De voetbalgeschiedenis van Den Haag is rijk en gevarieerd, met een breed scala aan clubs die elk hun eigen unieke verhaal hebben. Van de pioniers van het voetbal in de vroege 20e eeuw tot de moderne clubs van vandaag, Den Haag heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het Nederlandse voetbal.
De Vroege Jaren: Pioniers van het Haagse Voetbal
Lang voordat de moderne voetbalstadions en professionele competities bestonden, werd het Haagse voetbal gekenmerkt door passie en toewijding. In een tijd waarin de stoomtram nog door de straten daverde en het Prinses Irene Sportpark een ongerept gebied was, werd op 22 februari 1915 RVC geboren, destijds de afkorting voor Residentie Voetbal Club. De pioniers van RVC, samen met andere verenigingen zoals fusiepartners vv Rijswijk en FC Kranenburg, verlegden het voetbal van de straat naar georganiseerd verband. De eerste wedstrijden van RVC werden in 1915 gespeeld aan de Scheeperstraat in Den Haag.
Een andere club die in deze periode ontstond, was de Koninklijke Haagsche Cricket & Voetbal Vereeniging (KHC & VV). De club begon haar activiteiten als Haagsche Cricket Club in mei 1878. In 1881 was ook de cricketclub Olympia actief in Den Haag; zij begon in 1883 met voetballen. Na een aantal fusies in de jaren na 1878 ontstond in 1893 de 's Gravenhaagsche Cricket- en Footballclub, met twee afzonderlijke maar nauw verbonden verenigingen, HCC en HVV. De clubkleuren werden geel-zwart, de kleuren van de Gemeente Den Haag. HCC en HVV vierden hun eerste kampioenschappen op het Malieveld en waren medeoprichters van de huidige KNCB (1884) en KNVB (1889). Ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van HCC in 1978 werd het predicaat 'Koninklijke' aan de HC & VV toegekend.
RVC: Van Bescheiden Begin tot Sportieve Successen
Na de Tweede Wereldoorlog was er, naast een tekort aan levensbehoeften, ook schaarste aan speelvelden. Gemeentes hadden beperkte mogelijkheden en de beschikbare terreinen werden verdeeld over de noodlijdende verenigingen. RVC nam het heft in eigen handen en zette haar zinnen op een stuk grond van jonkheer van Vredenburch, gelegen langs de Schaapweg en Van Vredenburchweg. Rond 1950 werd via acties geld ingezameld voor een eigen veld en clubhuis. Acties als de doelpuntenactie, het verjaardagsbusje en de buffetdiensten brachten geen grote kapitalen op, maar toonden wel het enthousiasme aan. Acties met aandelen en zegeltjes leverden wel het benodigde kapitaal en positieve publiciteit op. In 1959 verhuisde RVC noodgedwongen naar het Prinses Irene Sportpark, naast de eerste fusiepartner vv Rijswijk. In 1967 verhuisde RVC naar de 'huidige kant' van het Prinses Irene Sportpark.
In de jaren die volgden kwamen ook de grote sportieve successen. In 1969 promoveerde RVC naar de destijds hoogste afdeling, de 1e klasse. In 1970 stootte RVC direct door naar de top en in 1971 werd RVC kampioen na een 3-0 overwinning op Papendrecht in de laatste competitiewedstrijd. RVC nam deel aan de strijd om het Nederlands amateur kampioenschap en won de doelsaldocompetitie van voetbalblad GOAL, wat een trip naar de EC I finale Ajax-Panathinaikos in Londen opleverde. John Bolman, de huidige voorzitter van Haaglandia, scoorde toen de 3e en verlossende treffer. In die jaren kwamen er geregeld 8.000 toeschouwers op de wedstrijden van RVC af. In september 1972 speelde RVC zelfs een oefenwedstrijd tegen de Zuid-Amerikaans kampioen Independiente in de aanloop naar het Wereldcup treffen met Ajax. In 1973 werd de ambitieuze lichtinstallatie geplaatst en in 1974 werd promotie afgedwongen naar de nieuw gevormde Hoofdklasse. Met wisselend succes handhaafde RVC zich op het hoogste amateurniveau tot 1983. In 1985 keerde RVC al weer terug in de top van het amateurvoetbal.
