Een penalty in het voetbal is een van de meest cruciale en potentieel wedstrijd-bepalende momenten. Het kan een directe score opleveren en de dynamiek van een wedstrijd volledig veranderen. Maar wat zijn precies de regels rondom strafschoppen, en wanneer wordt een penalty toegekend? Dit artikel duikt diep in de wereld van de voetbal penalty, van de basisprincipes tot de nieuwste regelwijzigingen, en biedt inzicht voor zowel de casual fan als de doorgewinterde voetballiefhebber.
Wat is een Penalty?
Het woord "penalty" kan vertaald worden naar "boete" of "straf". In het voetbal is een penalty de straf voor een overtreding die plaatsvindt binnen het strafschopgebied. Als een speler van de verdedigende partij een overtreding begaat in de eigen zestienmetergebied, wijst de scheidsrechter naar de penaltystip, die zich op 11 meter van het doel bevindt. Vanaf deze stip mag een speler een schot op doel wagen, met alleen de keeper als tegenstander.
Een penalty wordt ook wel een strafschop, penantie, pingel of elfmeter genoemd. De uitleg is echter simpel: een penalty is een van de belangrijkste en meest invloedrijke strafmaatregelen die tijdens een voetbalwedstrijd door de scheidsrechter gegeven kan worden. Uit een penalty kan namelijk rechtstreeks worden gescoord.
Wanneer wordt een Penalty Toegekend?
Een scheidsrechter kent een penalty toe wanneer een speler van de verdedigende ploeg een overtreding begaat binnen het eigen strafschopgebied. De overtredingen die tot een penalty kunnen leiden, zijn gebaseerd op de officiële regels van de FIFA en de KNVB. Hier zijn enkele veelvoorkomende voorbeelden:
- Fysiek contact: Duwen, trekken, of een tackle die de tegenstander raakt in plaats van de bal, kan een penalty opleveren.
- Hands: Wanneer een speler de bal met de hand of arm raakt in een onnatuurlijke positie, kan de scheidsrechter ingrijpen. Zelfs onopzettelijke handsballen, vooral wanneer ze een doelkans blokkeren, kunnen tot een penalty leiden.
- Vasthouden of trekken: Bij vrije trappen of hoekschoppen zie je vaak dat spelers elkaar vasthouden of naar de grond trekken. Dit kan ook bestraft worden met een penalty.
- Onzorgvuldig spel: Als een verdediger te laat komt met een tackle of gevaarlijk speelt, loopt hij risico op een penalty.
- Een sliding op de man in plaats van de bal: Een sliding waarbij de speler eerst de tegenstander raakt in plaats van de bal, kan leiden tot een strafschop.
- Gevaarlijk spel dat een duidelijke scoringskans belemmert: Ook als er sprake is van gevaarlijk spel dat een duidelijke scoringskans verhindert, kan de scheidsrechter een penalty toekennen.
Hands: Een Controversieel Onderwerp
Hands is een van de meest controversiële aspecten van de penaltyregel. De FIFA heeft de handsregel de afgelopen jaren aangescherpt om meer duidelijkheid te verschaffen, maar er blijven veel grijze gebieden. In het algemeen geldt dat een penalty wordt toegekend als:
Lees ook: Shootout strategieën
- De hand of arm van de speler zich in een onnatuurlijke positie bevindt en zijn lichaamsoppervlakte vergroot om de bal te blokkeren.
- Het gebruik van de arm of hand opzettelijk lijkt om de bal te stoppen.
- Er onopzettelijk hands wordt gemaakt terwijl de bal richting het doel gaat; dus als er een doelkans wordt ontnomen met onopzettelijk hands.
Er zijn echter uitzonderingen:
- Als de bal via het eigen lichaam tegen de hand of arm komt in een natuurlijke positie, wordt er vaak geen penalty toegekend.
- In een reflexsituatie of als de bal onverwacht van dichtbij wordt geschoten, is er soms meer speelruimte voor de scheidsrechter om te beslissen dat er geen sprake is van een strafbare handsbal.
Wanneer wordt een Penalty NIET Toegekend?
Niet elke overtreding binnen het strafschopgebied leidt automatisch tot een penalty. De scheidsrechter moet beoordelen of de overtreding significant genoeg was om een strafschop te rechtvaardigen. Hier zijn enkele voorbeelden van situaties waarin de scheidsrechter geen penalty geeft:
- Licht contact: Als er minimaal contact is dat het spel niet beïnvloedt, is er geen strafschop.
- Buitenspel: Als een speler buitenspel staat en betrokken raakt bij het spel, wordt het spel direct gestopt voor buitenspel, ongeacht eventuele overtredingen die daarna plaatsvinden.
- Schwalbe: Als een speler probeert een penalty te versieren door een 'schwalbe' te maken, kan hij een gele kaart krijgen in plaats van een strafschop.
De Rol van de VAR
Sinds de komst van de VAR (Video Assistant Referee) is het beoordelen van penalty’s nauwkeuriger en zorgvuldiger geworden. De VAR is een team van officials die de wedstrijdbeelden herbekijken en de scheidsrechter kunnen adviseren over duidelijke fouten of gemiste incidenten. De VAR grijpt alleen in bij duidelijke fouten van de scheidsrechter - bij twijfel kan de scheidsrechter de VAR ook raadplegen.
