Voetbal is een sport vol tactiek, strategie en individuele vaardigheden. Elk team bestaat uit elf spelers, elk met hun eigen positie en verantwoordelijkheden. De taken en opdrachten van de spelers zijn afhankelijk van het spelsysteem dat wordt gehanteerd. Dit artikel biedt een uitgebreide uitleg van de verschillende posities in het voetbal, met een focus op het rechts midden.
Spelsystemen en Posities
In Nederland spelen veel teams het 1-4-3-3 systeem. Binnen dit systeem zijn er talloze mogelijkheden om de spelers te positioneren. Zo kunnen de linksback (5) en rechtsback (2) dieper of juist hoger op het veld spelen. De centrale verdedigers (3 en 4) kunnen doorschuiven of juist voor elkaar spelen. De spits (9) kan diep of meer naar achteren spelen, en de buitenspelers (7 en 11) kunnen het veld breed houden of naar binnen komen.
In een 1-4-3-3 opstelling speelt de centrale middenvelder (10) dichtbij de aanvallers (7, 9 en 11). Deze middenvelder (10) is vaak verantwoordelijk voor de meeste aanvallende acties op het middenveld, terwijl de linksmidden (8) en rechtsmidden (6) meer verdedigend ingesteld zijn. Een voordeel van dit systeem is de ondersteuning die de centrale middenvelder (10) aan de aanvallers (7, 9 en 11) kan geven. Een nadeel is dat het voor de verdedigers (2 t/m 5) lastig kan zijn om aan te sluiten bij het middenveld (6, 8 en 10) of de aanval (7, 9 en 11). Bovendien kan het systeem voorspelbaar zijn, waardoor de verdediging zich makkelijker kan richten op het stoppen van de belangrijkste doelpuntenmakers. Dit systeem is vooral geschikt wanneer de tegenstander ook een 1-4-3-3 systeem hanteert.
De Verdediging
De taak van de verdediger is om te voorkomen dat de bal in het doel terechtkomt. De eerste prioriteit is het uitschakelen van de tegenstander en het zorgen voor een goede opbouw achterin het veld. Afhankelijk van het spelsysteem, zoals een 3-4-3 of 4-4-2 opstelling, zijn er meerdere verdedigers aanwezig. Zij hebben elk hun eigen zone of verdedigen man op man, waarbij ze een bepaalde speler in de gaten houden.
Binnen de verdediging maken we onderscheid tussen:
Lees ook: Analyse van de rechtsbackpositie
- Centrale verdedigers: Zij staan in het midden van de verdediging. In een 4-4-2 opstelling staat de linker centrale verdediger (LCV) aan de linkerkant en de rechter centrale verdediger (RCV) aan de rechterkant. De centrale verdedigers kunnen ook aangeduid worden als "laatste man" en "voorstopper". De voorstopper is meestal de mandekker en moet de spits onschadelijk maken, terwijl de laatste man meer vrijheid heeft en betrokken kan zijn bij de opbouw van een aanval.
- Rechtsback: De rechtsback staat rechts van het doel in de verdediging.
- Linksback: De linksback staat links van het doel in de verdediging.
Cruciaal voor een centrale verdediger is om het gevaar te voorkomen voordat het ontstaat. De centrale verdedigers zijn als het ware het laatste slot op de deur voor de keeper. Worden deze speler uitgespeeld, dan ligt vaak de weg naar het doel open. Daarnaast spelen de centrale verdedigers een belangrijke rol in de opbouw. De tegenstander wacht meestal totdat er een back wordt ingespeeld, kantelt vervolgens heel snel naar de balkant en zet alles vast. Tegen een tegenstander die dat druk zetten goed beheerst, is het lastig opbouwen, zeker via de zijkanten. Voor een centrale verdediger betekent dit gegeven nog iets anders. Je zult je goed moeten afvragen wat het gevolg is als je bijvoorbeeld een back inspeelt. Kan de back daadwerkelijk iets met de door de centrale verdediger ingespeelde bal, of komt hij in de problemen? Dus ook hier maakt hij weer een inschatting. Als een back geen vervolg kan geven, moet centrale verdediger hem niet inspelen.
Het Middenveld
De middenvelders hebben een belangrijke, centrale positie op het veld. Afhankelijk van hun positie moeten ze meer verdedigen of aanvallen. Om deze taken goed uit te kunnen voeren, hebben middenvelders inzicht, overzicht en een groot loopvermogen nodig. Het is een voordeel als ze tweebenig zijn.
