Tactiek is een cruciale troef voor elke voetbaltrainer. Dit artikel biedt inzicht in voetbaltactiek, structuur voor spelers, en de vertaling naar trainingen en besprekingen.
Wat is Voetbaltactiek?
Voetbaltactiek omvat de manier waarop een team denkt en handelt als één geheel. Dit behelst posities, opbouw en druk zetten. Cruciaal is dat individuele spelers, linies en het gehele team als één unit denken en handelen. Een heldere tactiek zorgt ervoor dat spelers elkaar begrijpen, wat de uitvoering ten goede komt.
Waarom is Voetbaltactiek Belangrijk?
Zonder een concreet plan missen spelers de onderlinge wisselwerking en communicatie. Twee spelers die hetzelfde denken en handelen, presteren beter. Ze begrijpen elkaar sneller, waardoor hun handelingssnelheid toeneemt. Spelers die goede keuzes maken, zijn waardevoller voor het team en handelen effectiever. Tactiek is ook belangrijk voor de ontwikkeling van spelers en het samenwerken aan een plan.
Strategie versus Tactiek
De term ‘voetbaltactiek’ dekt zowel de leidende speelwijze op lange termijn als kortdurende wijzigingen om een wedstrijd te winnen. Strategie is het lange termijn plan om zoveel mogelijk wedstrijden te winnen, de speelwijze in het grote plaatje. Tactiek daarentegen, is de korte termijn aanpassing om de eerstvolgende wedstrijd te winnen, rekening houdend met sterktes, zwaktes, blessures en vormverlies.
Componenten van Voetbaltactiek
Voetbaltactiek kan worden onderverdeeld in:
Lees ook: Passie en Kritiek NAC Breda Ultras
- Veldbezetting (positie kiezen)
- Spelprincipes (algemene uitgangspunten)
- Spelpatronen (automatismen)
Deze componenten zijn vereenvoudigd, maar omvatten een groot deel van voetbaltactiek.
Veldbezetting
Veldbezetting geeft een team structuur, afgeleid van de formatie of het systeem. Een formatie is statisch, een startpunt dat continu verandert. Een bezetting is dynamisch, met spelers die bewegen, ruimtes zien en zich aanpassen. Een voorbeeld is een formatie 1:4:3:3 met de punt naar voren, die kan veranderen in een aanvallende bezetting 1:3:4:2:1 of een verdedigende bezetting 1:4:4:2.
Spelprincipes
Spelprincipes zijn algemene uitgangspunten die de speelwijze vormgeven. Ze gelden in nagenoeg elke situatie en geven spelers houvast. Voorbeelden per teamfunctie:
- Verdedigen: Houd de as dicht, dwing de tegenstander naar de zijkant, houd de bal niet achter de verdediging en houd de onderlinge afstanden klein.
- Omschakelen naar aanvallen: Speel de bal direct naar voren en zorg met meerdere spelers voor diepte achter de verdediging.
- Aanvallen: Creëer een overtal rondom de bal, wissel af tussen in de bal spelen en diepgang, en bewaak de restverdediging.
- Omschakelen naar verdedigen: De dichtstbijzijnde speler zet direct druk op de bal en komt zo snel mogelijk weer in de verdedigende positie.
Spelpatronen
Spelpatronen zijn vaste manieren van handelen die niet altijd toepasbaar zijn. In balbezit is het bijvoorbeeld een passketen die regelmatig terugkomt. Verdedigend kan dit een automatisme binnen het drukzetten zijn. Voorbeelden van spelpatronen:
- Verdedigen: Drukzetten door de as, dubbelen bij de back en de bal naar een middenvelder van de tegenstander uitlokken.
- Aanvallen: De keeper wordt onder druk gezet, de controleur wordt verbindingsspeler en kaatst de bal uit op de vrijstaande centrale verdediger. De rechtsback speelt een trage bal in op de rechtshalf, die de bal over zijn standbeen heen ineens diep speelt op de rechtsvoor. De rechtsvoor haalt de bal uit op de rechtshalf, die aanneemt en weet dat de linksvoor aan de linkerkant van het veld diepgaat in de rug van de verdedigers.