Lees ook: Passie en Kritiek NAC Breda Ultras
VV Rijswijk: Van Café naar Voetbalveld
Parallel aan de geschiedenis van RVC heeft ook vv Rijswijk een rijke historie. De vereniging werd opgericht in café 'Het Hof van Berlijn' aan de Papestraat 32 in Den Haag, eigendom van de vader van één van de oprichters, Jan van Gulik. Het waren jongens die na schooltijd voetbalden aan de voet van de Haagsche Toren. In het seizoen 1907/1908 werd de club voor de eerste keer kampioen bij de Haagse Voetbal Bond.
ADO Den Haag: Van Amateurclub tot Betaald Voetbal
ADO Den Haag is een andere club met een lange en bewogen geschiedenis. In 1913 stapte ADO over naar de 3e klasse bij de Nationale Voetbal Bond en in het seizoen 1913/1914 legde ADO beslag op haar eerste kampioenschap in de NVB. Van 1914 tot 1918 stond Europa in brand door de Eerste Wereldoorlog. Nederland was neutraal, maar moest wel waakzaam zijn. De algehele mobilisatie ontwrichtte de maatschappij en het sportieve leven. In 1918/1919 promoveerde de club naar de 2e klasse en was voor het eerst te bewonderen in een Rood-Groen shirt met Witte broek. Op 29 mei periode 1926/1927 maakte ADO de volgende stap nu naar het hoogste niveau van Nederland.
Wim Tap, geboren op 3 oktober 1903 te Den Haag, speelde aanvankelijk samen met zijn broer Gerard bij VIOS. Samen gingen ze in de zomer van 1922 naar ADO. Er werd gespeeld aan de Nieuwe Parklaan op het Sportpark Zee en Duinen. Na de verhuizing naar het Zuiderpark in 1925 was er voor Tap direct een hoogtepunt. Dat seizoen realiseerde hij liefst zes hattricks en werd hij op 25 oktober debutant bij Oranje en dat terwijl ADO 2e klasse speelde. Vanaf het seizoen 1926/1927 speelde ADO in de allerhoogste voetbalklasse. In dat jaar vestigde Wim Tap een record door op 16 januari 1927 tijdens ADO-LSC 12-0, liefst zevenmaal te scoren, waaronder twee hattricks. Vanaf zijn debuut in 1925 speelde Tap zeventien interlands op rij in Oranje. Zijn laatste interland speelde Tap op 3 maart 1931 (België-Nederland 4-2). Op zijn 31ste stopte hij als actief voetballer bij ADO en werd trainer. In het seizoen 1941/1942 behaalde hij de eerste landstitel voor ADO.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd er gewoon gevoetbald en werd ADO driemaal kampioen. In het seizoen 1940/1941 moest de selectie het in de kampioenspoule af leggen tegen Heracles. Een jaar later, periode 1941/1942, krijgt ADO kans op revanche en hiervan zijn unieke Historische Polygoonbeelden gemaakt. Op 21 juni 1942 is de finale tussen ADO en AGOVV. In het Zuiderpark mocht ADO door een 5-2 overwinning zich voor het eerst Nederlands kampioen noemen. Een jaar later eindigden ADO en Hermes DVS gelijk en werd er in een beslissingswedstrijd uitgemaakt wie met de andere 1e klasse kampioenen mocht strijden om het landskampioenschap. Het was ADO die met 2-1 de Schiedammers aan de kant schoof. In een poule met vier opponenten werd de landstitel 1942/1943 in de allerlaatste wedstrijd beslist. Op 14 juni staat de ontmoeting ADO - SC Enschede op de rol. De Hagenaars weten voor de tweede keer in successie de Nederlandse titel binnen te halen.
Op het eerste kampioensfeest van ADO staan enkele spelers met een gebalde vuist te zwaaien op het moment dat er een foto werd genomen. Dit wordt door de Duitsers geïnterpreteerd als een ‘communistische groet’ en men dreigt de club met opheffing, ontbinding en schorsing. ADO kon dit voorkomen door een wedstrijd te spelen in het kader van de, op Nationaal-Socialistische leest geschoeide Winterhulp tegen HBS. Pas in 1979 wordt ADO gezuiverd van alle NSB-blaam nadat journalisten van weekblad Vrij Nederland een uitgebreid onderzoek hadden gedaan naar de ware geschiedenis.
