De wereld van het voetbal kent een rijke historie aan toernooien waarin landskampioenen strijden om de ultieme eer. Van de vroege initiatieven zoals de Zilveren Bal tot de moderne FIFA Club World Cup en de hernieuwde FIFA Intercontinental Cup, deze competities hebben een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van het clubvoetbal. In dit artikel duiken we in de geschiedenis van deze toernooien, met een speciale focus op de Nederlandse deelname en successen.
De Johan Cruijff Schaal: Een Stijlvolle Seizoensopening
Elk seizoen begint in Nederland met de strijd om de Johan Cruijff Schaal. Vlak voor de aftrap van de nieuwe competitie nemen de winnaar van de Eurojackpot KNVB Beker en de kampioen van de Eredivisie het tegen elkaar op in het stadion van de regerend landskampioen. Deze wedstrijd is een seizoensopening in stijl. Als de bekerwinnaar tevens de landstitel verovert, dan neemt de nummer twee van de Eredivisie de plaats in van de landskampioen. Dit gebeurde bijvoorbeeld in 1998 en 2002 toen Ajax ‘de dubbel’ won en in 2005 toen PSV beide prijzen pakte. En - meest recent - ook in 2021, toen Ajax zich zowel tot landskampioen als bekerwinnaar kroonde.
De reeks ontmoetingen tussen de beker- en de landskampioen is in 1991 van start gegaan. De teams streden aanvankelijk om de PTT Telecom Cup, een naam die drie jaar later werd veranderd in Super Cup. Sinds 1996 staat de prijs bekend als de Johan Cruijff Schaal. Vanaf dat jaar was de Johan Cruijff ArenA 21 jaar lang de plaats van handeling. Met ingang van 2017 vormt het stadion van de regerend landskampioen het podium waar de wedstrijd wordt gespeeld.
De strijd tussen de bekerwinnaar en de landskampioen werd vanaf 1991 elf keer gewonnen door PSV, acht keer door Ajax, vier maal door Feyenoord, twee keer FC Twente en eenmaal door Utrecht, AZ en PEC Zwolle. Ook SVV hoort in het rijtje winnaars thuis. In 1949 werd er immers ook al eens een wedstrijd gespeeld tussen de landskampioen (SVV) en de bekerwinnaar (Quick Nijmegen). SVV won in het Goffertstadion in Nijmegen met 2-0.
De wedstrijd om de Johan Cruijff Schaal staat bekend om het sociale karakter: van elk verkocht kaartje gaat één euro naar de Johan Cruyff Foundation. Hiermee kan de Cruyff Foundation sportactiviteiten ontwikkelen voor kinderen voor wie sport niet vanzelfsprekend is. Met sportprojecten voor kinderen met een handicap, door het inrichten van sportieve buitenruimte in aandachtsgebieden en maatschappelijke sportprogramma’s geeft de Cruyff Foundation kinderen de ruimte. Ruimte om ze in beweging te brengen én te houden.
Lees ook: Informatie over het Regio Voetbal Toernooi
Vanwege de uitbraak van de coronapandemie - en het daaraan vanuit de overheid gekoppelde verbod op vergunningsplichtige evenementen - werden de competities en het Eurojackpot KNVB Bekertoernooi in het seizoen 2019/'20 niet uitgespeeld. Aangezien het seizoen werd afgesloten zonder kampioen en bekerwinnaar, startte het nieuwe seizoen 2020/'21 niet met de wedstrijd om de Johan Cruijff Schaal.