Qua middenvelders maken we meestal onderscheid tussen:
- Linkshalf: Beloopt vaak de hele linkerkant van het veld kijkend naar het doel van de tegenstander.
- Centrale middenvelder (mid-mid): Staat in het midden van het veld, in een aanvallende rol vlak achter de spits en bij een verdedigende / opbouwende rol vlak voor de verdediging. In het voetbal staat nummer 10 vaak voor de spelmaker van het elftal en deze speler heeft vaak veel creativiteit en een drive naar voren.
- Rechtshalf: Beloopt vaak de hele rechterkant van het veld kijkend naar het doel van de tegenstander.
Een middenvelder is een speler op de posities tussen de verdediging en de aanval in. Daarmee is hij als het ware de verbinding tussen deze twee linies. Dat betekent ook dat deze spelers zowel in het verdedigen als in het aanvallen bedreven moeten zijn. Denk daarbij bijvoorbeeld aan Frenkie de Jong. Zijn spel kenmerkt zich door dribbels als hij in balbezit is, maar ook verdedigend is hij van waarde met zijn tackles. Een middenvelder moet dus veel verschillende vaardigheden beheersen. In het hedendaagse voetbal verdedigen teams steeds meer vanuit de zone. Dat betekent dat de middenvelder, tijdens het verdedigen, mee moet bewegen met de bal. Daarbij gebruikt hij de positie van de bal, de positie van zijn medespelers en tot slot de positie van de tegenstanders als referenties. Tijdens het aanvallen is de afstemming tussen de middenvelders onderling en de aanvallers van groot belang. Wanneer de een naar de bal toe beweegt, sprint de ander juist in de diepte. Op die manier wordt de tegenstander continu voor keuzes gezet.
De Aanval
De belangrijkste taak van een aanvaller is scoren. Hiervoor moet hij of zij snel zijn, een goede balaanname hebben en een nauwkeurige pass en schot in de benen hebben. Daarnaast moet hij of zij lef tonen en niet bang zijn voor de tegenstanders (en de kritiek van het publiek). Afhankelijk van de tactiek worden er twee of drie aanvallers opgesteld. Bij een 4-3-3 opstelling is er één spits en staan er twee buitenspelers op het veld. Bij een 4-4-2 opstelling zijn er twee spitsen die allebei vanuit een andere zone spelen. De aanvallers werken nauw samen met de middenvelders.
Lees ook: "Links Rechts": Het verhaal achter de Snollebollekes-hit
Binnen de aanval maken we onderscheid tussen:
- Buitenspelers: Buitenspelers zijn multifunctionele spelers die zorgen voor de perfecte voorzet en ook kunnen scoren. De linksbuiten gaat links in de aanval, de rechtsbuiten gaat rechts in de aanval.
- Spits: De spits staat op een centrale positie en gaat in het midden in de aanval. De spits werkt samen met de buitenspelers. Bij een 4-4-2 opstelling staan er twee spitsen waarbij er 1 wat meer in de linkerzone speelt en de andere in de rechterzone.
Buitenspelers zijn spelers die veelal tot de verbeelding spreken. Ze vallen onder meer op door hun individuele actie. Daarmee zijn ze in staat om tegenstanders voorbij te spelen, waardoor er elders op het veld ruimte ontstaat. Met deze vaardigheid kunnen ze in staat zijn om wedstrijden te beslissen. Maar met alleen een individuele actie ben je er als buitenspeler niet. In het hedendaagse voetbal zijn er ook andere kwaliteiten die belangrijk zijn voor deze positie. Voorwaarden creëren is van groot belang. Een buitenspeler moet ervoor zorgen dat door een gerichte loopactie het team kan doorvoetballen. Dan moeten natuurlijk in dat geval ook de 6, 8 en 10 op het goede moment eronder komen zodat de buitenspeler voldoende afspeelmogelijkheden heb én moet de back over de buitenspeler heen gaan voor nog een extra afspeeloptie.
In het voetbal is de positie van de spits de speler die in het midden van de aanval staat. Doordat hij in de as van het veld staat én dat hij onderdeel is van de voorste linie, bevindt hij zich vaak het dichtst bij het doel van de tegenstander. Daardoor zal hij het vaakst in scoringspositie komen. Het maken van doelpunten is dus ook een belangrijk taak van een spits. Echter, het maken van doelpunten is slechts een onderdeel. Een spits speelt ook een belangrijke rol in de opbouw. Tijdens het opbouwen is het maken van contact belangrijk. Contact met de medespelers, maar ook met de tegenstander. Tijdens het opbouwen, probeert een spits tussen of net achter de beide centrale verdedigers op te stellen en zich eigenlijk wat te verstoppen. Want door net achter de verdedigers te gaan staan, kunnen ze de spits niet goed zien. Vaak hebben centrale verdedigers daar moeite mee.
