Een voorste kruisband (VKB) ruptuur is een serieuze knieblessure die vaak voorkomt bij sporten zoals hockey, waar snelle wendingen en draaibewegingen essentieel zijn. Inzicht in deze blessure is cruciaal voor een succesvolle revalidatie en terugkeer naar het oude sportniveau. Dit artikel biedt een uitgebreid overzicht van de oorzaken, symptomen, diagnose en behandelingsopties voor een VKB-ruptuur, specifiek gericht op hockeyers.
Wat is een Voorste Kruisband Ruptuur?
De voorste kruisband bevindt zich centraal in de knie en verbindt het bovenbeen (femur) met het onderbeen (tibia). De voorste kruisband zorgt ervoor dat het onderbeen niet naar voren kan verplaatsen en niet kan draaien ten opzichte van het bovenbeen. De VKB speelt een cruciale rol bij het stabiliseren van de knie, vooral tijdens draai- en pivotbewegingen die veel voorkomen bij hockey. Bij sporten waar kap- en draai bewegingen worden gemaakt zoals voetbal, hockey, tennis en handbal heeft u deze stabiliteit nodig.
Oorzaken van een VKB-Ruptuur bij Hockey
Een VKB-ruptuur ontstaat meestal door een trauma, vaak een plotselinge draaibeweging of een verkeerde landing. In 70% van de gescheurde kruisband rupturen komt dat doordat de sporter plotseling een draaibeweging maakt van de knie of verkeerd neerkomt na een landing. Er zijn verschillende mechanismen die tot een VKB-ruptuur kunnen leiden:
- Non-contact trauma: Dit is de meest voorkomende oorzaak, waarbij de sporter een verkeerde beweging maakt zonder direct contact met een andere speler. Vaak gebeurt een scheuring zonder tussenkomst van een tegenstander, vooral bij exorotatie-valgusstresstrauma (een draaibeweging waarbij de knie naar binnen knikt en het bovenbeen naar buiten draait, terwijl het onderbeen stil staat).
- Contact trauma: Een directe impact op de knie, bijvoorbeeld door een botsing met een andere speler, kan de VKB beschadigen. Acuut letsel van de knie wordt veroorzaakt door een contact trauma (val of verkeersongeval) of door een non-contact trauma (distorsie, sportletsel).
- Snelle draaibewegingen: Bij hockey zijn snelle wendingen en draaibewegingen essentieel. Deze bewegingen kunnen de VKB overbelasten, vooral als de sporter niet in de juiste positie is of onvoldoende spierkracht heeft om de knie te stabiliseren. Tijdens het sporten komen er grote krachten op de knie. Vooral bij sporten waarbij snelle draai- en kapbewegingen worden gemaakt. Denk hierbij aan voetbal, hockey, handbal en basketbal.
- Verkeerde landing: Na een sprong of een val kan een verkeerde landing de VKB belasten en tot een ruptuur leiden.
Symptomen van een VKB-Ruptuur
De symptomen van een VKB-ruptuur kunnen variëren, maar de meest voorkomende zijn:
- Hevige pijn: Tijdens het letsel wordt hevige pijn in de knie gevoeld. Vaak ook een knappende sensatie (het scheuren van de kruisband).
- Knappend geluid: Veel sporters horen of voelen een "knap" op het moment van de blessure.
- Zwelling: Vrij snel (binnen 10-20 minuten) ontstaat zwelling van de knie door een bloeding. Soms ontbreekt een zwelling, er is dan een scheur in het kniekapsel. Dat is meestal een aanwijzing voor een ernstiger letsel
- Instabiliteit: Instabiel gevoel bij belasten van de knie, toename van de instabiliteit bij buiging. Het gevoel dat de knie "doorzakt" is een veelvoorkomende klacht. De voornaamste klacht is vaak instabiliteit die onverwacht optreedt en als pijnlijk of onaangenaam wordt ervaren, waardoor mensen activiteiten waarbij dit kan gebeuren steeds meer vermijden.