Lees ook: Kleding en benodigdheden Uganda
In de jaren 1950 speelde ADO met witte broek en rood shirt waarop een smalle groene ‘V’ was aangebracht. In de jaren 1960 veranderde de outfit en werd het een rood shirt met een verticale groene baan met daaronder een witte broek en zwarte kousen. Net als bij vele andere clubs overkwam ook ADO dat enkele zeer getalenteerde spelers begin jaren als voetbalprof in het buitenland gingen spelen. De KNVB was zeer conservatief en hield vast aan het amateur systeem.
Op 28 november 1954 begon het grote profavontuur voor velen met onder andere ADO. Ongeveer zeventig waren, op een aantal voorwaarden, in het bezit van een betaald voetballicentie. De vuurdoop is thuis tegen EDO. Dat blijkt een verrassend lastige tegenstander want na negentig minuten is de eindstand 1-2. Er zijn 10.000 toeschouwers op af gekomen en zij zien Valks de eer van de club redden. Met een fraaie vijfde plaats eindigt de club het eerste profjaar 1954/1955 maar helaas is die plaats niet voldoende voor de eredivisie, een jaar later. In de 1e divisie A werd ADO in 1956/1957 kampioen. Het volgende seizoen 1957/1958 was opnieuw succesvol, men bereikte de 5de plaats in de eredivisie en in dat seizoen werden grootmachten als Ajax en Feyenoord in het Zuiderpark met klinkende cijfers verslagen (6-3, 3-1). ADO zat dicht tegen de top aan zoals op 17 juni 1959 toen de Rood-Groenen de KNVB bekerfinale speelden maar waarin VVV met 4-1 te sterk was.
Het aantreden van Ernst Happel in de zomer van 1962 was een beslissing die ADO goed op de kaart zette. Na een stroef begin eindigde ADO in 1964/1965 op de derde plaats in de eredivisie. Enkele Hagenezen uit die tijd waren Harry Heijnen, Piet de Zoete, Theo van der Burch, Aad Mansveld en doelman Ton Thie. ADO mocht daardoor voor het eerst aan de International Football Cup deelnemen. Dit succes herhaalde zich in 1966. ADO haalde opnieuw een hoge klassering. Men bereikte de halve finale waarin het verloor van FK Inter Bratislava. Onder Happel haalt ADO, tot viermaal toe de finale van de KNVB beker. In 1968 won ADO voor de eerste keer de KNVB beker door landskampioen Ajax met 2-1 te verslaan.
Kort na de 2e wereldoorlog begon Timmermans zijn voetbalcarrière bij ADO. In 1949 al werd hij voor het eerst te worden opgeroepen voor het Nederlands elftal. Het was voor een wedstrijd tegen Frankrijk. Theo scoort in de eerste helft een hattrick en bepaalt zo mede de ruime 4-1 overwinning van Oranje. In 1950 vertrekt hij naar het Franse Olympique Nîmes. En omdat hij daarmee een profcarrière start, werd hij niet meer uitgenodigd voor het Nederlands elftal, dat destijds nog geheel uit amateurvoetballers moest bestaan.
SVH: Van Grasland tot Gerenoveerd Complex
S.V.H., Sport Vereniging Halfweg, werd opgericht op 22 juli 1929. Na wat heen en weer gepraat werd er uiteindelijk voor de naam S.V.H. gekozen, wat betekende Sport Vereniging Halfweg. Halfweg Den Haag en Loosduinen, daar lag dus het eerste “speelveldje” aan de Oude Houtweg. De eerste jaren van S.V.H. groeide de vereniging gestaag, met overwegend voetballers uit het arbeidersmilieu. In die tijd gaven namen als de gebroeders Pex, Leen Bey, Frans Veraar, Jan Abdale en harrie Boutier S.V.H. S.V.H. werd steeds groter! Het S.V.H.-veld aan de Houtweg was een stuk weiland met een brede greppel erin en de kleedhokken waren ook niet om over naar huis te schrijven, maar toch had dit terrein zijn charmes.
Lees ook: Steun het Nederlands Elftal met stijl
Het 1e elftal van S.V.H. begon in de 3e Klasse van de HVB van het zondagvoetbal maar in drie jaar tijd wist men al de 1e Klasse HVB te bereiken. Het veldje kon zoveel geweld niet doorstaan en ontaardde al snel in een kale hobbelige vlakte, onderhoud kon men natuurlijk niet betalen.
