Het Koninklijk Eise Eisinga Planetarium, een indrukwekkend model van ons zonnestelsel, vervaardigd tussen 1774 en 1781 door de Friese wolfabrikant en amateurastronoom Eise Eisinga, is nu officieel erkend als Werelderfgoed door UNESCO. Deze erkenning onderstreept de uitzonderlijke universele waarde van dit unieke instrument.
Een Tijdloos Model van het Zonnestelsel
Het Eisinga Planetarium toont een actueel en realistisch beeld van de posities van de zon, de maan, de aarde en de vijf destijds bekende planeten. Het vernuftige mechaniek, ingebouwd in het plafond van Eisinga's woon- en slaapkamer, bestaat uit eenvoudige maar robuuste onderdelen, zoals houten hoepels en schijven, en ijzeren pinnen. Het geheel wordt aangedreven door één enkel uurwerk.
Wetenschappelijk Erfgoed van Uitzonderlijke Waarde
Het instrument functioneert al 242 jaar en wordt nog steeds gebruikt om bezoekers uitleg te geven over de werking van ons zonnestelsel. Dit maakt het het oudste werkende planetarium ter wereld. ICOMOS, het internationale adviesorgaan voor UNESCO Werelderfgoed, concludeert dat het Eisinga Planetarium van ‘uitzonderlijke universele waarde’ is. Het is een uitstekend voorbeeld van een technologisch ensemble dat een bewegend schaalmodel van het zonnestelsel toont zoals dat bekend was aan het eind van de achttiende eeuw, en illustreert een bijzonder moment in de geschiedenis van de wetenschap en het begrijpen van het heliocentrische model.
Een Lang Traject naar Erkenning
De weg naar de Werelderfgoedstatus was lang. Het idee ontstond al in 2003, waarna stappen werden ondernomen om het Eisinga Planetarium onder de aandacht te brengen van de Nederlandse overheid. In december 2021 besloot de ministerraad tot voordracht over te gaan, waarna een jaar later het vereiste dossier bij UNESCO in Parijs werd ingeleverd. Na een succesvolle technische evaluatiemissie in september 2022, werd in juli 2023 bekend dat de kandidatuur op de agenda van de jaarlijkse bijeenkomst van het Werelderfgoedcomité zou komen te staan. Op 19 september werd het planetarium officieel opgenomen op de Werelderfgoedlijst.
Fryslân als Bakermat van Werelderfgoed
Het Eisinga Planetarium is het dertiende Werelderfgoed in het Koninkrijk der Nederlanden, waarvan er drie geheel of gedeeltelijk in de provincie Fryslân liggen.
Lees ook: De indrukwekkende statistieken van Stevens
De Verplichting tot Behoud
Werelderfgoed wordt beschouwd als uniek en onvervangbaar. De plaatsing op de Werelderfgoedlijst brengt een verplichting met zich mee om het erfgoed te behouden voor toekomstige generaties. Naast de internationale bescherming bevordert deze status ook het begrip tussen culturen.
Betekenis en Impact
De Werelderfgoedstatus is een prachtige waardering voor het werk van Eise Eisinga. Het planetarium is bescheiden van omvang, maar grenzeloos en tijdloos in betekenis. De status is een uitnodiging aan alle wereldburgers om de machtige werking van het zonnestelsel te ervaren. Het is tevens een groot compliment aan iedereen die met hart en ziel heeft gewerkt aan het behaalde doel.
De Rol van het Korps Mariniers
Het Korps Mariniers is gespecialiseerd in maritieme speciale operaties, amfibische landingen en expeditionair landoptreden met lichte infanterie-eenheden. Marinierseenheden zijn voor langere duur inzetbaar, onder alle klimatologische en geografische omstandigheden. Ze worden opgeleid tot zeesoldaat en amfibisch ingezet vanaf marineschepen. De opleidingen en trainingen vinden plaats op de grens van land en water, in rivierdelta’s, in de bergen, bij extreem koud weer en in de jungle. De operationele eenheden bevinden zich in Doorn, Den Helder en op Texel, en in het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden. Het Korps Mariniers draagt bij aan vrede en veiligheid op en vanuit zee. Mariniers kunnen snel wereldwijd worden ingezet, ook onder moeilijke geografische en klimatologische omstandigheden. Ze zijn inzetbaar voor, tijdens of na crisissituaties, waaronder gewapende conflicten, terrorismebestrijding en rampen, en werken vanaf marineschepen of zelfstandig aan land. Ze zijn inzetbaar tot en met het hoogste geweldsniveau, ter land, ter zee en vanuit de lucht, ook voor complexe en speciale operaties. Gevormd door de korpswaarden verbondenheid, kracht en toewijding vertrouwen mariniers in moeilijke situaties op zichzelf, hun buddy en hun team. Achter hen ligt de zee, voor hen de vijand. Identiteit en saamhorigheid zijn erg belangrijk voor het goed functioneren van het Korps Mariniers. De korpsgeest wordt versterkt met de korpswaarden kracht, verbondenheid en toewijding.
Veiligheid aan de Kust: Muien Herkennen en Vermijden
Geulen of diepere watergangen tussen zandbanken, genaamd muien, vormen een groot risico voor baders en zwemmers aan de kust. Door muien stroomt water de zee in (bij laagwater, eb) of, in mindere mate, richting het strand (bij hoogwater, vloed). Het is van levensbelang om de juiste keuzes te maken als je in een muistroom terechtkomt.
Wanneer zijn er muien?