- Beperkte bewegingsomvang: De knie kan stijf aanvoelen, waardoor het moeilijk is om de knie volledig te strekken of te buigen.
- Niet verder kunnen spelen: Direct na het letsel is verder spelen niet mogelijk.
Diagnose van een VKB-Ruptuur
Een accurate diagnose is essentieel om de juiste behandeling te bepalen. De diagnose wordt gesteld aan de hand van verschillende factoren:
Lees ook: Herstel met een kniebrace
- Anamnese: De arts zal vragen naar het ontstaan van het letsel en de ervaren symptomen. Anamnese: het verhaal waardoor het letsel ontstaan is
- Lichamelijk onderzoek: De arts zal de knie onderzoeken op zwelling, pijn en instabiliteit. Bij een goede anamnese en een goed uitgevoerd onderzoek van de knie kan de diagnose in 90% van de gevallen met zekerheid gesteld worden.
- Röntgenfoto: Een röntgenfoto wordt gemaakt om een botbreuk uit te sluiten. Röntgen foto van de knie om een botbreuk uit te sluiten of aan te tonen. Een voorste kruisband scheur is niet zichtbaar op de Röntgenfoto
- MRI-scan: Een MRI-scan geeft een gedetailleerd beeld van de zachte weefsels in de knie, waaronder de kruisbanden, meniscus en kraakbeen. Eventueel een MRI. Deze is ondersteunend aan de diagnose, maar geeft in twijfel gevallen geen zekerheid. Het geeft meer uitsluitsel over begeleidend letsel: bot kneuzing, kraakbeen letsel, meniscus letsel of binnenband letsel
- Arthroscopie: Een arthroscopie (kijkoperatie) van de knie dient, naar mijn mening, niet uitgevoerd te worden voor het stellen van de diagnose van een voorste kruisband ruptuur. Een arthroscopie is een operatie en dient gebruikt te worden voor een behandeling, in dit geval voor de reconstructie van de voorste kruisband.
Behandelingsopties voor een VKB-Ruptuur
De behandeling van een VKB-ruptuur hangt af van verschillende factoren, waaronder de leeftijd van de sporter, het activiteitenniveau, de mate van instabiliteit en eventuele bijkomende letsels. In het begin na een voorste kruisbandletsel wordt samen met de patiënt, fysiotherapeut en orthopedisch chirurg overlegd of er geopereerd moet worden. Er zijn twee hoofdbehandelingsopties: conservatieve behandeling en operatieve behandeling.
Conservatieve Behandeling
Niet alle VKB-rupturen vereisen een operatie. Bij veel mensen (ongeveer de helft) is deze conservatieve behandeling voldoende om zonder al te veel klachten de knie te kunnen gebruiken. Conservatieve behandeling is gericht op het verminderen van pijn en zwelling, het verbeteren van de spierkracht en stabiliteit, en het aanpassen van activiteiten om instabiliteit te voorkomen. De indicatie voor een conservatieve behandeling:
- Rust: Vermijd activiteiten die de knie belasten en de instabiliteit verergeren.
- IJs: Koel de knie meerdere keren per dag om zwelling te verminderen.
- Compressie: Draag een compressieverband om de zwelling te verminderen.
- Elevatie: Leg het been omhoog om de zwelling te verminderen.
- Pijnstilling: Gebruik pijnstillers om de pijn te verlichten.
- Fysiotherapie: Een fysiotherapeut kan helpen bij het verbeteren van de spierkracht, stabiliteit en bewegingsomvang van de knie. Door fysiotherapie gericht op stabiliteit, kracht en coördinatie kan je de knie stabiel krijgen. De fysiotherapeut zal helpen om de functie van de knie te herstellen. In het begin worden passieve en actieve mobilisaties ingezet om de strekking en buiging van de knie optimaal te verkrijgen, wat belangrijk is voor het looppatroon. Ook wordt er begonnen met oefeningen die de kracht, stabiliteit en coördinatie van de knie verbeteren.
