Racing Club Zaandam (RCZ) is een voetbalclub met een lange en bewogen geschiedenis, die teruggaat tot 1921. De club, die claimt de gezelligste van de Zaanstreek te zijn, heeft in de loop der jaren vele veranderingen en uitdagingen gekend. Een jubileumboek over de periode 1921-2021 is verschenen en geeft een mooi overzicht van de rijke historie van de club.
De Oprichting en Vroege Jaren
RCZ werd opgericht op 1 juli 1921 in het verenigingsgebouw Ons Aller Belang, gelegen aan het eind van de Oostzijde en het begin van het Kalf in Zaandam. De oprichting kwam voort uit een gemeenschapsgevoel in de buurt 't Kalf. Daarvoor voetbalden de jongens in de buurt vaak op een stuk zand, 't Zand, tegenover de Noorderbrug. Ook ouderen deden vaak mee. Dit terrein werd al snel bestemd voor woningbouw, waaronder de Boerenjonkerstraat.
Omdat een kalf zwart-wit is, werden dit de clubkleuren. Bij thuiswedstrijden kleedden de spelers zich om in een tentje, terwijl de tegenstanders gebruik mochten maken van een fietsenhok. In 1922 werd het eerste elftal al kampioen.
Verhuizingen en Omzwervingen
De jongens uit 1921 die bij Noorderbrug voetbalden hadden nooit kunnen denken aan de omzwervingen die de club moest maken vanwege woningbouw. Na de eerste tien jaar in de Oostzijde tegenover 'De Groene Boer' moest de club verhuizen wegens de bouw van de Slachthuisbuurt naar een veld dichtbij, achter de nieuwe woningen.
In 1958 volgde er door de aanleg van de Coentunnelweg nog een gedwongen verhuizing, dit keer de Zaan over, het spoor over, naar het Westzijderveld. Dit was geen makkelijk besluit, maar gelukkig werd RCZ het seizoen erop kampioen in de 4e klasse.
Lees ook: Zaandam Meiden Voetbal Toernooi: Alles wat je moet weten
In 1965 keerde RCZ terug naar de Oostkant van de Zaan, op het sportcomplex Jagersveld. Het veld werd geopend door locoburgemeester Hille.
Jubilea en Evenementen
RCZ heeft in de loop der jaren diverse jubilea gevierd. Bij het 1e lustrum in 1926 nam ZFC met 4 elftallen deel aan de jubileumwedstrijd, wat aantoonde dat RCZ in Zaandam meetelde op sportgebied. Bij het 25-jarig jubileum in 1946 werd gememoreerd dat RCZ ruim 23 jaar voor de afd. Noord-Holland had gespeeld en daarna overging naar de KNVB.
Recentelijk, ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan, is er een jubileumboek verschenen over de periode 1921-2021. Oud-leden en oud-vrijwilligers konden het boek gratis ophalen bij RCZ.
RCZ tegen Lucky Ajax
Recent vond er een bijzondere wedstrijd plaats op het sportpark Jagersveld: RCZ veteranen tegen de veteranen van Lucky Ajax. Dertien jaar eerder werd deze wedstrijd ook al gespeeld, toen eindigde het in 6-1 voor Ajax.
Onder de toeschouwers waren veel kinderen die de spelers kenden van DVD’s van voorbije Ajax seizoenen. Kiki Musampa was goed op dreef en scoorde vijf doelpunten. Andere bekende namen die meespeelden waren Brutil Hosé, Derk Boerrigter en Michael Krohn Dehli.
Lees ook: De beste ijshockeysticks in Zaandam
De wedstrijd eindigde in een doelpuntenfestijn, met een eindstand van 1-11 voor Lucky Ajax. Na de wedstrijd was er een gezellig samenzijn met spelers en toeschouwers.