Vrijheid geven
Het is cruciaal om een goede mix te vinden tussen informatie aanreiken en vrijheid geven. De ideale balans hangt af van factoren, waaronder het niveau van de groep. Voetbaltactiek is een middel, geen doel!
Lees ook: Kleding en benodigdheden Uganda
Voetbaltactiek Bepalen
De juiste voetbaltactiek hangt af van:
- Het niveau van spelers
- De cultuur van de club
- De eigen visie
- De leeftijdsgroep
Het bepalen van de voetbaltactiek is een proces. Een aantal keuzes die je kunt maken:
- Verdedigen: Hoe hoog willen we verdedigen? Wat zijn de belangrijkste oriëntatiepunten bij het positie kiezen door de spelers? Met welke intentie verdedigen we?
- Omschakelen naar aanvallen: Welke spelers wil ik op de meest gunstige posities hebben om goed te kunnen counteren? Wat zijn de belangrijkste principes die de spelers moeten beheersen na balverovering?
- Aanvallen: Welke speelstijl willen we hanteren? Geduldig positiespel? Of juist directer, verticaler voetbal? In welke veldbezetting doen we dit? Hoe creëren we kansen?
- Omschakelen naar verdedigen: Hoe bereiden we het omschakelen na balverlies optimaal voor? Wie coachen hierin hun medespelers? Welk gedrag wil ik zien van spelers nadat de tegenstander de bal afpakt?
Voetbaltactiek Overbrengen
De tactiek kan worden overgebracht via:
- Trainingen
- Wedstrijdbesprekingen
- Videobeelden
Training
Een goede voetbaltraining ontwikkelt de speelwijze in wedstrijdechte vormen, waarin spelers veel herhalingen maken en zich steeds moeten aanpassen aan wisselende omstandigheden.
- Ontwikkel de speelwijze: Maak de accenten trainbaar en zorg dat deze vaak terugkomen.
- Zorg voor wedstrijdechte vormen: Bouw weerstand in, zorg voor richting in de vorm en maak winnen en verliezen mogelijk.
- Laat de spelers veel herhalingen maken: Hoe vaker elementen uit de speelwijze terugkomen in een voetbaltraining, hoe sneller het team stappen maakt.
- Zorg voor veel variatie: Door het denkvermogen van spelers te verbeteren, gaan ze uiteindelijk beter handelen.
Wedstrijdbespreking
De ideale wedstrijdbespreking is kort, gevarieerd en interactief. Spelers hebben vaak maar een spanningsboog van maximaal 15 minuten. Een wedstrijdbespreking is een mooi middel om de voetbaltactiek op de spelers over te brengen.
Lees ook: Steun het Nederlands Elftal met stijl
Tips bij het maken van een opstelling
- Bespreek voorafgaand aan het seizoen met je spelers wat hun voorkeursposities zijn (als ze dat al weten).
- Bepaal of je in een formatie wil spelen of niet. Bij de pupillen is dit minder relevant omdat ze nog vooral als individu voetballen.
- Laat de oudere pupillen meerdere ruimtes, voor en achter en posities uitproberen.
- Start niet elke keer in dezelfde basisopstelling. Iedereen snapt dat in de “basis” starten altijd leuk is.
- Zorg dat je de benaming van de posities consequent doorvoert. Dit zorgt voor duidelijkheid bij je spelers.
- Geef bij de oudere pupillen (O11/O12) duidelijk aan wat de taken zijn die bij een positie horen of vraag ze wat hun idee daarbij is, passend bij de leeftijd en ontwikkeling, maar laat die taak geen harnas worden voor de spelers.
- Bied alle jongere pupillen de mogelijkheid te ervaren wat het is om keeper te zijn en te ontdekken hoe leuk dat kan zijn.
- Maak de opstelling niet op het laatste moment, maar neem daar de tijd voor door dit bijvoorbeeld thuis al te doen.