- Brace: Een kniebrace kan worden gebruikt om de knie te stabiliseren en verdere schade te voorkomen.
Conservatieve behandeling kan een goede optie zijn voor sporters die:
- Weinig instabiliteit ervaren in het dagelijks leven. Geen of weinig instabiliteit in het dagelijks leven
- Sporten beoefenen met weinig draaibewegingen, zoals hardlopen en fietsen. Aard van de sportbeoefening, laag recreatief met nauwelijks klachten van instabiliteit: fietsen, zwemmen, langlaufen, skiën en roeien veroorzaken weinig tot geen instabiliteit en zijn vaak nog goed mogelijk
- Bereid zijn om hun activiteiten aan te passen om instabiliteit te voorkomen.
Operatieve Behandeling
Operatieve behandeling, ook wel VKB-reconstructie genoemd, is gericht op het herstellen van de stabiliteit van de knie door de gescheurde VKB te vervangen door een nieuwe pees. Het doel van een operatie is het stabiliseren van de knie. Doordat je niet meer door de knie heen gaat, wordt de kans op nieuw letsel van kraakbeen of de meniscus kleiner. De indicatie voor een operatieve behandeling wordt dan ook meer gesteld door:
- Hamstring methode: Hierbij wordt een pees van de hamstringspieren aan de achterkant van het bovenbeen gebruikt. Er wordt dan bij voorkeur gebruik gemaakt van de hamstring methode, omdat deze techniek het minste schade veroorzaakt aan de groeischijven.
- Patellapees methode: Hierbij wordt een deel van de kniepees (patellapees) gebruikt.
- Quadricepspees methode: Hierbij wordt een deel van de quadricepspees gebruikt.
- Donorpees: In sommige gevallen wordt een pees van een overleden donor gebruikt.
De keuze voor een bepaalde type reconstructie hangt af van verschillende factoren, waaronder de leeftijd van de sporter, het activiteitenniveau, de voorkeur van de chirurg en de beschikbaarheid van donorweefsel. Welk type pees wordt gebruikt varieert. Het hangt af van eventueel andere letsel in de knie, de mate van instabiliteit van uw knie, de sport die u beoefent en op welk niveau u deze beoefent.
Lees ook: Een diepgaande blik op de historische prestaties van het Duitse Dames Hockeyteam.
Operatieve behandeling kan een goede optie zijn voor sporters die:
- Veel instabiliteit ervaren in het dagelijks leven. Het optreden van instabiliteit (doorzakken) in het dagelijks leven, niet reagerend op conservatieve therapie
- Sporten beoefenen met veel draaibewegingen, zoals hockey, voetbal en basketbal. De wens om op niveau te blijven sporten.
- Bijkomende letsels hebben, zoals een meniscus scheur. Bijkomende letsels van andere ligamenten en meniscus scheuren.
Voorwaarden voor een Operatie
Wanneer je dus hebt besloten om je te laten opereren is het belangrijk dat je knie aan een aantal voorwaarden voldoet om de kans op artrofibrose (littekenweefsel) in de knie te verkleinen na de operatie. Voorwaarden zijn:
- Zo min mogelijk zwelling (hydrops) in de knie
- Goede strekking (0 graden)
- Mobiliteit van de knieschijf (patella) gelijk aan de andere zijde
- Controle over het aanspannen van je bovenbeenspieren (quadriceps)
- Voldoende kracht van de quadriceps
- Goed actief looppatroon
De Operatieprocedure
De operatie wordt in dagbehandeling onder algehele narcose of spinale anesthesie (ruggenprik) uitgevoerd en duurt ongeveer 70 minuten. Na de operatie wordt een drukverband om de knie aangelegd. Na de operatie mag de geopereerde knie 50% belast worden, het lopen wordt ondersteund met 2 elleboogkrukken. Na 6 weken mag de knie volledig belast worden en zijn de elleboogkrukken in principe niet meer nodig.