De Beginjaren van het Voetbal in de Zaanstreek
RCZ is niet de enige voetbalclub met een rijke historie in de Zaanstreek. Al in september 1896 ontstond de eerste voetbalclub in de Zaanstreek onder de naam Hellas in Zaandam. Kort daarna volgde UNI, ook een Zaandamse club. Een terugkerend probleem voor de beginnende verenigingen was het verkrijgen van een veld en een plek waar men zich fatsoenlijk kon omkleden. Soms bracht een café uitkomst. ZVV kon bijvoorbeeld het Bonkieshuis aan de Haven gebruiken. Het spel vereiste voorgeschreven kleding: een shirt, een verkorte broek en kousen en een 'lap' oftewel een gekleurd petje op het hoofd.
Ook in andere plaatsen in de Zaanstreek ontstonden clubjes, die echter niet allemaal officieel werden aangemeld. Zo ontstond in Wormerveer in 1898 een clubje onder de naam De Bal, later veranderd in Wilhelmina en nog later met andere jongens uit de Zaanstreek gefuseerd tot Transvaal. Ook jongens uit het arbeidersmilieu gingen zich nu met het spel bezighouden. Door gebrek aan geld werd door hen als bal vaak een met touw omwikkelde prop papier gebruikt.
In Zaandam was er een mogelijkheid bij het Blauwe Zand. Dit gebied had, evenals andere terreinen in de streek, die naam gekregen doordat er bij de afgraving van het Noordzeekanaal blauw kleizand was opgeworpen. Het Blauwe Zand lag in de buurt waar later Bruynzeel zijn bedrijven zou vestigen. Ook de Burcht was een geliefde plek en daar zou de in 1904 opgerichte club Sport gaan spelen.
Ontwikkeling van het Voetbal in de Zaanstreek
Het voetbalspel werd steeds populairder en het aantal beoefenaren nam toe. In meerdere wijken ontstonden clubs die in wedstrijden tegen elkaar uitkwamen. Zo werd in Westzaandam in 1912 in de Parkstraatbuurt SVK (de voorloper van Zaanlandia) opgericht. Achttien jongens uit het arbeidersmilieu konden op een grindveldje gaan spelen. Sommigen moesten daarvoor hun lidmaatschap van de duivenvereniging opzeggen, omdat ze uit financieel oogpunt niet van twee verenigingen lid konden zijn. Het bij deze jongens favoriete terrein op het Blauwe Zand werd echter aan HBS-scholieren toegekend. Later kon men daar toch terecht door de opheffing van Tot Ons Genoegen (TOG), waardoor een veld beschikbaar kwam. Door deelname aan de competitie van de NHVB werd de naam noodgedwongen veranderd in zvv Zaanlandia. Als clubgebouw en kleedruimte fungeerde de lunchroom van Tromp aan het Rustenburg. Dat betekende echter wel dat men 1,5 kilometer van clubhuis naar het veld diende af te leggen. Door de goede resultaten promoveerde Zaanlandia naar de NVB.
Lees ook: Poker in de Zaanstreek
In de Zuid van Assendelft poogde een groepje jongeren in 1909 een voetbalclub op te richten. Zij begonnen op een veldje waar een weg overheen liep. Als er een kar voorbij kwam, werd er even met voetballen gestopt. Het ging beter na de ingebruikname van een veld op (ook al) 't Blauwe Zand bij Buitenhuizen. Daar werd de club Olympia opgericht. Als kleedruimte fungeerde café Pleyt. In Assendelft werd in die tijd niet in competitieverband gespeeld. In 1914 verhuisde men van het terrein aan 't Blauwe Zand naar een veld aan de Veenpolderdijk. De vereniging telde toen 32 leden. Door de mobilisatie tijdens de Eerste Wereldoorlog kende Assendelft een grote toeloop van nieuwe leden. Hier gelegerde soldaten wilden de voetbalsport beoefenen tegen de verveling. Eind 1915 was de voetbalsport tot in de gehele Zaanstreek doorgedrongen. De opgerichte clubs waren zo groot dat meerdere elftallen gevormd konden worden. Een aantal initiatiefnemers was deel gaan uitmaken van de besturen van de verenigingen. Steeds meer jongeren, maar ook ouderen als toeschouwers, raakten bij het spel betrokken. De financiën speelden nog steeds een belangrijke rol. Was het voetbalspel aanvankelijk vooral een bezigheid van de jongelui uit 'betere kringen', rond 1915 was het een 'volkssport' geworden, waarvan de sociale waarden alom werden erkend. Een enkele keer verrichtte een burgemeester de aftrap. De regels van het spel ontwikkelden zich en er kwamen betere leiding en begeleiding.
