Cricket, een sport met Engelse wortels, heeft ook in Nederland een rijke geschiedenis. De populariteit van cricket in Nederland nam snel toe onder de (elite)jeugd. Cricket waaide via het kostschoolonderwijs over naar Nederland. Al zeker midden jaren veertig van de 19de eeuw wordt de sport beoefend op jongensinternaat Noorthey in Veur bij Voorschoten (Zuid-Holland). Daarna volgen ook andere onderwijsinstellingen waaronder de Utrechtse universiteit en de kostschool die Otto Johannes Schreuders (1828-1886), voormalig onderwijzer op Noorthey, in 1861 opent in Noordwijk-Binnen. In dit artikel duiken we in de geschiedenis van cricket in Nijmegen en omgeving, en werpen we een blik op de huidige staat van de sport in deze regio.
De Opkomst van Cricket in Nederland
In het vroeg geïndustrialiseerde Engeland ontstond een grote behoefte aan beweging in de buitenlucht. Zowel arbeiders als studenten stortten zich op allerlei vormen van sport, waaronder cricket. Deze sport waaide via het kostschoolonderwijs over naar Nederland, waar het al in de jaren veertig van de 19e eeuw werd beoefend op jongensinternaat Noorthey in Veur bij Voorschoten.
De op Engelse leest gestoelde kostscholen werden bezocht door jongens uit de Nederlandse elite. Naast uitstekend onderwijs in aanloop naar verdere studies en uiteindelijk een goede maatschappelijke carrière, is er op deze internaten veel aandacht voor lichamelijke beweging. Juist kostschoolleerlingen blijken vervolgens uitstekende promotors van de door hen beoefende sporten buíten de instellingen. Anders dan in Engeland blijft het beoefenen van en de betrokkenheid bij sport mede hierdoor vooral een aangelegenheid voor het welgestelde deel van de bevolking.
Cricket in Arnhem en Omstreken: Een Vroege Start
De cricketsport neemt onder de Nederlandse (elite)jeugd zeer snel toe aan populariteit. Overal schieten cricketclubjes als paddenstoelen uit de grond. Ook in Gelderland, en met name in Arnhem, ontstonden in de late 19e eeuw diverse cricketclubs. Een belangrijke figuur in de vroege cricketgeschiedenis van Arnhem is sergeant en gymnastiekonderwijzer Thomas Johannes Klinkspoor (1856-1925). Hij was betrokken bij de oprichting van de eerste cricketclub in de stad in 1883, hoogstwaarschijnlijk de Arnhemsche Cricket-Club. Klinkspoor was niet alleen president, maar ook 'captain', wat betekent dat hij zelf ook actief was als cricketspeler.
In dezelfde periode waarin hij leiding geeft aan het oprichten van de cricketclub is Klinkspoor directeur van de Arnhemse gymnastiekverenigingen Ajax (opgericht op 9 april 1881), Jahn (van 1 oktober 1873) en de onderofficiers gymnastiekvereniging Milo (12 maart 1882; Klinkspoor is hier tevens president). De in 1883 gestarte cricketvereniging is hoogstwaarschijnlijk de Arnhemsche Cricket-Club, die een jaar later wordt opgenomen in zowel de landelijke Gymnasten almanak als het Nieuw Arnhemsch Adresboek. Thomas Klinkspoor is naast president ook ‘captain’, wat betekent dat hij zelf ook actief is als cricketspeler. Daarnaast worden genoemd: Auke Kappenburg (vice-president, tevens militair), A.J. Scholten (secretaris) en Jacobus Johannes Seba (penningmeester). Er zijn op dat moment elf werkende leden.
Lees ook: Quick Boys en de KNVB Beker: een verhaal van glorie en traditie.
De opkomst van cricket in Arnhem werd verder gestimuleerd door promotieactiviteiten van cricketverenigingen uit het westen van het land. Op eerste paasdag 1885 speelden dertig leden van diverse westelijke cricketverenigingen een onderlinge wedstrijd op Bronbeek ter bevordering van de sport. Er zijn zelfs introductiekaarten uitgegeven aan leerlingen van het gymnasium en de hbs, “alsmede aan eenige particulieren”. Nog dezelfde maand is Arnhem minstens twee cricketclubs rijker: op 19 april 1885 ontstaat officieel Quickstep en zes dagen later Maarten van Rossum. In 1886 blijkt volgens het Arnhemse adresboek ook de Jongelingen Cricket-Club Run actief te zijn.