Lijst van winnaars van de Johan Cruijff Schaal (vanaf 2000):
| Jaar | Winnaar | Naam prijs |
|---|---|---|
| 2025 | PSV | Johan Cruijff Schaal XXIX |
| 2024 | Feyenoord | Johan Cruijff Schaal XXVIII |
| 2023 | PSV | Johan Cruijff Schaal XXVII |
| 2022 | PSV | Johan Cruijff Schaal XXVI |
| 2021 | PSV | Johan Cruijff Schaal XXV |
| 2020 | niet gespeeld | |
| 2019 | Ajax | Johan Cruijff Schaal XXIV |
| 2018 | Feyenoord | Johan Cruijff Schaal XXIII |
| 2017 | Feyenoord | Johan Cruijff Schaal XXII |
| 2016 | PSV | Johan Cruijff Schaal XXI |
| 2015 | PSV | Johan Cruijff Schaal XX |
| 2014 | PEC Zwolle | Johan Cruijff Schaal XIX |
| 2013 | Ajax | Johan Cruijff Schaal XVIII |
| 2012 | PSV | Johan Cruijff Schaal XVII |
| 2011 | FC Twente | Johan Cruijff Schaal XVI |
| 2010 | FC Twente | Johan Cruijff Schaal XV |
| 2009 | AZ | Johan Cruijff Schaal XIV |
| 2008 | PSV | Johan Cruijff Schaal XIII |
| 2007 | Ajax | Johan Cruijff Schaal XII |
| 2006 | Ajax | Johan Cruijff Schaal XI |
| 2005 | Ajax | Johan Cruijff Schaal X |
| 2004 | FC Utrecht | Johan Cruijff Schaal IX |
| 2003 | PSV | Johan Cruijff Schaal VIII |
| 2002 | Ajax | Johan Cruijff Schaal VII |
| 2001 | PSV | Johan Cruijff Schaal VI |
| 2000 | PSV | Johan Cruijff Schaal V |
De UEFA Champions League: De 'Cup met de Grote Oren'
De Champions League is dé hoofdprijs van het Europese clubvoetbal. In de jaarlijkse clubcompetitie nemen de beste Europese clubs het tegen elkaar op en wordt gestreden om de zogenoemde ‘cup met de grote oren’ (officieel: Coupe des Clubs Champions Européens). Én om enorme zakken geld.
Het toernooi wordt pas sinds het seizoen 1992-1993 georganiseerd en was toen de opvolger van de Europacup I, het belangrijkste Europese clubtoernooi voor landen die aangesloten zijn bij de UEFA, een overkoepelende organisatie voor de Europese voetbalbonden. In de nieuwe opzet zijn de deelnemers in het voorgaande seizoen niet per se kampioen geworden in hun eigen competitie. Ook andere teams die hoog op de nationale ranglijst eindigden, kunnen een ticket voor de Champions League verdienen. Het nieuwe toernooi wordt ook door de UEFA georganiseerd. Jaarlijks doen er 32 teams mee aan de groepsfase van de competitie.
Nederland won het belangrijkste Europese clubtoernooi tot nu toe zes keer. Maar liefst vier van die eindoverwinningen werden binnengehaald door Ajax, dat met name begin jaren zeventig een glorietijd beleefde en het toernooi toen drie keer achter elkaar won. In 1995 haalden de Amsterdammers de ‘cup met de grote oren’ nog een keer binnen. Feyenoord was de eerste Nederlandse club die het toernooi een keer won, in het seizoen 1969/70. In Eindhoven kon men in 1988 juichen, toen PSV het toernooi won door in de finale Benfica na strafschoppen te verslaan. Slechts zes clubs slaagden erin de ‘cup met de grote oren’ meer dan drie keer te winnen: Real Madrid, AC Milan, Liverpool, Bayern München, FC Barcelona en Ajax. Real Madrid is met afstand de succesvolste Europese club.
Lees ook: Informatie over het Volleybal Jeugd Toernooi in Vaassen
De FIFA Club World Cup: Een Wereldwijd Podium
De FIFA Club World Cup, het toernooi dat de beste voetbalclubs ter wereld samenbrengt, heeft een rijke en evoluerende geschiedenis. Voordat de FIFA Club World Cup het levenslicht zag, was de Intercontinental Cup het meest prestigieuze clubtoernooi op wereldniveau. Deze jaarlijkse wedstrijd, die in 1960 begon, bracht de kampioen van Europa (UEFA Champions League) en de kampioen van Zuid-Amerika (Copa Libertadores) tegen elkaar in het strijdperk. Hoewel het officieel niet door de FIFA werd georganiseerd, werd de winnaar door velen beschouwd als de 'de facto' wereldkampioen.