Specifieke zondagvereniging S.V.H. en zaterdagclub HTSV bespeelde al geruime tijd gezamelijk het sportcomplex aan de Erasmusweg. De gemeente bracht S.V.H. en HTSV tijdelijk onder aan de Schimmelweg, het voormalige terrein van voetbalvereniging Oranje Blauw, gelegen op de grens van Den Haag en Rijswijk. Op 22 juli 1979 bestond de Sport Vereniging Halfweg precies 50 jaar. Omdat 22 juli in het “gesloten” seizoen viel vonden de festiviteiten bij aanvang van het seizoen 1979-1980 plaats. Onder aanvoering van Joke Bunnik, de vrouw van voorzitter Ad Bunnik en tevens dochter van oud voorzitter Nelis Stapel, werd er een heel (drie-daags) programma in elkaar gezet dat ervoor moest zorgen dat de viering van het 50-jarig bestaan van S.V.H. voor ieder lid een aardig aspect kreeg. SVH maakte tot voor kort gebruik van een veld aan de Schimmelweg te Rijswijk totdat men kon terugkeren naar het geheel gerenoveerde complex aan de Erasmusweg. Echter de gemeente Rijswijk begon eerder met de voorbereidende werkzaamheden aan de Schimmelweg voor de bouw van een sporthal. Op 1 februari 1981 werd het nieuwe clubgebouw van SVH en H.T.S.V. opgeleverd. Op woensdag 11 februari 1981 was de officiële opening van het nieuwe complex aan de Erasmusweg.
Op 13 augustus 1985 kwam op 69-jarige leeftijd Cornelis Stapel (Ome Nelis) te overlijden. Eind jaren negentig was er al bekend geworden dat de Haagse voetbalvereniging S.V.H. weg moest van haar huidige locatie aan de Erasmusweg want de gemeente Den Haag had besloten dat er een nieuwe tramverbinding en weg dwars over het complex van S.V.H. moest komen. In het jaar 2000 kreeg S.V.H. eindelijk meer duidelijkheid van de gemeente en kreeg men het complex van de voetbalclub KMD toegewezen. Zolang voetbalclub KMD niet verhuist was naar hun toekomstige locatie in Wateringen, moest S.V.H. maar wachten. Begin 2003 begon dan eindelijk de nieuwe werkzaamheden aan het oude KMD-terrein aan de Noordweg, op de grens van het oude en het nieuwe Den Haag. De voetbalvereniging S.V.H. kreeg dan samen met korfbalvereniging HKV/Ons Eibernest en hockeyvereniging Klein Zwitserland hun eigen terrein.
Het begon voor SVH dus allemaal in 1929 op de Houtweg, op de grens van Loosduinen en Den Haag, waar de oprichting plaatsvond. Daarna vertrok de club naar de Buurtweg (grens Den Haag/Wassenaar) en de Fruitweg om in 1959 te belanden aan de Erasmusweg (toen nog Wateringen op de grens van Den Haag). In december 2001 werd het clubhuis afgebroken en trok de club in bij KMD aan de Noordweg in Wateringen, dat inmiddels ook Haags grondgebied is. SVH heeft het steeds maar weer “overleefd”, omdat er altijd weer mensen waren die hun mouwen opstroopten voor hun “cluppie”.
Op zaterdag 19 september 2009 was het dan eindelijk zover. Het 80-jarig jubileum kon bij SVH gevierd worden. Om 13.30 uur werd de dag geopend door een toespraak van voorzitter Mehmet Demirbag, die alle aanwezige verwelkomde. Vervolgens sprak de wethouder van Onderwijs, Jeugdzaken en Sport Sander Dekker. Uit handen van Storcky (mascotte van ADO Den Haag) werd een SVH-voetbal en een karikatuurtekening overhandigd. Op het complex van SVH kwam in maart 2012 eindelijk ook verlichting te staan rond het hoofdveld d.m.v. een compleet nieuwe lichtinstallatie.
