De term "sport" omvat een breed scala aan oefeningen en ontspanning die vaardigheid en kracht vereisen en bevorderen. In de Zaanstreek worden diverse sporten in verenigingsverband beoefend, elk met een eigen rijke historie en traditie. Dit artikel belicht een aantal van deze sporten en evenementen, waaronder het Pink Panther Toernooi bij Concordia in Delft, en geeft een beeld van de sportieve diversiteit in de regio.
Cricket: Een Vroegere Zaanse Sport
Hoewel cricket tegenwoordig niet meer prominent aanwezig is in de Zaanstreek, kent de sport een interessant verleden in de regio. Cricketclub Albion, opgericht in Zaandam in 1885, was de enige cricketvereniging in de Zaanstreek en bestond meer dan veertig jaar. De club vierde in 1925 nog feestelijk haar 40-jarig bestaan. Albion kan beschouwd worden als een van de oudste verenigingen, aangezien de eerste Nederlandse cricketclub, UD in Deventer, in 1875 was ontstaan en de Nederlandsche Cricketbond in 1881.
De oprichters van Albion waren L. Simonsz, J. Endt, J. Poel, J. Brat, N.H. Ebmeyer en Engel van de Stadt. De club kreeg direct in 1885 vergunning om op de Burcht te oefenen en wedstrijden te spelen. Echter, deze vergunning werd ingetrokken nadat er bij de eerste wedstrijd een handgemeen ontstond met het publiek. Gelukkig vond de club gastvrijheid op een weiland van de stalhouder C.
Cricket is in Zaandam nooit bijzonder populair geworden. De vereniging telde waarschijnlijk nooit meer dan vijftig leden en nam slechts met twee elftallen deel aan de competitie. Het tenue bestond uit een witte broek, een rood-wit gestreept tricot en een eveneens rood-wit gestreepte pet. In de jaren tachtig deed de Zaanse hockeyclub De Kraaien nog een poging om belangstelling voor cricket te wekken, maar dit bleef zonder resultaat.
Atletiek: De Moeder der Sporten
Atletiek wordt wel aangeduid als 'de moeder van de sporten'. De eerste georganiseerde atletiekwedstrijd in Nederland vond plaats in 1878 in Velsen. Van 1889 tot 1895 werd atletiek in georganiseerd verband bedreven in de Voetbal en Atletiek Bond, waaruit later de KNVB voortkwam en de Nederlandse Atletiek Bond. Later, in 1901, werd dat de Nederlandse Atletiek Unie. Aanvankelijk werd atletiek voornamelijk beoefend als nevensport bij voetbal- of gymnastiekverenigingen. Veel later, toen de wedstrijdatletiek serieuze vormen aannam, schreef de KNAU voor dat uitsluitend leden van atletiekverenigingen gerechtigd waren deel te nemen aan landelijke wedstrijden. Om te voorkomen dat de Zaanse atleten zouden uitwijken naar verenigingen in Haarlem, werd in de jaren twintig de Zaanse Atletiek Vereniging opgericht. In 1933 werd in Zaandam Atletiekvereniging (AV) Zaanland opgericht. Het bestuur werd gevormd werd door G. Cramer, J. Kelder, K. Kok en J. Leeuwerink. In 1938 richtten in Krommenie K. Hart, W. de Jong. K. Brasser, M. Kok en A. Langewis AV Lycurgus op.
Lees ook: Smash toernooi: Info & details
Badminton: Van Brits-Indië naar de Zaanstreek
Badminton, een sport die in 1873 voor het eerst in Europa werd gespeeld op een tuinfeest in Badminton, wordt beoefend door twee spelers of twee teams van twee spelers. Met lichte rackets slaan ze een shuttle (pluimbal) over een ruim 1,50 meter hoog net. In Nederland werd de sport voor het eerst gespeeld in Schiedam begin jaren twintig van de vorige eeuw. Als wedstrijdsport kon badminton pas opgang maken na de bouw van de sporthallen. Hoewel de eerste Zaandamse vereniging reeds in 1960 werd opgericht, duurde het tot 1970 voor er duurzaam in de Zaanstreek kon worden gespeeld.
