Simon Vestdijk, geboren als Sijbrandus Vestdijk (Harlingen, 17 oktober 1898 - Utrecht, 23 maart 1971), was een invloedrijke Nederlandse schrijver, dichter, essayist en literatuurcriticus. Zijn oeuvre is omvangrijk en divers, en omvat romans, verhalen, essays, gedichten, en toneelstukken. Vestdijk staat bekend om zijn psychologische diepgang, eruditie, en zijn vermogen om verschillende genres en thema's te combineren.
Jeugd en opleiding
Vestdijk werd geboren in Harlingen, een stad die hij later zou vereeuwigen als Lahringen in zijn literaire werk. Zijn vader was gymnastiekleraar, Simon Vestdijk, en zijn moeder Anne Mulder. Na zijn jeugd in Harlingen volgde hij de Rijks-HBS in Leeuwarden. Het lukte hem niet om aansluiting te vinden bij zijn medeleerlingen. Hij begon zijn studie medicijnen in Amsterdam, waar hij de schrijver Slauerhoff leerde kennen. Tijdens zijn studententijd raakte hij geïnteresseerd in astrologie en publiceerde hij in diverse bladen.
Toewijding aan de literatuur
In 1932 besloot Vestdijk zich volledig aan de literatuur te wijden. Hij publiceerde in literaire tijdschriften en werkte aan zijn eerste romans. In deze periode ontstonden de eerste vier delen van de Anton Wachter-cyclus, een reeks romans die Vestdijks naam vestigde als een belangrijk auteur.
De Anton Wachter-cyclus
De Anton Wachter-cyclus is een reeks van acht autobiografisch getinte romans, waarin de hoofdpersoon Anton Wachter een alter ego is van Vestdijk zelf. De romans beschrijven Antons jeugd, zijn intellectuele ontwikkeling, en zijn worsteling met de liefde en de maatschappij. De cyclus staat bekend om zijn psychologische diepgang en de gedetailleerde beschrijving van het Nederlandse leven in de eerste helft van de twintigste eeuw. De eerste vier delen van de Anton Wachter-cyclus vestigden Vestdijks naam als een belangrijk auteur. De romans, die sterk autobiografisch zijn, beschrijven Antons jeugd, zijn intellectuele ontwikkeling en zijn worstelingen met de liefde en de maatschappij.
Belangrijkste thema's en invloeden
Vestdijks werk is rijk aan thema's als identiteit, schuld, boete, en de complexiteit van menselijke relaties. Hij was sterk beïnvloed door de psychoanalyse van Sigmund Freud, wat duidelijk terug te vinden is in zijn romans. Andere belangrijke invloeden waren de muziek, astrologie, wijsbegeerte en cultuurgeschiedenis.
Lees ook: Het Spaanse competitiesysteem uitgelegd
Psychoanalyse: Vestdijk was gefascineerd door de psychoanalyse van Freud, en dit komt tot uiting in zijn werk door de nadruk op de psychologische ontwikkeling van zijn personages en de analyse van hun motieven.
Muziek: Muziek was een belangrijke inspiratiebron voor Vestdijk. Hij probeerde de structuur en de dynamiek van muziek te vertalen naar zijn literaire werk.
Astrologie: Vestdijk had een grote interesse in astrologie, wat terug te vinden is in de symboliek en de thematiek van zijn romans en gedichten.
Filosofie: Vestdijk was belezen in de filosofie en integreerde filosofische concepten in zijn werk, met name existentialisme en de filosofie van Friedrich Nietzsche.
Stijlkenmerken
Vestdijks stijl wordt gekenmerkt door zijn eruditie, zijn psychologische diepgang, en zijn vermogen om verschillende genres en thema's te combineren. Hij schreef in een complexe, soms barokke stijl, maar wist tegelijkertijd een grote helderheid en precisie te bereiken. Zijn romans zijn vaak rijk aan symboliek en verwijzingen naar de klassieke literatuur, de muziek, en de filosofie.
Lees ook: Spaanse hockey: een overzicht
Bekende werken
Naast de Anton Wachter-cyclus schreef Vestdijk nog vele andere belangrijke romans, verhalen, en essays. Enkele bekende werken zijn:
- Meneer Visser komt altijd te laat (1936): Een roman over een man die worstelt met zijn identiteit en zijn verleden.
- Het vijfde zegel (1937): Een historische roman over de inquisitie in Spanje.
- De koperen tuin (1950): Een roman over een jongen die opgroeit in een klein stadje en droomt van een carrière als keeper.
- De ziener (1959): Een psychologische roman over een man die helderziende gaven heeft.
- Wat schrijft men over muziek? (1963): Een essaybundel over muziek en literatuur.
- Essays in duodecimo (1964): Een verzameling essays over uiteenlopende onderwerpen.
- Het gebergte (1996): Een roman die postuum werd uitgegeven.
Persoonlijk leven
Vestdijk trouwde in 1932 met Thea van der Hoeven. Zij overleed in 1965. Ze kregen een zoon en een dochter. Vestdijk leed aan depressies, en tijdens de Tweede Wereldoorlog werd hij samen met andere intellectuelen vastgehouden in Sint Michielgestel en Scheveningen.
Sonnetten
Vestdijk schreef ook sonnetten, waarin ‘een idee’ vaak centraal staat. De sonnetten getuigen van Vestdijks poging om greep op de werkelijkheid te krijgen.
Waardering en nalatenschap
Vestdijk wordt beschouwd als een van de belangrijkste Nederlandse schrijvers van de twintigste eeuw. Zijn werk is bekroond met vele belangrijke literaire prijzen, waaronder de P.C. Hooft-prijs in 1950. Over Vestdijk is en wordt nog altijd veel gepubliceerd. In Harlingen is een Simon Vestdijk Genootschap opgericht, dat zich inzet voor de bevordering van de kennis en de verspreiding van Vestdijks werk. Het genootschap geeft onder meer de Vestdijk-kroniek uit.
Vestdijk en voetbal
Vestdijk had een bijzondere band met voetbal. In zijn jeugd droomde hij van een loopbaan als keeper, en hij heeft zelf ook gevoetbald. Deze interesse komt tot uiting in zijn roman De koperen tuin, waarin de hoofdpersoon een gepassioneerde voetballer is. Er is een anekdote dat Vestdijk huis, "Zaailand" geheten, nooit met Mr. Hans Visser zou ruilen.
Lees ook: Spaanse invloed hockeycompetitie
Literaire prijzen
Vestdijk ontving gedurende zijn carrière verschillende belangrijke literaire prijzen, waaronder de Constantijn Huygens-prijs (1955), de P.C. Hooft-prijs (1950) en de Staatsprijs voor de Literatuur (1971).
Postume publicaties
Na Vestdijks overlijden is een aantal van zijn werken postuum gepubliceerd, waaronder romans, verhalen, en essays. Deze publicaties hebben bijgedragen aan een verdere verdieping van het inzicht in Vestdijks oeuvre.
Invloed op andere schrijvers
Vestdijk heeft een grote invloed gehad op andere Nederlandse schrijvers, zoals Hella S. Haasse, Maarten 't Hart, en Willem van Maanen. Zijn werk wordt nog steeds gelezen en bestudeerd, en zijn invloed op de Nederlandse literatuur is onmiskenbaar.