Hoewel de Arnhemsche Cricket-Club niet lang bestond, leidde dit wel tot de oprichting van andere clubs in de stad, zoals Quickstep en Maarten van Rossum. Bij Maarten van Rossum wordt Willem Engelberts (1865-1942) genoemd als president/voorzitter. Hij is een oudere broer van de latere voetballer, scheidsrechter, wielrenner en voetbalbestuurder Christiaan Jan (Chris) Engelberts (1876-1947), jarenlang voorzitter van Vitesse - van juli 1895 tot juli 1902 - en tevens bestuurslid van de Nederlandsche Voetbal Bond (van mei 1893 tot juni 1904). Terwijl Chris het notarisvak ingaat, treedt Willem Engelberts al op jonge leeftijd in dienst van de Arnhemse firma G.A.A. van de Wall & Co. Deze groothandel in ijzerwaren wordt dan nog geleid door vader Emilius David Engelberts, maar per 1 januari 1892 is Willem mede-eigenaar. Later is hij jarenlang in diverse functies actief bij de Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Arnhem en Omstreken, waaronder als voorzitter. Daarnaast heeft hij de nodige nevenfuncties zoals lid van de Commissie van beheer van de Stadsschouwburg.
Vitesse: Van Cricket naar Voetbal
In Arnhem duikt in de almanak van 1890 voor het eerst Vitesse op met als oprichtingsmoment april 1887. Zeven jaar later schrijft Pim Mulier in zijn boek Cricket dat Vitesse, volgens hem spelend in de kleuren rood en wit, is opgericht op initiatief van Siegfried Anne Leopold (1872-1943). Deze geboren Arnhemmer is eerst secretaris van Vitesse en vanaf de zomer van 1890 president. Hij voert het secretariaat vanuit zijn ouderlijk huis aan de Spijkerstraat. Later is Siegfried Leopold overigens ook betrokken bij het ‘nieuwe’ Vitesse, als cricketer en daarna als voetballer/doelman (en tevens eerste captain).
Vitesse, dat aanvankelijk een cricketclub was, ontwikkelde zich later ook tot een voetbalclub. Begin maart 1889 plaatste het blad Nederlandsche Sport een verslag van een wedstrijd tussen “de beste voetballers van Arnhem en Velp” tegen Go-Ahead uit Wageningen. Die “beste voetballers” kunnen eigenlijk alleen in clubverband bij Vitesse hebben gespeeld; een andere voetbalvereniging bestaat nog niet in Arnhem en/of Velp. Het “gecombineerde football-elftal,” dat met 5-0 verloor van Go-Ahead, bestond uit L. Brandt (doelman), Piekema, Knottenbelt, H. Brandt, Muller Massis, Frowein, Leopold, T. De familienaam Leopold kwamen we eerder al tegen, net als Piekema.
Cricket in Nijmegen: Gelria en Quick 1888
In Nijmegen was er ook een cricketclub genaamd Gelria, die in dezelfde periode actief was als de clubs in Arnhem. Helaas is er minder informatie beschikbaar over de specifieke details van deze club. De enige Gelderse bondsclubs zijn op dat moment het eerdergenoemde Gelria uit Nijmegen, de Wageningsche Cricket Club en Zutphania (Zutphen).
Lees ook: KNVB Beker successen van Quick Boys
Daarnaast is er Quick 1888, een club met een lange en rijke geschiedenis in Nijmegen. Hoewel Quick 1888 tegenwoordig vooral bekend staat om voetbal, heeft de club ook een cricketverleden. Op 1 en 8 september 2025 zijn er weer open trainingen Ultimate Frisbee (buiten)! Iedereen is welkom om mee te komen doen en te leren over deze leuke snelle tactische teamsport! Waar:Quick 1888 grasveldDennenstraat 25, Nijmegen Hoe laat: 20.00 tot 21.30 met evt. een drankje achteraf in de sportkantineNeem mee: sportkleding, (voetbal)schoenen en een flesje water.
Huidige Staat van Cricket in Nijmegen
Hoewel cricket in Nijmegen niet meer zo prominent aanwezig is als in de beginjaren, zijn er nog steeds mogelijkheden om de sport te beoefenen. Zo is er een studentensportvereniging in Nijmegen die mogelijk cricket aanbiedt. De NSSR (Nijmeegse Studenten Sport Raad) is de sportkoepel van 37 studentensportverenigingen in Nijmegen. Het doel van de NSSR is om samen met haar partners Nijmegen als studenten sportstad van Nederland op de kaart te brengen en is daarnaast subsidieverstrekker voor de verschillende studentensportverenigingen in Nijmegen. Oké, er zijn dus meer dan 35 verschillende sportverenigingen in Nijmegen, maar wat voor soort sportverenigingen zijn dit? Dit verschilt van voetbal tot paaldansen tot survival én er is zelf een e-sports team voor de fanatieke gamers.
Daarnaast zijn er in de nabije omgeving van Nijmegen nog cricketclubs actief, zoals in Arnhem en Wageningen. Dit biedt Nijmegenaren de mogelijkheid om toch van de sport te genieten.
Cricket als Meer dan een Sport
Cricket is meer dan alleen een sport; het is een sociale activiteit die mensen samenbrengt. Walter Prescod (69) merkt op dat cricketers na de wedstrijd gebroederlijk naar de kantine lopen, iets wat je bij voetbal niet ziet. Bovendien is het een sport die je nog op hoge leeftijd kan beoefenen. Duco Ohm (80) van Still Going Strong omschrijft zijn club als een vriendenclub van 35 jaar en ouder zonder eigen veld, clubhuis of clubblad.