Wanneer de VAR een duidelijke fout constateert, wordt de scheidsrechter geadviseerd om zijn beslissing te herzien. Hij kan dan zelf de beelden bekijken bij de zijlijn en zijn oordeel aanpassen. Dit heeft geleid tot minder foute beslissingen, maar het heeft ook geleid tot langere onderbrekingen tijdens wedstrijden.
Belangrijk om te weten is dat VAR alleen ingrijpt bij een "clear and obvious error", dit wil zeggen dat als de beslissing van de scheidsrechter twijfelachtig is, de VAR hem meestal niet zal corrigeren, tenzij er onweerlegbaar bewijs is.
Lees ook: De shoot in hockey uitgelegd
Nieuwe Regels en Wijzigingen
De International Football Association Board (IFAB), de hoeder van de voetbalregels, komt jaarlijks bijeen om mogelijke regelwijzigingen te bespreken die het spel eerlijker en moderner maken. Deze beslissingen, zoals de invoering van de VAR en aanpassingen aan de buitenspel- en handsregel, zorgen ervoor dat voetbal zich positief blijft ontwikkelen.
De KNVB past deze regels vervolgens toe in de Nederlandse competities.
Nieuwe Regel omtrent Dubbel Contact (Alvarez-regel)
Een recente regelwijziging, die ingaat per juni 2025, betreft situaties waarin de strafschopnemer de bal per ongeluk twee keer raakt. Voorheen werd zo'n strafschop afgekeurd, wat kon leiden tot een onterecht nadeel voor het team dat de penalty verdiende. De nieuwe regel stelt dat in zo'n geval de penalty moet worden overgenomen.
Deze regel kwam tot stand na een incident in de Champions League, de zogenaamde "Alvarez-regel". In een Madrileense derby in maart 2025 leek Atletico Madrid een doelpunt te scoren uit een penalty, maar de VAR constateerde dat Alvarez de bal bij zijn aanloop onbedoeld twee keer had geraakt. Het doelpunt werd afgekeurd, wat tot veel discussie leidde. De IFAB besloot vervolgens om de regel aan te passen om onbedoeld dubbel contact niet langer te bestraffen met een afgekeurde penalty, maar met een over te nemen strafschop.
Regel omtrent Inlopen
Een andere belangrijke regel betreft het inlopen van spelers tijdens een penalty. Spelers die te vroeg inlopen, mogen daar geen voordeel uit halen. Een aanvallende speler die te vroeg inloopt en een teamgenoot scoort, krijgt een vrije trap tegen. De goal telt dan niet. Als een verdedigende speler te vroeg inloopt en de strafschop wordt gemist, moet de penalty worden overgenomen.
Lees ook: Passie en Kritiek NAC Breda Ultras
Nieuwe Regels Voetbal Penalty vanaf Seizoen 2025/26
Vanaf het seizoen 2025/26 zijn er enkele belangrijke nieuwe regels voetbal penalty ingevoerd die door de IFAB zijn vastgesteld en door de KNVB worden toegepast:
- Positie van de bal: De positie van de bal moet exact op de stip liggen. In voorgaande jaren werd soms oogluikend toegestaan dat de bal een paar centimeter verplaatst werd; dat is nu formeel verboden.
- Gedrag van de doelman: De keeper moet tijdens het moment van schot minstens één voet óp of bóven de doellijn hebben.
- Positie van de assistent-scheidsrechter: De positie van de assistent-scheidsrechter is nu strikt bepaald.
- Toelichting bij VAR-besluiten: Scheidsrechters zijn nu verplicht om na een VAR-besluit over een penalty een korte toelichting te geven aan beide aanvoerders.
Deze regels zijn bedoeld om de eerlijke kansen tussen keeper en nemer te herstellen, tijdrekken te beperken en frustratie en verwarring bij spelers en supporters te verminderen.
Penalty's in de Praktijk: Penaltyseries
Naast de penalty als strafmaatregel tijdens de wedstrijd, is er ook de penaltyserie. Deze wordt toegepast om een winnaar te bepalen in knock-outwedstrijden die na 90 minuten (plus eventuele verlenging) nog gelijk staan.
Elk team neemt dan om de beurt vijf penalty's. Het team dat de meeste penalty's scoort, wint de wedstrijd. Als de stand na vijf penalty's nog gelijk is, volgen er meer strafschoppen, waarbij elk team om de beurt één penalty neemt totdat er een verschil is.
Penaltyseries kunnen ongelooflijk spannend en dramatisch zijn, en hebben al menig grote wedstrijd beslist, zoals WK-finales en Champions League-finales.
Psychologische en Tactische Overwegingen
Hoewel de regels voor het toekennen van een penalty duidelijk zijn, spelen ook psychologische en tactische overwegingen een grote rol. Spelers zullen soms proberen druk uit te oefenen op de scheidsrechter door hevig te protesteren in de hoop een penalty te krijgen. Coaches en teams trainen ook specifiek op het creëren van situaties waarin de tegenstander fouten maakt binnen het strafschopgebied, zoals het uitlokken van overtredingen door slim positie te kiezen.
Ook bij het nemen van een penalty spelen psychologische factoren een rol. De druk op de speler is enorm, en de keeper kan proberen de speler te intimideren of af te leiden.
tags: #voetbal #strafschoppen #regels