Revalidatie na een VKB-Reconstructie
Revalidatie na een VKB-reconstructie is een lang en intensief proces dat 9 tot 15 maanden kan duren. Zoals al eerder beschreven is de voorste kruisband revalidatie een zwaar en intensief traject wat ongeveer 9 tot 15 maanden zal gaan duren. Hiervoor is het belangrijk dat je een optimale omgeving/leefstijl gaat creëren omdat dit niet iets is wat je even naast je dagelijkse activiteiten kan doen. Je zal een goede discipline en motivatie moeten hebben. Daarnaast is doorzettingsvermogen erg belangrijk aangezien in het traject diverse fases komen met successen en tegenslagen. Het doel van de revalidatie is om de spierkracht, stabiliteit en bewegingsomvang van de knie te herstellen, zodat de sporter veilig kan terugkeren naar het oude sportniveau. Na je operatie krijg je in het ziekenhuis of kliniek de eerste oefeningen. Lopen met krukken en de eerste instructie voor thuis worden met je doorgenomen door de fysiotherapeut in het ziekenhuis. Deze leefregels zijn belangrijk dus houd je zo goed mogelijk hieraan. Nadat je na je operatie thuis bent gekomen zal je twee of drie dagen daarna een afspraak hebben bij je fysio.
De revalidatie is opgebouwd uit verschillende fases:
Lees ook: De evolutie van hockey: een gedetailleerde analyse
- Fase 1 (0-6 weken): Gericht op het verminderen van pijn en zwelling, het herstellen van de bewegingsomvang en het activeren van de spieren rondom de knie. De eerste fase duurt ongeveer één tot twee maanden. Je doet dan vooral oefeningen voor de beweeglijkheid van je knie en je leert jouw knie weer goed te stabiliseren tijdens het lopen en traplopen.
- Fase 2 (6-12 weken): Gericht op het verbeteren van de spierkracht en stabiliteit van de knie. De tweede fase duurt ongeveer tot zes maanden. In deze fase werk je er keihard aan om de kracht in je bovenbeen weer terug te krijgen en liefst nog te verbeteren.
- Fase 3 (3-6 maanden): Gericht op het verbeteren van de coördinatie en het uithoudingsvermogen van de knie.
- Fase 4 (6-9 maanden): Gericht op het hervatten van sportspecifieke activiteiten. De kracht die je in de tweede fase hebt opgebouwd ga je omzetten naar een functionele knie, eentje die jij onder alle omstandigheden weer kunt vertrouwen. Of je nu rent, sprint, springt of land, wend of keert, je knie moet het allemaal weer kunnen. Hierbij is een goede veldrevalidatie een pre! Zoveel mogelijk trainen op een ondergrond en situatie die je straks ook weer gaat krijgen als je je rentree gaat maken.
- Fase 5 (9-12+ maanden): Gericht op het volledig hervatten van de sport.
Het is belangrijk om de revalidatie onder begeleiding van een ervaren fysiotherapeut te volgen.
Belangrijke aspecten tijdens de revalidatie:
- Motivatie en discipline: De revalidatie is een lang en intensief proces dat veel motivatie en discipline vereist.
- Geduld: De vooruitgang gaat vaak langzamer dan verwacht, vooral in het begin.
- Communicatie: Goede communicatie met de fysiotherapeut en de arts is essentieel om de revalidatie optimaal te laten verlopen.
- Variatie en creativiteit: Door variatie en creativiteit in het revalidatie traject aangeboden te krijgen is het makkelijker om jezelf te kunnen motiveren en uit te dagen. Het is belangrijk dat deze oefeningen bestaan uit zowel kracht- als coördinatieve oefeningen.
- Tussentijdse testen en metingen: Tussentijds is het belangrijk dat je diverse metingen doet om te bepalen of je echt klaar bent voor een volgende fase. Hierbij wordt er gekeken naar zowel de cijfers (hoever spring je, hoe sterk ben je) maar ook naar de uitvoering (kwaliteit van bewegen) van de testen (klapt je knie naar binnen, gaat je bekken scheef bij een landing). Hoptesten kunnen hierbij helpen.