Het idee voor een echt wereldkampioenschap voor clubs, georganiseerd door de FIFA, kwam in de jaren '90 tot bloei. De eerste editie, toen nog bekend als de FIFA Club World Championship, vond plaats in Brazilië in 2000. Acht teams van de zes continentale confederaties namen deel aan dit baanbrekende toernooi. In 2005 keerde het toernooi terug, nu onder de naam FIFA Club World Cup. Het format werd gestroomlijnd: de winnaars van de zes continentale bekertoernooien namen deel, en vanaf 2007 werd ook de kampioen van het organiserende land toegevoegd. In deze periode domineerden Europese en Zuid-Amerikaanse clubs het toernooi. Teams als FC Barcelona, Real Madrid en AC Milan uit Europa, en São Paulo en Internacional uit Zuid-Amerika, schreven geschiedenis door de titel te veroveren. Toni Kroos is met zes clubwereldtitels (één met Bayern München, vijf met Real Madrid) de recordhouder in deze periode.
Een van de meest significante veranderingen in de geschiedenis van het toernooi is de uitbreiding naar een 32-team format, dat om de vier jaar zal plaatsvinden, beginnend in juni 2025 in de Verenigde Staten. Het uitgebreide toernooi zal bestaan uit een groepsfase met acht groepen van vier teams, gevolgd door een knock-outfase vanaf de laatste 16. De kwalificatie is gebaseerd op de prestaties van clubs in hun respectievelijke continentale competities over een periode van vier jaar (2021-2024).
De FIFA Intercontinental Cup: Een Nieuwe Uitdaging
Als reactie op de wijziging van de FIFA Club World Cup heeft de FIFA ook de FIFA Intercontinental Cup opnieuw in het leven geroepen, een jaarlijkse competitie vanaf 2024, die de winnaars van de continentale clubcompetities samenbrengt en culmineert in een finale tussen de UEFA Champions League-winnaar en de winnaar van intercontinentale play-offs.
De Intercontinental Cup biedt de kampioenen van alle zes confederaties de kans om jaarlijks op het wereldtoneel te strijden. Er zullen zes clubs van zes verschillende confederaties mee doen aan de Intercontinental Cup. Het toernooi heeft een spannend nieuw format, waarbij teams strijden om jaarlijkse confederatiegebonden titels en trofeeën. De jacht op de beker begint al vanaf de openingsfase, wanneer teams spelen voor de Afrika-Azië-Pacific Cup.
Lees ook: Padelclubs en toernooien Rijswijk
De opzet van de Intercontinental Cup bestaat uit een reeks intercontinentale play-off wedstrijden tussen clubs van alle confederaties, behalve de UEFA. De deelnemers zijn de kampioenen van het afgelopen seizoen. Het betreffen telkens enkele wedstrijden, dus de verliezer is direct uitgeschakeld. Welke afgevaardigde van de AFC en CAF in de eerste ronde van de eerste editie begint, hangt af van een loting. De eerste twee wedstrijden worden gespeeld in een stadion van de thuisspelende club. Hierdoor krijgen meer dan één team de kans om het toernooi op eigen grond te spelen. Het thuisspelende team in de eerste twee wedstrijden wordt bepaald aan de hand van de FIFA Ranking. Qatar is aangewezen om de laatste drie ronden van de Intercontinental Cup 2024 te organiseren.
Het idee achter de Intercontinental Cup is dat kampioenen van de hoogste toernooien elk jaar tegen elkaar spelen. De confederaties wensen dat hun beste teams onderling uitmaken wie zich wereldkampioen mag kronen. Sinds 1960 strijden de kampioenen van de UEFA en CONMEBOL in de Intercontinental Cup. Tot 2004 bestond dit toernooi dus uit telkens één wedstrijd tussen Europa en Zuid-Amerika. In het jaar 2000 werd het WK voor clubs opgericht, bestaande uit de kampioenen van zes voetbalbonden. Het WK voor clubs en de Intercontinental Cup werden dus naast elkaar georganiseerd. Op 14 maart 2023 keurde de FIFA het plan voor de competitie goed. Een paar maanden eerder, in december 2022, besliste de voetbalbond namelijk dat het WK voor clubs uitgebreid wordt en slechts eenmaal in de vier jaar zal worden gespeeld. Dit nieuwe toernooi dient als vervanging voor het WK voor clubs, dat vanaf nu om de vier jaar georganiseerd wordt.