De Rol van de Zaanstreek in de Internationale Voetbalwereld
De Zaandamse arts J. W. de Goeje bekommerde zich om de ontwikkeling van het spel. Hij voelde zich bij het voetbal in het algemeen, en bij ZVV in het bijzonder, goed thuis. Hij kwam in contact met de Haagse notaris Kips en de Arnhemse notaris Engelberts. Met zijn drieën speelden zij een belangrijke rol bij de oprichting van de Federation International de Football Association (FIFA).
Fusies en Nieuwe Verenigingen
Kleinere verenigingen sloten zich aaneen om sterker te worden. Zo werd in september 1915 in Wormerveer QSC opgericht. Deze club ontstond door een fusie van de clubs Quick en Sparta, die hun terrein hadden aan het Wormerlaantje in Wormer. De vereniging kocht de velden in 1926 voor het bedrag van 12.000 gulden waarvoor een hypotheek bij de Nederlands Hervormde gemeente van Krommenie werd afgesloten. De laatste aflossing vond plaats in 1939.
Aanvankelijk speelden jongens van verschillende geloofsovertuigingen bij dezelfde verenigingen. Zo werd in 1916 in Zaandam een katholieke voetbalclub opgericht onder de naam Hercules. De club vond een terrein aan de Nieuwe Zeehaven. In verband met de oorlog hadden de bewoners van Zaandam echter grond nodig om groenten en aardappelen te verbouwen en moest de club in 1917 dit terrein verlaten. Hercules week uit naar een veld achter aan de Schoolmeesterstraat in Zaandam-Oost. Men voetbalde in de NHVB waar meerdere clubs onder die naam bestonden. Naamswijziging bleek noodzakelijk en de naam werd veranderd in r.k. In 1919 kon men met moeite de club in stand houden, omdat er weer gedwongen verhuisd moest worden en men terugkeerde naar de Nieuwe Zeehaven. VVZ verliet in 1920 de NHVB om in de inmiddels in Haarlem opgerichte Diocesane Haarlemse Voetbalbond (DHVB, een katholieke voetbalbond) te kunnen gaan spelen. Hier ontmoette VVZ alleen katholieke tegenstanders.
In Wormerveer was al eerder SDE als rooms-katholieke voetbalvereniging opgericht. Deze vereniging kampte met terreinproblemen. Men voetbalde in Wormer, Wormerveer en Krommenie achter de r.k. kerk. De leden van deze club hebben later een rol gespeeld bij de oprichting van andere verenigingen, zoals GVO en Saenden.
In augustus 1917 ontstond KVV, opgericht door Krommenieërs die in Krommeniedijk bij KFC en in Wormerveer bij WFC, QSC of Hercules voetbalden. Zij wilden graag een echte plaatselijke voetbalclub. Het eerste veld was aan het Blok. In Zaandijk ontstond in april 1917 in de huiskamer van café Gambrinus de vereniging Ondanks Tegenspoed Opgericht. Men startte op een veld in het Koger Bosje in Koog in samenwerking met gymnastiekvereniging Simson. Deze samenwerking kwam snel ten einde en men week uit naar Zaandijk waar met behulp van familie J. Honig een veld aan het Verlanenpad achter de Beeldentuin werd gevonden. De naam van de vereniging veranderde al snel in vv Zaandijk. De vereniging werd sterk en speelde in de NHVB en later de NVB.
