thuis tegen het jaren niet presterende Polen. Bulgarije eindigde op de vierde en voorlaatste plaats in zijn groep met alleen overwinningen op Luxemburg en twee gelijke spelen tegen Engeland. Stoitsjkov nam afscheid van het nationale team, een tijdperk werd afgesloten.
Bulgarije begon de kwalificatie met een 0-1 nederlaag tegen Tsjechië, maar een sterke serie van vijf zeges en twee gelijke spelen en veel puntverlies bij de concurrenten (Denemarken en Tsjechië) bracht Bulgarije op de eerste plaats in de groep met één punt voorsprong op Denemarken. Berbatov groeide uit tot het grote talent van Bulgarije met vijf goals en verdiende een transfer naar Bayer Leverkusen. Op de voorlaatste speeldag verloor Bulgarije de koppositie door thuis met 0-2 te verliezen van Denemarken, op de laatste speeldag stond het gelijk in punten met de Tsjechen, maar door een slechter doelsaldo moesten de Bulgaren in Praag winnen om de Play-Offs te halen.
Bulgarije kende een perfecte start om het EK te halen, het won twee maal met 2-0 van de directe concurrenten, 0-2 in Brussel tegen België, 2-0 thuis tegen Kroatië en gaf deze voorsprong niet uit handen. Tijdens de kwalificatie nam het afscheid van de 37-jarige Balakov, de laatste speler van het team dat de halve finale haalde van het WK in Amerika. Het EK in Portugal kon niet slechter beginnen, het team werd totaal overklatst door Zweden: 5-0.
Na dit debacle nam "living legend" Hristo Stoitsjkov de leiding over van het nationale team. Het kwalificatie-toernooi voor het EK 2016 begon voorspoedig met zeven punten uit drie wedstrijden, maar duidelijke nederlagen tegen Zweden (twee maal 3-0) en Kroatië thuis (1-3) bracht de ploeg in een kansloze positie. Kwalificatie voor het EK van 2008 leverde een spannende strijd met Roemenië en Nederland, uiteindelijk kwam de ploeg één punt tekort ten opzichte van Nederland, twee gelijke spelen tegen Albanië brak de ploeg op.
Het WK-kwalificatietoernooi van 2010 leverde meteen een achterstand op na vier gelijke spelen, een 2-0 nederlaag tegen Italië en vooral een 4-1 nederlaag tegen Cyprus bracht de ploeg in een onmogelijke positie, de achterstand op nummer twee Ierland was vier punten. Berbatov groeide uit tot een van de succesvolste spitsen van de Premier League, hij speelde bij de topclubs Tottenham Hotspur en Manchester United.
Kwalificatie voor het EK van 2012 was een nieuw dieptepunt, Bulgarije eindigde als vijfde en laatste in zijn groep. Voor het WK van 2014 stond Bulgarije twee wedstrijden voor het einde op de tweede plaats achter het ongenaakbare Italië, nederlagen in de laatste twee wedstrijden tegen Armenië en Tsjechië leverde uiteindelijk de vierde plek op in zijn groep. Ook voor EK van 2016 zat er niet meer in als een vierde plaats, de ploeg speelde al snel geen rol van betekenis na een slechte start. Dieptepunt was een 1-1 gelijkspel thuis tegen Malta, waarna coach en ex-speler Loeboesjav Penev ontslagen werd.
Bulgarije was wel lang in de running om zich te plaatsen voor het WK van 2018 mede door verrassende overwinningen op Nederland (2-0, hetgeen leidde tot het ontslag van bondscoach Danny Blind) en Zweden (3-2). Alle uitwedstrijden gingen echter verloren en na een thuisnederlaag tegen Frankrijk was de ploeg definitief uitgeschakeld.
Recente Ontwikkelingen
De Bulgaren maakten nog serieus kans op een ticket voor EURO 2021. Men plaatste zich voor de play-offs, maar in de halve finale bleek Hongarije te sterk (1-3). Verder dan een vierde plaats kwam het land echter niet meer in de verschillende kwalificatietoernooien.
Culturele en Maatschappelijke Impact
Het voetbal in Bulgarije heeft niet veel te betekenen. In 1962 heeft het zich voor het eerst gekwalificeerd voor het WK, maar was er in de tweede ronde al uitgespeeld. Hetzelfde goldt voor de WK van 1966, 1970 en 1974.