De Keeper: Een Speciale Positie
De meest unieke positie in het voetbal is die van de keeper. Deze is met geen enkele andere positie te vergelijken. Het meest voor de hand liggende verschil is dat de keeper de enige speler is die de bal met zijn handen mag pakken. De primaire taak van een keeper is daarmee het tegenhouden van de ballen die op doel worden geschoten. Dat maakt de rol van de keeper zo specifiek. Naast de hand-oog coördinatie zijn er nog meerdere andere aspecten van belang.
Rugnummers en Hun Betekenis
Selectienummers werden traditioneel toegepast om de rol van elke speler van elkaar te onderscheiden, waarbij elk nummer een unieke rol of verantwoordelijkheid voor de speler aangaf. Lagere nummers zijn bijvoorbeeld traditioneel voor verdedigers, terwijl hogere nummers voor creatieve middenvelders en aanvallers zijn. Tegenwoordig zien we daarnaast ook vaak dat spelers een voorkeur hebben voor een nummer dat een bepaalde betekenis voor hen heeft. En soms is een bepaald nummer simpelweg niet meer beschikbaar en moet iemand zich tevreden stellen met een relatief random nummer!
Lees ook: De ultieme gids voor rechtshandig honkbal slaan
Hier is een overzicht van de traditionele rollen en verantwoordelijkheden van elk nummer, met daarnaast een aantal populaire uitzonderingen en bekende Nederlanders:
- Rugnummer 1: Meestal voor de eerste keeper van de club. Legendes zoals Edwin van der Sar, Iker Casillas, Oliver Kahn en Gianluigi Buffon hebben allen het beroemde nummer gedragen.
- Rugnummer 2: Meestal voor rechtsbacks. Bekende voorbeelden zijn Gary Neville, Cafu en Michael Reiziger.
- Rugnummer 3: Vaak voor een verdediger, maar niet in elk land altijd aan dezelfde positie toebedeeld. Legendarische linksbacks zoals Ashley Cole, Paolo Maldini en Roberto Carlos zijn bekende voorbeelden, terwijl binnen Nederland vaak centrale verdedigers No.3 dragen, zoals Jaap Stam en Matthijs de Ligt.
- Rugnummer 4: Centrale verdedigers of verdedigende middenvelders krijgen vaak nummer vier, zoals Sergio Ramos, Patrick Viera, Virgil van Dijk, Ronald Koeman en Frank de Boer.
- Rugnummer 5: In het buitenland zie je vaak centrale verdedigers het shirt met nummer vijf dragen, met enkele opmerkelijke voorbeelden waaronder Carles Puyol, Fabio Cannavaro en Franz Beckenbauer. Giovanni van Bronckhorst is een bekend voorbeeld van een Nederlander met No.5.
- Rugnummer 6: Kan door spelers op meerdere posities worden gedragen, zoals een verdediger (Bobby Moore) of een spelverdeler (Xavi). Ook rechtermiddenvelders en controlerende middenvelders zoals Nigel de Jong en Mark van Bommel kwamen met No.6 het veld op.
- Rugnummer 7: Voor vleugelspelers of spelers uit een tweespitsen systeem. Cristiano Ronaldo kreeg nummer zeven bij Manchester United en staat ook wel bekend als 'CR7'. Kenny Dalglish, Luis Figo en George Best droegen het nummer eveneens.
- Rugnummer 8: Wordt meestal gedragen door scorende middenvelders die een balans vinden tussen het vermogen om regelmatig het net te vinden en tegelijkertijd kansen biedt aan hun teamgenoten. Steven Gerrard, Frank Lampard, Andres Iniesta, Kaka en Edgar Davids zijn bekende voorbeelden.
- Rugnummer 9: Wordt meestal gegeven aan de spits van het team. Ruud van Nistelrooij, Luis Suarez, Ronaldo Nazario, Karim Benzema en Robert Lewandowski zijn beroemde spitsen die nummer negen hadden.
- Rugnummer 10: Traditioneel voor de spelmaker of aanvallende middenvelder van het team. Bijzondere nummer tienen zijn Diego Maradona, Lionel Messi, Eden Hazard, Johan Cruyff en Pele.