In Oostzaan werd er in de Kerkbuurt reeds vanaf 1907 gevoetbald. Toen in dat jaar de Zaansche Voetbal Bond werd opgericht ging men onder de naam Unie als club aan de wedstrijden deelnemen. De noodzakelijke contributie kon door de meeste leden echter niet worden opgebracht en dit zorgde, samen met terreinperikelen, voor de teloorgang van deze vereniging. Verschillende pogingen om in Oostzaan in verenigingsverband te voetballen werden nog wel ondernomen, maar hadden pas in 1919 succes. In dat jaar werd de Oostzaanse Sport Vereniging (OSV) opgericht. Men speelde op een terrein op het Kerkplein, aan De Haal bij het NS-station, in de Noorder IJ-polder en aan het Zuideinde. Ook hier was het noodzakelijk dat de spelers zich moesten omkleden in een café ('t Gemeentehuis), dat ongeveer een kilometer van het veld verwijderd was.
In Zaandam in de Zuiddijkbuurt ontstonden Door Volhouden Overwinnen DVO en Samenspel Doet Overwinnen SDO, eerst onder de naam Meeuwen en later Zilvermeeuwen. SDO was sterk aan de Zuiddijk gebonden. Een Dijker te zijn, gold als een plus. De oprichtingsvergadering vond plaats in maart 1920.
Ook in Westzaan kwam de voetbalsport in de belangstelling. Door de lintstructuur van het dorp en het gegroeide verschil in mentaliteit tussen de Noord en de Zuid ontstonden hier twee verenigingen. In de Noord ging de Westzaanse Racing Club (WRC) voetballen op een stuk grond achter hotel De Prins, terwijl in de Zuid vv Westzaan ging spelen op een weiland aan het Zuideinde. WRC bleek geen bloeiende vereniging. Ondanks een heroprichting onder de naam WRC-TOG in 1926, door bemoeienis van het hoofd van de Noorderschool J .W. Keemink, werd de club in 1946 opgeheven.
Evenals in Zaandam in 1916 zag de rooms katholieke geestelijkheid in Krommenie en Wormerveer de mogelijkheid om de kerkbinding te versterken door het oprichten van een voetbalclub. In maart 1924 werd KSV opgericht, waarvan de naam later gewijzigd werd in Gestaag Volhouden Overwint (GVO). Een groot aantal leden was afkomstig van de eerder opgerichte vereniging SDE. Het hoofdveld van GVO lag achter de kerk, aan de overkant van de sloot. Een zelfgemaakte brug maakte de verbinding mogelijk. De kleedkamers bevonden zich in een schuurtje van schoenhandel G. Groot.
Vanwege de frisse rode kleur van de dakpannen werd de Havenbuurt in Zaandam ook wel het Rode Dorp genoemd. Ook hier ontstond belangstelling voor het voetbal. In mei 1930 werd Zaanse Boys opgericht. De leden waren voor het grootste deel afkomstig van het eerder ontstane DES, later Wit Zwart genoemd. Het eerste terrein lag op het Blauwe Zand. Men verkleedde zich in café Plessius op een kilometer afstand. Later werd gespeeld op velden aan de Schiethaven, de Ringweg, het Weerpad en de Vijfhoek.
In de jaren twintig ontstonden in Wormer (naast de verenigingen uit andere plaatsen, maar met hun terrein in het dorp zoals WFC en QSC) ook andere jongensclubjes zoals DJK, VVW, Oostend, Jisp en Knollendammerstraat. De gemeente stelde een veld beschikbaar ter hoogte van de kruiskerk. Van Gelder Papier schonk doelpalen. 's Avonds na werktijd werd er volop gevoetbald. Bij het ontbreken van een echte leren bal speelde men soms met een exemplaar van papier. Op 23 mei 1930 ontstond de Rooms Katholieke Wormer Sport Vereniging (RKWSV). Volgens de statuten mochten leden uitsluitend katholiek en van goed godsdienstig en geestelijk gedrag zijn. Het voetbalspel mocht niet voor twaalf uur op zondag aanvangen om schennis van de zondagsheiliging te voorkomen.