De naam ‘FIFA Intercontinental Cup’ is afgeleid van de voormalige Intercontinental Cup, dat voor het laatst in 2004 gespeeld is tussen teams van de UEFA en CONMEBOL. De eerste editie van de nieuwe opzet was in 2024. De eerste wedstrijd werd gespeeld in de Verenigde Arabische Emiraten, de tweede in Egypte en de laatste drie in Qatar. De finale was tussen Real Madrid (Spanje) en Pachuca (Mexico) en werd met 3-0 gewonnen door de Madrilenen.
De Zilveren Bal: Een Vergeten Toernooi
Het is aanstaande zondag niet de eerste keer dat Willem II en Ajax een finale tegen elkaar spelen. Meer dan een eeuw geleden troffen beide clubs elkaar ook al in een eindstrijd. In 1916 ging het echter niet om de nationale beker maar om de Zilveren Bal, destijds een prestigieus toernooi voor de betere clubs van Nederland. In het spiksplinternieuwe stadion van Sparta Rotterdam onderstreepte Willem II zijn status als landskampioen.
Het is 1916. Terwijl in de rest van Europa de eerste wereldoorlog woedt, wordt er in het neutrale Nederland gevoetbald. De bekercompetitie van de NVB (later KNVB) doet er nog niet zo toe. De planning van de wedstrijden verloopt uiterst chaotisch. Zo komt het nogal eens voor dat clubs hun tweede elftal afvaardigen omdat de NVB op dezelfde dag wedstrijden voor de competitie inplant. Bovendien spelen de zuidelijke clubs nauwelijks een rol van betekenis in de nationale beker. Een prijs die veel meer in aanzien staat is de Zilveren Bal. Vanaf 1901 worden gerenommeerde verenigingen van Nederland jaarlijks uitgenodigd door de Zilveren Voetbal Commissie, die zetelt in Rotterdam. Plaats van handeling is het Sparta-terrein.
Aan de start van het seizoen 1916-1917 is Willem II vanzelfsprekend uitgenodigd. De Tilburgers zijn een paar maanden daarvoor landskampioen geworden. Met een 0-1 overwinning op Go Ahead in Deventer hebben ze geschiedenis geschreven door als eerste niet-westelijke voetbalvereniging de landstitel op te eisen. Het toernooi om de Zilveren Bal wordt daarom gezien als ultieme testcase voor de kersverse kampioenen. De deelnemers beleven een primeur: de nieuwe thuishaven van Sparta, de Spartaburcht in de wijk Spangen, opent zijn deuren. De officiële opening staat weliswaar een maand later gepland, er kan al wel gevoetbald worden.
Het zit Willem II aan het begin van het toernooi behoorlijk mee. De eerste wedstrijd tegen HFC Haarlem eindigt in 1-1, waarna om de winst wordt geloot. Het lot bepaalt dat Willem II een week later aan mag treden in de tweede ronde. Tegen MVV wordt met 1-0 gewonnen, waardoor de Tilburgers zich voor de beslissingswedstrijden plaatsen. Samen met Ajax en de Rotterdamse clubs Sparta en VOC worden op zondag 17 september 1916 de have finales en de finale op één dag gespeeld. In de ochtenduren plaatst Willem II zich overtuigend voor de finale door met 4-1 van VOC te winnen.