Criminelen hebben het voetbal in Bulgarije „vernietigd”. In 2011 kwam WikiLeaks met onthutsende informatie over het Bulgaars voetbal. Vrijwel alle voetbalclubs in Bulgarije werden door topcriminelen misbruikt. De Bulgaarse profcompetitie was in handen van de georganiseerde misdaad, of hebben er op zijn minst nauwe banden mee. Uitslagen werden gekocht, weerbarstige voorzitters geliquideerd. De gevolgen voor het publiek liet zich raden: voetballiefhebbers verloren het vertrouwen in de sport. De toeschouwersaantallen in Bulgaarse stadions kelderden. Vroeger zaten er makkelijk 10.000 toeschouwers in het stadion, daar zijn er nu nog ca 10% van over. Ook de tv-kijkers haakten af.
Bulgarije tegen Nederland
Sinds de jaren dertig is Bulgarije actief in de kwalificatiefase voor EK’s en WK’s. Op 13 mei 1959 stonden Bulgarije en Nederland voor de eerste keer tegenover elkaar. In een vriendschappelijke wedstrijd trok de Oost-Europeaanse formatie aan het langste eind: 3-2. Een klein jaar later besloten beide landen opnieuw de degens te kruisen voor een oefeninterland. Ditmaal wisten de Oranje-internationals het verschil in eigen voordeel te maken: 4-2. In de kwalificatiecyclus voor het WK van 1970 volgden twee nieuwe ontmoetingen. Bulgarije verweerde zich kranig door in beide duels overeind te blijven: 2-0 thuis, 1-1 uit. Op het WK van 1974 volgde een nieuw onderonsje. Johan Neeskens wees de oranjehemden de weg door twee strafschoppen te verzilveren, waar Johnny Rep en Theo de Jong de overige doelpunten opeisten (1-4). In de jaren tachtig stond Nederland - Bulgarije twee keer op het programma. In september 1985 maakte Rob de Wit het enige doelpunt. Een nieuw vriendschappelijk onderonsje vond plaats op 25 mei 1988. Oranje bereidde zich destijds voor op het zo succesvolle EK in Duitsland, maar ondervond in die wedstrijd nog wel wat mankementen. Na 1988 stonden Nederland en Bulgarije nog vijfmaal tegenover elkaar. Tussen 7 oktober 2006 en 3 september 2017 hielden beide landen elkaar behoorlijk in evenwicht met elk twee overwinningen en één remise. Vooral Matthijs de Ligt en Danny Blind zullen niet graag terugdenken aan de editie van maart 2017. De jonge Ajax-verdediger beleefde een desastreus debuut in Sofia en leidde daarmee een 2-0 nederlaag in.
Stadions
Het Vasil Levski Nationaal Stadion is de vaste thuisbasis van het nationale team.
AZ tegen Bulgaarse Ploegen
AZ speelde in de clubgeschiedenis vier keer eerder tegen een Bulgaarse ploeg. Drie van die vier wedstrijden vonden plaats op Bulgaarse bodem. De eerste Europese trip naar Bulgarije had AZ in het befaamde kampioensjaar. In oktober 1980 speelde de formatie van Georg Keßler in de UEFA Cup tegen Levski Spartak (het huidige Levski Sofia). De Bulgaarse ploeg was het seizoen daarvoor derde geworden in de nationale competitie. Kees Kist zorgde voor het enige doelpunt aan Alkmaarse zijde. Het thuisduel werd overtuigend met 5-0 gewonnen, waardoor AZ door bekerde en in de volgende ronde het Joegoslavische Radnički Niš trof. Een flink aantal jaren later trof AZ voor de tweede keer een Bulgaarse ploeg, ditmaal in Lovetsj. In deze provinciestad trof de Alkmaarse ploeg onder leiding van Louis van Gaal het kleine Litex Lovetsj, dat het seizoen daarvoor 4e was geworden in Bulgarije. Het betrof slechts een enkele (uit)wedstrijd in de groepsfase van UEFA Cup. Zonder veel moeite werd met 0-2 gewonnen door doelpunten van Van Galen en Sektioui. De meest recente reis naar Bulgarije maakte AZ slechts acht maanden geleden. In de hernieuwde groepsfase van de Europa League trof de ploeg van Maarten Martens Ludogorets Razgrad. Een 0-2 voorsprong met rust werd uiteindelijk nog weggegeven, waardoor 2-2 gelijk werd gespeeld. Doelpunten aan Alkmaarse zijde waren Van Bommel en Maikuma.
tags: #bulgaars #voetbalelftal #geschiedenis