Basketbal: Een Amerikaanse Uitvinding in de Zaanstreek
Basketbal, bedacht in 1891 door de Canadees dr. James Naismith, is een sport waarbij twee teams van vijf spelers pogen een bal door een circa drie meter hoog aan een bord opgehangen ring (de basket) te gooien. In Nederland werd basketbal voor het eerst in de jaren twintig van de vorige eeuw gespeeld. De eerste Zaanse basketbalvereniging The Windmills werd opgericht in mei 1960. Het eerste decennium werden thuiswedstrijden gespeeld (met dispensatie van de bond) in een gymnastieklokaal van het Zaanlands Lyceum, of in de Oude Rai in Amsterdam. Pas in 1970, na de opening van sporthal De Vang, beschikte de Zaanstreek over een volwaardige basketbal-accommodatie. BV Zaandam werd de belangrijkste Zaanse club. Na een opzienbarende opmars door de verschillende afdelingen, speelde de vereniging een tiental jaren in de een-na-hoogste klasse van de competitie van de Nederlandse Basketbal Bond.
Biljart: Een Binnensport met Lange Historie
Biljart, een spel dat zich tot binnensport ontwikkelde, wordt beoefend op een rechthoekige tafel, doorgaans bekleed met groen laken. In de Zaanstreek wordt biljart vermoedelijk vanaf het begin van de 20e eeuw beoefend. Een soort biljartspel was al in de 14e eeuw in Engeland bekend. De spelers stootten de ballen nog met een gewone stok. Als begin van het moderne biljart wordt het jaar 1827 aangehouden, toen in Frankrijk de keu met pomerans (een leren dopje op de top) werd geïntroduceerd. Officieel erkende spelsoorten in het biljart zijn: libre, kaderpartijen, bandpartijen, vijfkamp (pentathlon) en klassiek kunststoten.
Boksen: Van Café Thalia naar Zelfstandige Vereniging
Boksen, ofschoon reeds bekend uit de Griekse oudheid, ontstond het moderne boksen in de 18e eeuw in Engeland. In de Zaanstreek werd boksen voor de Tweede Wereldoorlog beoefend in het Café-Restaurant Thalia aan de Prins Hendrikkade in Zaandam, na de oorlog enige tijd in verenigingsverband. Het eerste Nederlandse kampioenschap werd pas in 1900 in Amsterdam gehouden. Boksen wordt beoefend door twee tegenstanders in een verheven ring. De bedoeling van een boksgevecht is de tegenstander buiten gevecht te stellen, of meer punten van de jury te verdienen dan de tegenstander. Bokswedstrijden vinden plaats in een van te voren afgesproken aantal, bij amateurs meestal drie ronden van drie minuten.
Voor de tweede wereldoorlog bestond er nog geen Zaanse boksvereniging. Onmiddellijk na de Tweede Wereldoorlog werd binnen de worstelvereniging Sandow een aparte boksvereniging opgericht. In 1962 werd binnen worstelvereniging De Halter een boksafdeling opgericht, die in 1966 onder leiding van de Zaandammer Sieger Schurink als Boksvereniging Zaanstreek zelfstandig verder ging. Boksen werd, mede door de televisie-uitzendingen van grote titelgevechten, in deze periode een populaire sport. Een hoogtepunt voor de vereniging werd het behalen van de nationale titel in de klasse der zwaargewichten door Eddy Heijne in 1967. Gevechten, eens in de drie maanden georganiseerd in het rooms-katholieke verenigingsgebouw De Volksbond, trokken veel publiek, ook van buiten de streek. Boksvereniging Zaanstreek werd in 1978 opgeheven. Nadien werd boksen in de Zaanstreek vooral in commerciële sportscholen beoefend.