Begin juni 2014 kregen de besturen van S.V.H. en Hsv Celeritas van hun leden groen licht om plannen voor een gezamenlijke toekomst verder te gaan uitwerken. De clubs vormden hiermee een samenwerkingsverband, zoals dat binnen de reglementen van de KNVB mogelijk is. Vanaf het seizoen 2014-2015 werden de wedstrijden uitsluitend op het SVH complex aan de Noordweg gespeeld. Hsv Celeritas moest haar complex namelijk per 1 september 2014 verlaten hebben. SVH Celeritas streefde ernaar om een nieuwe vereniging te vormen om dan met ingang van het seizoen 2015-2016 te kunnen gaan starten op een nieuw complex.
VCS: Van Vriendenclub tot Voetbalclub Sparta
Op 1 oktober 1908 wordt te Den Haag de “Voetbal Club Snel” (of Swift) opgericht. Niet dat er sprake is van een vereniging met statuten en contributie: het gaat in eerste instantie om een aantal vrienden die op een soort voetbalveld op het Frederik Hendrikplein tegen andere jongens partijtjes spelen. Pas toen de club levensvatbaar bleek werd een huishoudelijk reglement opgesteld. Als clubtenue koos men voor een zwart shirt met een witte broek. Het eerste elftal werd in 1911 toegelaten tot de Haagsche Voetbalbond (H.V.B.) onder de naam “Voetbal Club Snel”. Op 15 juni 1930 fuseerde de club met T.O.G.O. (Tot Ons Genoegen Opgericht) tot V.C.S.T. (Voetbal Club Snel Togo) en in 1940 volgde nogmaals een fusie, nu met S.V.C. tot V.C.S. (Voetbal Club Sparta).
In 1911 moest de club vertrekken van het Frederik Hendrikplein en verhuisde naar een terrein aan de Fahrenheitstraat en vlak daarna alweer naar de Fruitweg. Hier was de accommodatie (die gedeeld werd met H.V.V. Laakkwartier) direct te klein. V.C.S. was een zeer snel groeiende vereniging. Het gesol resulteerde er uiteindelijk toe dat V.C.S., omdat het geen accommodatie kon krijgen, zich moest terugtrekken uit de N.V.B. (Nederlandsche Voetbal Bond). Pas toen er in het Zuiderpark een grote hoeveelheid sportvelden werd aangelegd - waarvan er drie voor ADO bestemd waren - kon V.C.S. In 1951 behaalde V.C.S. promotie naar de Tweede klasse. In 1955 promoveerde V.C.S. zelfs naar de Eerste klasse, toen de hoogste voetbalklasse in Nederland, vlak voor de start van het betaald voetbal. In 1957 verhuisde V.C.S. van het Zuiderpark naar de huidige plek. Het 50-jarig bestaan kon stevig worden gevierd: de club telde 1600 leden.
In 1957 richtte V.C.S. ook een zaterdagafdeling op. Deze was toentertijd bedoeld voor mannen die om geloofsredenen niet op zondag wensten te voetballen. Deze afdeling kende in de eerste jaren veel successen en wist zich te handhaven in de Eerste klasse van de H.V.B. In 1971 start V.C.S. met vrouwenvoetbal. Op 11 juni 2019 moest het bestuur van VCS helaas het besluit nemen om na dit seizoen te stoppen met het selectievoetbal op zondag. In het jaar 1917 hadden een aantal Haagse politiemannen al de behoefte om een voetbalvereniging op te gaan richten met als doel de kracht en de algemene lichaamsverbetering te bevorderen. Zo werd op 19 november 1919 in de oude Raadszaal van het Stadhuis officieel de Haagsche Politie Sport Vereniging (H.P.S.V.) opgericht.
HPSV: De Haagsche Politie Sport Vereniging
In het jaar 1917 hadden een aantal Haagse politiemannen al de behoefte om een voetbalvereniging op te gaan richten met als doel de kracht en de algemene lichaamsverbetering te bevorderen. Zo werd op 19 november 1919 in de oude Raadszaal van het Stadhuis officieel de Haagsche Politie Sport Vereniging (H.P.S.V.) opgericht.