In Zaandam richtte in 1930 een groepje protestantse jongeren de vereniging Streven Naar Vooruitgang SNV op. Het lidmaatschap was voor iedereen toegankelijk. Men voetbalde op zaterdag. Als gevolg daarvan werden ook mensen lid, die daarnaast nog op zondag bij een andere vereniging speelden. Een aantal leden ging dat te ver en zij richtten op 5 mei 1931 in de christelijke school aan de Botenmakersstraat de principieel op zaterdag voetballende Zaanlandse Christelijke Football Club ZCFC op. ZCFC speelde aanvankelijk op het oude veld van RCZ nadat de afmetingen waren aangepast door het dempen van een sloot. Het hiervoor benodigde puin werd aan de andere kant van de Zaan bij oliefabriek De Orion vandaan gehaald. Later verhuisde men naar de Westzanerdijk. De vereniging werd lid van de VCV, een christelijke belangenbond voor de zaterdagse voetbalverenigingen. Via de NHVB speelde men veel tegen bedrijfsverenigingen waarvan de leden naar keuze op zaterdag of zondag konden spelen zoals met de Hille sportvereniging. Steemeyer's Ford, Pieter Schoen, Linoleum Sportvereniging (LSV). Duyvis, enzovoort. Pogingen van ZCFC om in de Christelijke Nederlandse Voetbalbond (CNVB) te kunnen spelen slaagden echter niet.
Katholieke jongens in Assendelft-Noord konden weliswaar al voetballen bij Velocitas, maar dat was geen officiële vereniging. Op initiatief van pastoor Nagel en kapelaan Mol werd de r.k. Sport Vereniging Assendelft (SVA) opgericht. De leden waren afkomstig van Velocitas of waren eerder bij GVO voetballende Assendelvers. De vereniging ging spelen in de DHVB te Haarlem. Door de crisistijd was een aantal mensen genoodzaakt om hun lidmaatschap op te zeggen. Een aantal leden van SVA was echter in staat voldoende financiële steun te geven, waardoor de club overeind bleef en zelfs verbetering van de accommodatie bereikte.
In Oostzaan ging het in de Zuid redelijk goed met de voetbalclub. Dit was echter ten koste van OFC gegaan. De voetballers uit het centrum en de noord moesten een eind lopen om hun sport te bedrijven en de vereniging leidde een kwijnend bestaan. Op l juli 1932 werd in café Concordia OFC heropgericht. Had men eerder aan de Oostzanerdijk en in de polder van Klaassebos gevoetbald, nu ging men spelen aan de P.J. Troelstralaan in Zaandam. Als gast bij bedrijfsvoetbalclub Steemeyer's Ford. Spoedig kon men een weiland huren aan de Kerkstraat van boer P. On…
FC Zaanstreek en AZ'67
De fusie tussen FC Zaanstreek en Alkmaar ’54 was een startschot voor een succesvolle toekomst. Tien jaar na de fusie, toen AZ ’67 inmiddels in de Eredivisie voetbalde, begon de club aan de succesvolste periode uit de geschiedenis. De Alkmaarders wonnen driemaal de KNVB Beker, eenmaal de landstitel én bereikten de finale van de UEFA Cup, waarin het onderuit ging tegen Ipswich Town.
Voetbal stond in het leven van beide mannen van jongs af aan centraal. Zowel Klaas als Cees (de laatste was bijna zeven jaar jonger dan zijn broer) doorliep de jeugdafdeling van KFC en bereikte het eerste elftal van de vereniging. Klaas deed dit als succesvolle spits: in 262 wedstrijden maakte hij 133 doelpunten. Broertje Cees was in die jaren verdediger en kwam zelfs tot 444 wedstrijden voor KFC én FC Zaanstreek. Toen het tweetal nog voetballer was, begon het al met het sponsoren van de club. Het succesvolle bedrijf Wastora, dat in de jaren ’50 bekend was met het op de markt brengen van goedkope Bico-wasmachines, was een groot succes. De twee broers mochten bij KFC reclame maken voor het bedrijf, maar in ruil daarvoor kreeg de vereniging een ton voor de clubkas. Dat was het begin van een lange financiële ondersteuning van KFC, FC Zaanstreek en AZ ‘67. In 1972 betaalden Cees en Klaas een bedrag van 200.000 euro in ruil voor volledige zeggenschap bij de club.
tags: #rcz #zaandam #voetbal #geschiedenis