Terugkeer naar Hockey na een VKB-Ruptuur
De meeste sporters kunnen na een VKB-reconstructie en een succesvolle revalidatie weer terugkeren naar hun oude sportniveau. Echter, het is belangrijk om te realiseren dat niet iedereen terugkeert op zijn huidig sportniveau. Onderzoek bij sporters laat zien dat een derde van hen niet terugkeert op het oorspronkelijke sport-niveau binnen 2 jaar. Na 3 jaar, of na een nog langere periode, loopt dit zelfs op tot 50%, omdat veel sporters alsnog besluiten op een lager niveau te gaan sporten. Ongeveer 50% van deze sporters noemt daarbij de VKB-reconstructie als primaire reden voor hun lagere sportniveau. De kans dat je jouw oude sportniveau haalt, hangt ook erg af van jouw inzet tijdens het revalidatietraject.
Het is belangrijk om de volgende richtlijnen te volgen bij de terugkeer naar hockey:
- Volledige spierkracht en stabiliteit: De knie moet volledig hersteld zijn en de spieren rondom de knie moeten voldoende kracht en stabiliteit hebben.
- Geen pijn of zwelling: Er mag geen pijn of zwelling meer aanwezig zijn in de knie.
- Vertrouwen: De sporter moet voldoende vertrouwen hebben in de knie om de sport weer te kunnen beoefenen.
- Geleidelijke opbouw: De intensiteit en de duur van de trainingen moeten geleidelijk worden opgebouwd.
- Sportspecifieke training: De trainingen moeten sportspecifiek zijn en gericht zijn op de bewegingen die bij hockey voorkomen.
- Preventie: Het is belangrijk om preventieve maatregelen te nemen om een nieuwe VKB-ruptuur te voorkomen, zoals het dragen van een kniebrace en het uitvoeren van stabiliteitsoefeningen.
VKB-Ruptuur bij Kinderen
Bij kinderen met open groeischijven (nog in de groei zijn) lopen het risico op een groeistoornis van het been bij een VKB operatie. Kinderen met gesloten groeischijven kunnen worden behandeld als volwassenen. Wel hebben zij meer kans op een nieuwe scheur van de VKB na een operatie vergeleken met volwassenen.
De behandeling van kinderen met VKB letsel en open groeischijven vergt goede voorlichting over voor- en nadelen aan kind, ouders en sportbegeleiders. De nieuwe richtlijn Voorste Kruisbandletsel toont enige evidentie dat de kans op terugkeer naar sport groter lijkt voor kinderen die geopereerd zijn ten opzichte van kinderen die conservatief behandeld zijn. Meer dan 90% van kinderen en adolescenten sporten weer na een VKB operatie. Keerzijde van een VKB operatie bij kinderen is een hogere kans op een reruptuur van de kruisband (nieuwe scheur) tov volwassenen. Wetenschappelijk is aangetoond dat kinderen tot 8x meer kans maken op een nieuwe scheur van de VKB onder de leeftijd van 18 jaar.
Preventie van een VKB-Ruptuur
Hoewel een VKB-ruptuur niet altijd te voorkomen is, zijn er verschillende maatregelen die sporters kunnen nemen om het risico te verminderen:
- Goede warming-up: Een goede warming-up bereidt de spieren en gewrichten voor op de inspanning.
- Spierversterkende oefeningen: Sterke spieren rondom de knie kunnen de knie stabiliseren en beschermen.
- Stabiliteitsoefeningen: Stabiliteitsoefeningen verbeteren de controle over de knie en verminderen het risico op een verkeerde beweging.
- Juiste techniek: Een goede techniek bij het uitvoeren van sportbewegingen kan de belasting op de knie verminderen.
- Kniebrace: Een kniebrace kan extra steun en stabiliteit bieden aan de knie.
- Vermijd overbelasting: Overbelasting kan de knie verzwakken en het risico op een blessure vergroten.
tags: #voorste #kruisband #ruptuur #hockey #behandeling