De Haagsche Politie Sport Vereniging beoefende niet alleen voetbal maar had ook een afdeling Athletiek, Zwemmen en Schermen. Dinsdag 19 mei 1936 was voor H.P.S.V. een bijzonder belangrijke dag want het nieuwe sportterrein, gelegen in een zeer mooie omgeving in het Zuiderpark, werd namelijk op die dag officieel in gebruik genomen. Het was daarbij voor H.P.S.V. een bijzondere eer dat Hoofdcommissaris, tevens Eere-Voorzitter van HPSV, zich bereid had verklaard dit sportterrein officieel te openen.
Haagse Voetbalhistorie: Een Levend Archief
De rijke voetbalgeschiedenis van Den Haag verdient het om bewaard en gedeeld te worden. Rob Pronk heeft zich de afgelopen jaren ingezet om de historie van de Haagse voetbalverenigingen te documenteren en te delen via de website haagsevoetbalhistorie.nl. De website is een schat aan informatie over de vele clubs die Den Haag rijk is geweest, van de bekende namen tot de vergeten verenigingen.
In de laatste 30 jaar zijn zeer vele traditionele volksclubs in de regio verdwenen, zonder dat er enige historie van ze terug te vinden was. Rob Pronk kwam in contact met een aantal oud-leden van niet meer bestaande voetbalclubs en begon de historie van de clubs te achterhalen. Hij maakte een lijst van de voetbalclubs, waarvan hij dacht dat die ooit in de omgeving van de Buurtweg hadden gevoetbald. Via diverse zoekmachines op internet probeerde hij de nodige informatie van de clubs te vergaren.
De samenwerking tussen Rob en Erik was uitstekend. Zonder elkaar ooit gezien te hebben, kreeg de gepensioneerde Erik de inloggegevens van de site, zodat hij zijn gang kon gaan met het plaatsen van heel veel historie bij de diverse clubs. Rob van Dullemen was een soort leermeester voor Rob Pronk en tijdens de vele bezoeken aan zijn huis aan de Volendamlaan werd menig uurtje gesproken over de prachtige Haagse voetbalhistorie.
Het team van de Haagse voetbalhistorie werd uitgenodigd door Radio Rijswijk. Ze mochten aan oud VIOS-man René Marguard een uur lang het verhaal doen op de radio over de voetbalhistorie in de Haagse regio. De historie van clubs die al voor de Tweede Wereldoorlog waren opgeheven / gefuseerd, is namelijk bijna niet meer te achterhalen. Dit komt mede doordat er in die tijd veel verschillende voetbalbonden bestonden, zoals de Katholieke Bond en de Kantoor Bond.
Op 22 januari 2009 werd er op You Tube het account “HVH TV” aangemaakt. Vrij snel daarna werd de allereerste aflevering op dat kanaal gepresenteerd: het interview met Dick Sloos sr. Rob Pronk liet een aantal reclameposters ontwikkelen van de Haagse voetbalhistorie site. In die tijd bezochten Rob en Erik ook regelmatig het Haagse Gemeentearchief en de Koninklijke Bibliotheek.
In januari 2010 had het team van HVH TV het genoegen om de oud Holland Sport-vedette Sjaak Roggeveen te mogen interviewen op de velden van Houtrust. De site werd voller en voller en het team besloot halverwege 2010 voortaan selectief met foto’s te werk te gaan. Foto’s van lagere elftallen en jeugd werden nauwelijks meer gebruikt. Op vrijdagavond 27 augustus en zaterdag 28 augustus 2010 vond dan eerste Haagse Voetbalhistorietoernooi plaats bij de v.v. Haagse Hout.
In juli 2011 volgde er weer een nieuwe stap. Op zaterdag 4 juni werd de Haagsevoetbalhistorie.nl uitgenodigd voor de openings-receptie van de Holland Sport expositie in het Schevenings museum. Op zaterdag 27 augustus werd ons tweede Haagse Voetbalhistorietoernooi gehouden, wederom bij de v.v. Haagse Hout.
Op zaterdag 25 augustus volgde het derde Haagse Voetbalhistorietoernooi, ditmaal dus bij de Hsv VUC aan Het Kleine Loo te Den Haag. In januari 2014 meldde oud-Kranenburg-voetballer Rob van der Vegt zich bij het Haagse voetbalhistorie team aan. In zijn zoektocht naar de historie van Hsv Kranenburg stuitte Rob op steeds meer voetbalverenigingen van voor de Tweede Wereldoorlog.
tags: #voetbal #vereniging #den #haag #geschiedenis