Vrouwenhockey in Nederland kent een rijke en soms paradoxale geschiedenis. Hoewel vrouwen al vroeg betrokken waren bij de sport, verliep de weg naar volledige gelijkwaardigheid hobbelig. Van gemengde teams in de beginjaren tot de huidige dominantie van de Nederlandse vrouwenteams op internationaal niveau, het verhaal van vrouwenhockey is er een van doorzettingsvermogen en emancipatie.
Vroege betrokkenheid en gemengde teams
Opmerkelijk genoeg waren vrouwen al vroeg actief in de hockeywereld, zelfs in een tijd waarin hun rechten op andere gebieden nog beperkt waren. Terwijl vrouwen in Nederland nog streden voor stemrecht en de KNVB hen lange tijd de toegang tot het voetbal ontzegde, waren ze bij hockey vanaf het begin betrokken. Een treffend voorbeeld is de oprichtingsvergadering van de Amersfoortse hockeyclub Quickstep in 1896, waar zowel de voorzitter als de penningmeester "twee jonge dames" waren, zoals Het Algemeen Dagblad berichtte. Niet lang daarna volgden initiatieven als De Haarlemsche Dames Hockey en Bandy Club, en in 1899 vond in Amsterdam een dameshockeywedstrijd plaats.
Een uniek aspect van het Nederlandse hockey was de lange traditie van gemengde teams, een praktijk die ook bij korfbal voorkwam. Deze zogenaamde mixed hockeyteams waren niet alleen een manier om de sport te beoefenen, maar werden soms zelfs in de clubnaam opgenomen. Quick Step, voluit Amersfoortsche Mixed Hockey Club Quickstep, is hiervan een vroeg voorbeeld. Ook in Amsterdam ontstonden vergelijkbare clubs, zoals Amsterdamsche Mixed Hockeyclub F.I.T..
Beperkingen en uitsluiting
Ondanks de vroege betrokkenheid waren er ook beperkingen en vormen van uitsluiting. Hoewel het percentage vrouwelijke hockeyers hoog was - uit onderzoek van de Amsterdamse Sportraad in 1952 bleek dat bijna 44% van de hockeyers in Amsterdam vrouw was - gold dit voornamelijk voor ongetrouwde vrouwen. Na het huwelijk stopten veel vrouwen met hockeyen. Slechts vier procent van de Amsterdamse hockeyers in die tijd was een gehuwde vrouw. Ter vergelijking, bij zwemmen was dit 21%, bij gymnastiek eveneens 21% en bij korfbal 14%.
Ook de Olympische Spelen bleven lange tijd een exclusief domein voor mannen. Pas in 1980 mochten vrouwen voor het eerst deelnemen aan het hockeytoernooi, een jaar voordat het IOC zelf vrouwen toeliet tot de organisatie. Hoewel vrouwen in 1900 al bij tennis en golf op de Spelen actief waren, kregen ze pas in 1976 toestemming om deel te nemen aan zogenaamde contactsporten zoals hockey, basketbal en handbal.
Lees ook: Alles over het WK Handbal voor Vrouwen
Succes en dominantie in de 21e eeuw
In de 21e eeuw hebben de Nederlandse vrouwenteams de mannen overtroffen in succes, met name op de Olympische Spelen. In 1984 werd de eerste gouden olympische medaille gewonnen, gevolgd door successen in 2008 en 2012. De emancipatie van het hockey voltrok zich met horten en stoten, maar de vroege en bovengemiddelde aanwezigheid van vrouwen in de sport heeft hier ongetwijfeld aan bijgedragen.
Vandaag de dag is het vrouwenhockey gelijkwaardig aan het mannenhockey, met een extreme dominantie van Den Bosch in de Hoofdklasse. De club werd in de afgelopen negentien jaar zeventien keer landskampioen.
HC Oranje-Rood Dames 1: Een voorbeeld van ambitie en doorzettingsvermogen
Een ander voorbeeld van de ambitie en het doorzettingsvermogen in het vrouwenhockey is HC Oranje-Rood Dames 1. De club kende een succesvolle periode in de Hoofdklasse, waarbij ze in hun eerste seizoen meteen de halve finale van de play-offs voor het Nederlands Kampioenschap bereikten. Dit huzarenstukje herhaalden ze in de twee daaropvolgende seizoenen. Na een periode van heropbouw degradeerde het team in het seizoen '21-'22 naar de Promotieklasse, maar ze wisten binnen één seizoen terug te keren naar de Hoofdklasse. Sinds '23-'24 spelen ze weer op het hoogste niveau. Onder leiding van hoofdcoach Mark Dekker blijft het team bouwen, met als doel een stabiele hoofdklasser te worden. De club hecht veel waarde aan talentontwikkeling, in samenwerking met hun hoofdsponsor CROWE FOEDERER.
De psychologie van succes: Samenwerking en communicatie
De Nederlandse hockeydames staan al jarenlang aan de top van de wereld. Hun succes is niet alleen te danken aan talent en hard trainen, maar ook aan een sterke teamgeest en effectieve communicatie. De Oranje hockey dames maken gebruik van een psycholoog om onderwerpen zoals omgaan met tegenslagen en conflicten te bespreken. Bondscoach Allison Annan benadrukt dat wat er buiten het veld gebeurt minstens zo belangrijk is als op het veld: "Als de communicatie niet goed is komt er van het hockeyen ook weinig terecht." Speelster Lidewij Welten beaamt het belang van psychologische begeleiding.
Het geheim van de hockeydames ligt in de volgende elementen:
Lees ook: Klassen en competities dameszaalvoetbal
- Samenwerking: Het team functioneert als een geheel, waarbij individuele belangen ondergeschikt zijn aan het grotere doel.
- Gemeenschappelijke doelen: Door het stellen van teamdoelen ontstaat verbondenheid en motivatie.
- Duidelijke rollen: Elke speler weet wat haar rol is binnen het team en wat ze van elkaar kunnen verwachten.
- Communicatie: Open en duidelijke communicatie, zowel verbaal als non-verbaal, is essentieel voor een goede samenwerking.
- Persoonlijke band: Het leren kennen van elkaar buiten het veld versterkt de band en de hechtheid van het team.
De Oranje dames hebben er alle vertrouwen in dat de psychologische begeleiding hen zal helpen om succesvol te zijn op het EK en de Olympische Spelen.
Vooruitblik: EK Hockey in eigen land
Over enkele weken vindt het EK Hockey in Nederland plaats. Beide Oranjeteams hebben al een Olympisch ticket op zak, wat belooft een drukke sportzomer te worden. De voorbereidingen zijn in volle gang, met intensieve trainingen, selecties en het werken naar het einddoel: goud op zowel het EK als de Olympische Spelen.
Lees ook: Meer informatie over het kampioenschap vrouwenhockey.