Vanwege de eerste wereldoorlog zijn de Amsterdammers veroordeeld om te spelen in de westelijke tweede klasse, waar ze in de zomer voorafgaand aan de oorlog ongelukkigerwijs door degradatie in zijn beland. Dat ze daar niet thuis horen, bewijzen de Ajacieden wekelijks. Op het tweede niveau wordt de ene na de andere ploeg met grote cijfers verslagen. De regels van de NVB staan een promotie naar de eerste klasse echter niet toe zolang de oorlog voortduurt. In vriendschappelijke wedstrijden tegen eersteklassers bevestigen de Ajacieden keer op keer het tegendeel. De Amsterdamse ploeg geldt als onverslaanbaar en sommige criticasters menen zelfs dat Willem II het landskampioenschap te danken heeft aan het feit dat Ajax noodgedwongen op het tweede plan speelt. In de finale van de Zilveren Bal hebben de Amsterdammers de kans om hun inmiddels opgebouwde reputatie als ‘grafdelvers van eerste klassers’ te onderstrepen. Mede dankzij de excellent keepende Tilburgse doelman Walter van den Bergh wint Willem II met 1-0. Rechtsbuiten Harrie van Asten tekent voor de enige treffer. Gekleed in een lange, witte badjas neemt aanvoerder Harry Mommers de Zilveren Bal in ontvangst. Na een diner in het Rotterdamse Maison Ulrich keren de Willem II’ers per trein terug naar Tilburg. Daar worden ze ’s nachts omstreeks één uur nog door tal van enthousiaste supporters opgewacht.
Het seizoen daarna treft Willem II opnieuw Ajax. Dit keer in de halve finale van het Zilveren Bal toernooi. Op 16 september 1917 zijn de Amsterdammers wederom favoriet. Sinds de vorige finale is Ajax niet meer verslagen. Maar ook nu winnen de Tilburgers, met 2-0. De daaropvolgende finale tegen gastheer Sparta blijft lang spannend. Uitblinker aan Tilburgse kant is Pim Versluys. Normaal gesproken linksbuiten, maar omdat doelman Walter van den Bergh verhinderd is staat hij het gehele toernooi onder de lat. In die hoedanigheid sleept hij zijn ploeg naar een 1-1 eindstand. Er moet worden verlengd tot het winnende doelpunt valt. In de Harmonie bioscoop in Tilburg zijn later die week opnames te zien van de finale tegen Sparta. ‘Tijdens het vertoon van de film moedigen Tilburgse voetballiefhebbers hun stadsgenoten luid aan, als stonden ze in werkelijkheid om het terrein’, bericht de Nieuwe Tilburgsche Courant. Zij zien hoe Willem II-aanvoerder Harry Mommers voor de tweede keer in successie in witte badjas de Zilveren Bal in ontvangst neemt. Dat badjassenritueel is een traditie die nog altijd in ere wordt gehouden bij de uitreiking van de huidige KNVB-beker.
Ajax' Drie Sterren: Een Eeuw van Glorie
Ajax’ drie sterren: Een symbool voor glorieuze overwinningen. Het logo van Ajax en de drie sterren erboven, ze zijn inmiddels niet meer los van elkaar te zien. Iedere ster staat symbool voor tien kampioenschappen. De eerste werd behaald na het tiende kampioenschap van de club in 1960, terwijl de derde in 2011 werd toegevoegd. Iedere ster heeft haar eigen, unieke verhaal en geeft de grootsheid van Ajax weer. Om de verhalen achter de drie sterren in beeld te brengen, duiken we terug in het rijke verleden van Ajax.
Na de oprichting van Ajax op 18 maart 1900 duurde het achttien jaar tot de club voor de eerste keer landskampioen werd. Dit gebeurde onder succescoach Jack Reynolds. Na het winnen van de regionale Eerste Klasse plaatsten de Amsterdammers zich voor de play-offs voor het landskampioenschap. In de finalewedstrijd won Ajax met 0-3 op bezoek bij Willem ll: De kop was eraf voor Ajax!
In 1960, 42 jaar na het eerste kampioenschap, werd Ajax voor de tiende keer in haar geschiedenis landskampioen. Hoewel het dragen van sterren op het shirt pas in het seizoen 2007/08 werd geïntroduceerd, was de eerste ster voor Ajax in principe al in 1960 gewonnen. Dat gebeurde op spectaculaire wijze. Ajax en aartsrivaal Feyenoord eindigden op hetzelfde aantal punten (50) en dus moest een beslissingswedstrijd bepalen wie zich tot landskampioen kroonde. Deze wedstrijd werd, mede door een hattrick van Wim Bleijenberg, met 5-1 gewonnen door de Amsterdammers.