- Bepaal de opstelling voor de komende wedstrijd onder meer op basis van de opstellingen van de voorgaande wedstrijden, de wissels die je daarin hebt toegepast en de speeltijd die spelers hebben gekregen.
- Om de opstelling levendig te maken kun je het visualiseren.
- Zorg ook dat je de spelers hierbij betrekt met een vraag- en antwoordspel.
- Iedere speler moet voldoende voetbaltijd krijgen. Verdeel de beschikbare speeltijd dan ook zo eerlijk mogelijk per wedstrijd en zorg dat je dit bijhoudt.
- Zorg dat je vooraf al weet wanneer (op welke momenten, om de hoeveel minuten) en in welke volgorde je wissels gaat toepassen.
- Bij de oudere pupillen kun je elke wedstrijd rouleren en elke speler die ervaring mee te laten nemen in zijn of haar ontwikkeling.
Opbouw van Achteruit
Weinig onderdelen binnen het voetbal geven zoveel voldoening - voor spelers én trainers - als een geslaagde opbouw van achteruit. Onder de hoge druk uit spelen betekent vaak dat de ruimtes groot zijn, tegen een tegenstander die met veel mensen voor de bal staat.
Risico-afweging
Voetbal is in feite een spel van risico-afwegingen. Een cruciaal startpunt in het spelen van de opbouw van achteruit is: hoeveel risico ben je bereid te nemen? Dit hangt onder meer af van onderstaande factoren.
- Leeftijd. Bij jonge spelers, voor wie vooral ontwikkeling belangrijk is, neem je eerder fouten in de opbouw op de koop toe dan bij senioren, waarbij het resultaat boven alles gaat.
- Kwaliteit. Hoe beter je spelers de opbouw van achteruit al onder de knie hebben, hoe meer risico je hierin kunt nemen.
- Situatie. Soms leent een bepaalde situatie in het veld zich ervoor om kort op te bouwen.
- Doeltrap. Nu dat niet meer hoeft, is opbouwen vanuit de doeltrap gemakkelijker geworden. De ontvangende speler heeft altijd wat tijd en ruimte om oplossingen te verzinnen.
Idealiter neemt de keeper de doeltrap en zijn de centrale verdedigers het eerste mikpunt. De backs kiezen vaak aan de zijlijn positie, soms wat hoger, een andere keer wat lager. De middenvelders kunnen naar de bal toe komen om extra opties te creëren. De aanvallers loeren op een lange bal of zelfs een dieptepass achter de verdediging, die vaak in een hoge lijn speelt.
Open Spel
De manier waarop je de opbouw van achteruit speelt, is sterk afhankelijk van hoe de tegenstander drukzet.
- Met één spits (boogje lopen): De vrije man is de andere centrale verdediger.
- Druk met de 9 en 10: Je kunt een overtal creëren door met drie centrale verdedigers op te bouwen. Je kunt opbouwen in 2:2 (waarbij je de keeper hebt als ‘uitlaat’) zodat je je overtal elders op het veld behoudt.
- Kantelende buitenspeler: De vrije man is de back aan de contrakant.
- Buitenspeler presst aan balkant: Tegen deze manier van pressing is het vaak de back aan de balkant die de vrije man wordt.
Superioriteit
In de opbouw van achteruit wil je hoe dan ook superioriteit creëren. Superioriteit kun je op vier manieren bereiken.
- Numeriek. Met een overtal.
- Positioneel. Een speler staat vrij.
- Kwalitatief. Eén of meerdere spelers zijn simpelweg beter dan hun tegenstander.
- Coöperatief. Jouw spelers werken beter samen dan de tegenstander.
Opbouw van Achteruit Trainbaar Maken
In elk geval heb je de volgende dingen nodig:
- Weerstand. Defensieve druk van tegenstanders dus, net als in de wedstrijd. Het liefst op volle kracht.
- Richting. Je speelt van achteren naar voren, richting een bepaald doel of een andere manier van scoren.
- Puntentelling. Winnen en verliezen.