Handbal is een dynamische en snelle sport die wereldwijd wordt gespeeld, hoewel de populariteit varieert afhankelijk van de beschikbaarheid van sporthallen, aangezien het hoofdzakelijk een zaalsport is. Ondanks dat het een relatief jonge sport is in vergelijking met oudere sporten zoals voetbal, heeft handbal een sterke aanhang. Het handbalreglement is complex en bevat vele ‘als …, dan’ relaties. Dit artikel geeft een overzicht van de basisregels, met speciale aandacht voor het einde van de wedstrijd en de beslissingen die dan genomen kunnen worden.
Het Team en Wissels
Een handbalteam bestaat uit maximaal 14 spelers. Tijdens de wedstrijd staan er zeven spelers op het veld: zes veldspelers en een doelverdediger. De overige zeven spelers zijn wisselspelers. Een vliegende wissel is toegestaan tussen de veld- en wisselspelers.
De spelerswissel moet worden uitgevoerd via de wissellijn. Deze lijn definieert de wisselzone buiten het speelveld, waar de wisselspelers zich ophouden. De wissellijn bevindt zich aan de langszijde van het speelveld, vanaf de middellijn 4,5 meter naar links en rechts. Een speler die ongeoorloofd de wissellijn overschrijdt, begaat een wisselfout. De straf hiervoor is dat de overtredende speler van het veld wordt gestuurd en de tegenpartij een vrije worp krijgt.
Bij hogere handbaldivisies passen sommige ploegen een tactiek toe waarbij de doelverdediger tijdens aanvallen wordt vervangen door een extra veldspeler, waardoor er in totaal zeven veldspelers zijn. Als de ploeg de bal verliest, wordt de doelverdediger weer ingewisseld. Deze tactiek wordt voornamelijk gebruikt bij landelijke competitiewedstrijden, bijvoorbeeld als de stand vlak voor het einde van de wedstrijd gelijk is en alles op één kaart wordt gezet.
Speeltijd en Verlenging
Een reguliere handbalwedstrijd bestaat uit twee speelhelften van 30 minuten. Voor jeugdwedstrijden worden soms kortere speeltijden gehanteerd. In wedstrijden waar een winnaar vereist is, zoals bekerwedstrijden, en de stand na 60 minuten gelijk is, volgen er twee verlengingen van elk 5 minuten. Als er na de tweede verlenging nog steeds geen winnaar is, wordt de wedstrijd beslist door 7-meterworpen.
Lees ook: Alles over Vrije Ruimte Volleybal
Spelers die zijn uitgesloten, gediskwalificeerd of van het veld zijn gestuurd, mogen niet deelnemen aan de 7-meterworpen. Elk team wijst vijf spelers aan die beurtelings een doelpoging wagen.
Het Speelveld
Het speelveld is 40 meter lang en 20 meter breed en wordt begrensd en doorsneden door verschillende lijnen:
- De zijlijnen en achterlijnen omsluiten het veld.
- De middenlijn loopt door het midden van het speelveld.
- Het doelgebied wordt gedefinieerd door een ononderbroken halve cirkel met een straal van 6 meter. Alleen de doelverdediger mag dit gebied betreden.
- De gestippelde vrijeworplijn ligt 9 meter voor het doel.
- Tussen de doelcirkel en de vrijeworplijn ligt de 7-meterlijn.
- Aan een van de zijlijnen ligt de wissellijn, die vanaf de middenlijn 4,5 meter naar rechts en links loopt.
De Handbal
De handbal is gemaakt van kunststof of leer. De diameter van de bal varieert afhankelijk van het geslacht en de leeftijd van de teams. Een handbal voor herenteams heeft een omvang die ongeveer 10 cm kleiner is dan een voetbal, maar weegt hetzelfde. Dit maakt het voor handballers makkelijker om de bal te grijpen en harder te gooien dan een voetbal. Vaak wordt de bal behandeld met hars, zodat de spelers hem beter met één hand kunnen vangen en vasthouden.
Basisregels tijdens het Spel
- Spelers mogen de bal slechts drie seconden vasthouden terwijl ze stilstaan.
- Met de bal in de hand mogen spelers slechts drie stappen zetten.
- De bal mag worden geworpen, opgevangen, gestopt en geslagen met de handen, armen, hoofd, romp, bovenbeen of knie. Contact met onderbenen en voeten is niet toegestaan.
- Een speler kan in balbezit komen door de bal met open hand van de tegenspeler te veroveren.
- Het hinderen van een speler door vastgrijpen, omklemmen, stoten en vasthouden wordt gezien als een fout en bestraft met een vrije worp.
- Een gele kaart is een waarschuwing zonder onmiddellijke gevolgen voor de wedstrijd.
- Een tweede overtreding die een gele kaart rechtvaardigt, wordt bestraft met een 2-minuten uitsluiting, waarbij het team met een speler minder verder moet spelen.
- Na de tweede 2-minuten uitsluiting volgt een diskwalificatie met de rode kaart, waarna de speler niet meer mag worden ingewisseld.
Spelhervattingen
- De beginworp wordt uitgevoerd na het beginsignaal van de scheidsrechter in het midden van het speelveld. De speler moet met één voet de middenlijn aanraken, terwijl de andere voet op de eigen helft staat. Spelers van de tegenpartij moeten op 3 meter afstand blijven.
- De vrije worp wordt toegekend bij overtredingen, bijvoorbeeld als een speler van de aanvallende ploeg binnen de doelcirkel komt. De vrije worp wordt uitgevoerd op de plek waar de overtreding plaatsvond. Overtredingen op minder dan 9 meter van het doel worden genomen aan de vrijeworplijn.
- De inworp wordt uitgevoerd als de bal buiten het speelveld komt.
- De uitworp wordt uitgevoerd door de doelverdediger als de bal over de doellijn het speelveld verlaat en voor het laatst werd aangeraakt door de aanvallende ploeg of de doelverdediger van de verdedigende ploeg, of wanneer de bal in het doelgebied blijft liggen. De keeper mag maximaal 4 meter voor zijn doel staan.
- De 7-meter worp wordt toegekend als een duidelijke doelkans wordt verhinderd door een fout of het betreden van het doelgebied. De werpende speler staat voor de 7-meterlijn en probeert na het fluitsignaal te scoren, zonder de lijn aan te raken of te overschrijden.
Het Einde van de Wedstrijd en de Score
De stand aan het einde van de reguliere speeltijd (of eventuele verlengingen) bepaalt de winnaar. Bij gelijkspel in wedstrijden waar een winnaar vereist is, volgen er, zoals eerder beschreven, verlengingen en eventueel 7-meterworpen.
De 7-meterworpen zijn een zenuwslopende manier om een wedstrijd te beslissen. Elk team wijst vijf spelers aan die om de beurt een 7-meterworp nemen. Het team dat na deze vijf worpen de meeste doelpunten heeft gescoord, wint de wedstrijd. Als de stand na deze eerste reeks nog steeds gelijk is, gaan de teams door met het nemen van 7-meterworpen, waarbij telkens één speler per team werpt, totdat er een verschil is.
Lees ook: Complete Gids Rugby Jeugd
Rolstoelhandbal
Rolstoelhandbal kent aangepaste regels. Teams spelen 6 tegen 6, waarvan 1 keeper. Een belangrijke regel is dat de bal niet met de rolstoel verdedigd mag worden en dat er nooit op een andere speler ingereden mag worden. Het Nationaal Rolstoelteam speelt sinds 2025 officieel 4 tegen 4 rolstoelhandbal.
Lees ook: Complete handleiding hockeyregels