Met het winnen van het kampioenschap eindigde het seizoen nog niet voor Ajax. De nummers één, twee en drie, Ajax, Feyenoord en PSV, speelden een nacompetitie voor plaatsing voor het Europese toernooi. Al voor het begin van de nacompetitie liet de UEFA weten dat ze alleen de kampioen toe zouden laten. Toch werd de nacompetitie nog gespeeld. Feyenoord won de nacompetitie en Ajax haalde slechts één punt. Feyenoord eiste dat Ajax zich terugtrok, zodat Feyenoord mee kon doen aan het Europese toernooi. De Rotterdammers beweerden dat er een onderlinge afspraak gemaakt zou zijn tussen de drie clubs. Volgens Ajax hadden deze gesprekken echter nooit plaatsgevonden en dus gingen de Amsterdammers ‘gewoon’ Europa in.
Ajax deed een stuk korter over het tweede tiental kampioenschappen. In 1982, 22 jaar na het tiende kampioenschap, werd een nieuwe mijlpaal bereikt. Met een teruggekeerde Johan Cruyff en de talentvolle Frank Rijkaard (19 jaar), Wim Kieft (19 jaar), Jesper Olsen (21 jaar) en Gerald Vanenburg (18 jaar) werden de Amsterdammers op overtuigende wijze voor de twintigste keer kampioen van Nederland.
In de kampioenswedstrijd tegen AZ (destijds AZ ‘67) kwam Ajax terug van een 0-1 achterstand en won de ploeg met 3-2, door middel van doelpunten van Dick Schoenaker, Keje Molenaar en Vanenburg. Er was wel een enorm verschil tussen het Ajax van 1982 en het Ajax van 1960. Het Ajax van 1982 was namelijk internationaal bekend inmiddels. Niet alleen kenden de Amsterdammers in Nederland grote successen. Ook in Europa was Ajax succesvol. Zo werd aan het begin van de jaren ‘70 de trilogie voltooid. In 1960 speelde Ajax nog geen prominente rol in Europese competities, maar dat veranderde drastisch in de jaren die volgden…
De Europese successen hielden aan in de jaren die volgden na 1982. In 1987 werd de Europacup II gewonnen en in 1995 won Ajax voor de vierde keer in de geschiedenis de Europacup I/Champions League. Hierna deed Ajax weer een stapje terug op het Europese toneel en moest de club het voornamelijk doen met nationale successen. Op 15 mei 2011 was het dan eindelijk zover: Ajax veroverde de derde ster.
In tegenstelling tot het tiende en twintigste kampioenschap zullen veel Ajacieden zich dit kampioenschap nog goed herinneren. In een kolkende ArenA speelde Ajax op de laatste speeldag van de Eredivisie tegen koploper FC Twente. De Amsterdammers stonden voor de wedstrijd één punt achter op de Tukkers en moesten dus winnen om zich tot landskampioen te kronen. Dat gebeurde ook: Een ontketende Siem de Jong zorgde met twee doelpunten voor een 3-1 overwinning en het dertigste kampioenschap. Commentator Ron de Rijk vroeg zich bij de 3-1 van De Jong af: “Is dit de beslissing?” Inmiddels kunnen we zeggen: Ja, Ron. Dat was inderdaad de beslissing.
Beslissingswedstrijden, dominante seizoenen en klassieke verhalen. De geschiedenis van Ajax zit er vol mee en het verhaal van de drie sterren bevat het allemaal. Het is het bewijs voor de rijke historie van Ajax. Nu zitten we in 2025 en Ajax heeft nog steeds drie sterren. Hebben de Amsterdammers nog steeds dertig landskampioenschappen? Nee, dat zijn er inmiddels al 36.
tags: #toernooi #voor #landskampioen #geschiedenis