- Rugnummer 11: Meestal gewijd aan de linksbuiten van een team. Ryan Giggs, Didier Drogba, Neymar en Arjen Robben zijn bekende dragers van het shirt.
- Rugnummer 12: De ideale reserve, met als ultieme voorbeeld Marco van Basten tijdens Euro 1988. Feyenoord supporters staan bekend als de twaalfde man.
- Rugnummer 14: Vooral in Nederland een bijzonder nummer, aangezien Johan Cruyff het vaak droeg bij het Nederlands Elftal. Ook Thierry Henry droeg bij Arsenal geruime tijd No.14.
- Rugnummer 20: Kreeg in Liverpool in 2025 een speciale betekenis na de tragische dood van Diogo Jota.
- Rugnummer 21: Heeft zich door de jaren heen ook ontwikkeld als een gewild shirt bij creatieve spelers. Denk bijvoorbeeld aan Zidane, Andrea Pirlo, Frenkie de Jong en David Silva, maar ook de Duitse legende Philipp Lahm.
- Rugnummer 23: David Beckham en Rafael van der Vaart zijn bekende voorbeelden.
- Rugnummer 34: Vooral speciaal voor Ajacieden vanwege Abdelhak Nouri.
Rechtshalf: De Positie Uitgelicht
De rechtshalf, ook wel rechtermiddenvelder genoemd, speelt aan de rechterkant van het middenveld. In deze rol kom je ook veel centraal te spelen, samen met de middenvelder aan de linkerkant, de linkshalf. Uitgaande van een 4-3-3 systeem, zijn er de opties van spelen met de punt naar achteren en met de punt naar voren. In de praktijk betekent dit voor de rechts- en linkshalf spelen met een speler in de rug (punt naar achteren) of spelen in de rug van de meest aanvallende middenvelder.
De taken en opdrachten van de rechts- en linkshalf zullen afhankelijk zijn van de variant die wordt gehanteerd door de ploeg.
- 4-3-3 met een 6: Deze speelwijze wordt tegenwoordig ook een dubbele 10 genoemd. Dit komt omdat er vanwege de aanwezigheid van een pure verdedigende middenvelder twee middenvelders zijn die veel kunnen aanvallen. Of zij dit ook doen is afhankelijk van hoeveel balbezit het team heeft. Op deze positie staan dan box-to-box type spelers die letterlijk het gebied van 16 naar 16 bespelen. Deze spelers hebben veel loopvermogen in huis, maar ook diepgang en scorend vermogen. In wedstrijden met een klein speelveld heb je veel aan middenvelders die sterk zijn tussen de linies.
- 4-3-3 met een 10: Hierbij kan men denken aan de 4-2-3-1 van Oranje, waarmee het in 2010 bijna wereldkampioen werd. De rechts- en linkshalf waren Mark van Bommel en Nigel de Jong. De twee vormden een ijzersterk controlerend duo voor de verdediging. Van Bommel was de speler die meer werd betrokken bij de opbouw, vanwege zijn goede passing. De Jong was een fantastische aanjager die daarnaast ook nog kon voetballen. Het was vooral voor Van Bommel belangrijk ingetogen te spelen, omdat hij graag de loopactie vooruit maakte. Voor de twee had Sneijder als nummer 10 alle vrijheid om het spel naar zich toe te trekken.
De posities van rechts- en linkshalf zien we overigens ook in andere systemen. De posities worden niet altijd zo genoemd, en er kunnen specifieke verschillen zijn per systeem. Toch zijn middenvelders in een ruit in 4-4-2 een rechtshalf en linkshalf. Dit geldt tevens voor de beide varianten op het middenveld in 3-5-2. Het spelen met de punt naar achteren is van alle systemen. De rechtshalf en linkshalf zien we, met wat verschillen, ook in elk systeem terug.
De Rol van de Rechtshalf in de Praktijk
De rol van de rechtshalf kan variëren afhankelijk van de gekozen tactiek en de kwaliteiten van de speler. Over het algemeen wordt van een rechtshalf verwacht dat hij een goede passing heeft, een groot loopvermogen en zowel aanvallend als verdedigend zijn steentje bijdraagt. In een meer aanvallende rol zal de rechtshalf proberen om de aanvallers te ondersteunen en kansen te creëren, terwijl hij in een meer verdedigende rol zal helpen om de verdediging te ontlasten en de bal te veroveren.