Muien zijn er altijd, jaarrond. Het is onjuist om te denken dat muistromen alleen bij onrustige weersomstandigheden voorkomen. Ook bij prachtig weer en een vlakke zee kunnen er muistromen zijn. Muien worden niet veroorzaakt door het weer, maar door brekende golven, het getij en de vorm van de bodem. De kans op muistromen is het grootst bij afgaand tij (eb).
Lees ook: Comfort en Design met Claudi
Hoe herken je een mui?
Elke mui is anders. Het herkennen van een mui is lastig en vergt oefening. Bekijk de zee op enige afstand van de vloedlijn en let op plekken waar golven niet breken, plekken waar golven in de branding afwijken van andere golven, en schuim of 'stof' in het zeewater dat van het strand afdrijft.
Hoe voorkom je in een muistroom terecht te komen?
Ga alleen naar zeelocaties waar toezicht wordt gehouden door lifeguards van de Reddingsbrigade. Lees de informatieborden en ken de betekenis van de waarschuwingsvlaggen. Vraag lifeguards om informatie over de actuele omstandigheden. Wie niet goed kan zwemmen, moet niet verder dan de knieën het zeewater ingaan.
Wat te doen als je in een mui terechtkomt?
Blijf rustig en ga er niet tegenin zwemmen. Probeer parallel aan de kust te zwemmen om uit de muistroom te komen. Als dit niet lukt: laat je dan met de muistroom meevoeren door op je rug te drijven en probeer de aandacht van anderen te trekken.
Wat te doen als je iemand in een muistroom ziet?
Alarmeer de Reddingsbrigade en andere hulpdiensten. Laat een redding van iemand uit een muistroom altijd over aan lifeguards.
Prinses Mabel: Een Leven in Dienst van Mensenrechten en Rechtvaardigheid
Prinses Mabel, geboren op 11 augustus 1968 in Pijnacker, heeft zich gedurende haar leven ingezet voor mensenrechten en rechtvaardigheid. Ze is de initiatiefnemer en een drijvende kracht achter Girls Not Brides: The Global Partnership to End Child Marriage, the Girls Fund en VOW for Girls. Daarnaast is ze bestuurslid van de Fondation Chanel en More in Common, en lid van de adviesraad van Apolitical Academy Global, Co-Impact's Gender Fund, Global Witness en de Graça Machel Trust. Prinses Mabel richtte in 1994 de European Action Council for Peace in the Balkans op en werkte van 1997 tot 2008 voor de Open Society Foundations. Ze was tevens betrokken bij de oprichting van de Nederlandse Stichting War Child, de NGO-coalitie 'Publish What You Pay' en de 'Independent Commission on Turkey'. Ze is actief in de strijd tegen HIV/AIDS en in de bevordering van internationaal strafrecht. Samen met Prins Friso is Prinses Mabel een 'founding patron' van de Dutch Masters Foundation. Mabel is auteur van diverse publicaties over mensenrechten en ontwikkelingssamenwerking.
Lees ook: Tests en ervaringen: e-bikes
Reflecties op het Nationaal Holocaustmuseum
Onlangs bezocht Lara Nuberg het Nationaal Holocaustmuseum. Ze stoorde zich aan de andere bezoekers en aan de toon van de audiotour, die volgens haar te expliciet was. Ze reflecteerde op haar ervaring met de tentoonstelling Open Kaart in het Allard Pierson, waar ze werd gevraagd te reflecteren op een kaart van de tabaksplantages op de noordkust van Sumatra. Ze concludeerde dat een landkaart een reductie van de werkelijkheid is en tegelijkertijd een werkelijkheid op zichzelf. In de tentoonstelling zag ze ook kaarten uit de Tweede Wereldoorlog, waaronder een plattegrond van Amsterdam met daarop aangegeven op welke adressen Joodse mensen woonden. Ze voelde misselijkheid bij het zien van de groene stip die haar opa en zijn ouders reduceerde tot een statistisch gegeven. Ze bezocht het Nationaal Holocaust Museum voor haar overgrootmoeder, voor haar opa, voor haar moeder die opgroeide met verweesde nichtjes uit een Joods kindertehuis, voor die verre ooms en tantes die niet terugkwamen. In het museum zag ze een boekje liggen van Dr. W. Bottema waarin hij in 1933 waarschuwde voor Hitler, publicaties van de Joodsche Raad, getuigenissen van razzia’s, las over mensen die voor f. 7,50 Joden hebben verraden. De toon van de audiotour irriteerde haar, net als de andere museumbezoekers. Ze zag persoonlijke voorwerpen en getuigenissen die de gruwelijke statistieken van de Holocaust een gezicht moesten geven. Ze betrad een zaal over de dilemma’s die ná de oorlog speelden en de laatste zaal, waar de derde generatie aan het woord was. Vervolgens richtte het museum zich tot de bezoeker: Hoe herken je antisemitisme? Ze zoomde uit en zag zichzelf staan als een stipje mens in zaal nummer 12, en fantaseerde het dak van het museum bij elkaar, van de gebouwen eromheen, van de Hollandse Schouwburg er tegenover. De Plantagebuurt werd langzaam de plattegrond van Amsterdam, Amsterdam ging op in de contouren van Nederland. Nederland werd onderdeel van Europa. Ze zoomde weer een beetje in en zag een stip op de kaart, een kruisje, een focuspunt. Ze zag lichtflitsen. Een bom die valt. Gebouwen storten in, soldaten dansen op ruïnes, op stenen die ooit de muren waren van een school, een ziekenhuis, het huis waarin iemand al zijn hele leven woont. Ouders bij de levenloze lichamen van hun kinderen. 14.000 kinderen al. Zullen we hun gezichten ook ooit in een museum terugvinden?
tags: #uw #stevens #point #lacrosse #geschiedenis