Lees ook: Pinkster Panther Toernooi: Een gedetailleerd overzicht
Bowlen: Van Amerikaanse Oorsprong naar Zaanse Vereniging
Bowlen, waarbij het de bedoeling is met een zware bal 'pins' (kegels) om te werpen, wordt in de Zaanstreek door circa 250 personen in wedstrijdverband beoefend, én door een onbekend aantal recreanten. In 2006 heeft de eerste Zaanse wedstrijdbowler (Fred Podt) dit aantal punten geworpen. De oorsprong van bowlen ligt in de Verenigde Staten. Militairen introduceerden na de Tweede Wereldoorlog de sport in Europa. In 1961 werd het eerste commerciële bowlingcentrum in Nederland gebouwd. In de Zaanstreek werd in 1971 de Zaanse Bowling Bond opgericht, die in 2007 werd omgedoopt in Zaanse Bowling Vereniging (ZBV). Haar bijeenkomsten worden in het bowlingcentrum aan de Vrieschgroenstraat in Zaandam gehouden. Niet-leden van de bond kunnen er banen huren.
Bridge: Een Denksport met Zaanse Clubs
Bridge, een denksport en kaartspel, wordt in de Zaanstreek door ruim duizend personen in verenigingsverband beoefend. Bridge ontstond in de landen ten oosten van de Middellandse Zee en bereikte via Engeland in het begin van de 20e eeuw Nederland. In 1930 werd de Nederlandse Bridge Bond (NBB) opgericht. De sport wordt beoefend door vier spelers (twee teams). De bedoeling is zoveel mogelijk punten bij slagen te behalen. Aanvankelijk werd bridge in de privésfeer gespeeld. Daardoor duurde het tot 1937 voordat er Zaanse verenigingen werden opgericht: Bridge Club Sans Atout in Assendelft en de Zaanse Bridge Club in Zaandam. In het laatste oorlogsjaar en kort na de bevrijding nam (mogelijk doordat mensen door de avondklok tijdspassering binnenshuis moesten zoeken) het aantal Zaanse bridgeclubs toe. In 1951 werd het district Zaanstreek-Waterland opgericht, een van de 28 huidige districten van de NBB. Het district is onderverdeeld in vier klassen. Daarnaast kent de NBB nationale klassen. Slechts eenmaal kwam een Zaanse club kortstondig in een nationale klasse uit (Zaanse Bridge Club, midden jaren zeventig). BC Zaanstad groeide met ongeveer 130 leden uit tot de grootste Zaanse vereniging, daarnaast kreeg een nieuwe club Bridge Zonder Nicotine circa 100 leden. Begin 1989 bestond het district Zaanstreek-Waterland uit achttien clubs, waarvan negen uit de Zaanstreek kwamen.
Dammen: Een Oude Denksport in de Zaanstreek
Dammen, een denksport, wordt in de Zaanstreek sedert 1904 in verenigingsverband gespeeld, vermoedelijk daarvoor al ongeorganiseerd. Dammen wordt gespeeld door twee personen, met schijven op een bord van honderd velden. De sport ontstond in Egypte omstreeks 1200 v. Christus. Het is niet bekend wanneer de sport voor het eerst in de Zaanstreek werd beoefend. De eerste vereniging was Damclub Wormerveer, die in 1904 werd opgericht. Na Wormerveer ontstonden er snel nieuwe damclubs in de Zaanstreek. Een aantal was slechts een kort 1even beschoren.
Dam tot Damloop: Een Hardloopwedstrijd van Formaat
De Dam tot Damloop is een sportevenement, een hardloopwedstrijd over tien Engelse mijlen (16.1 kilometer), die jaarlijks gehouden wordt tussen de Dam te Amsterdam en de Dam te Zaandam. De Dam tot Damloop wordt georganiseerd door toerclub Le Champion. Aan de eerste loop (3 november 1985) namen al zo'n 4000 atleten deel (voornamelijk uit de omgeving), terwijl er circa 50.000 toeschouwers waren. De loop groeide daarna in korte tijd uit tot het sportevenement van de Zaanstreek. In 1987 waren er 9500 deelnemers en naar schatting 100.000 toeschouwers; aan de mini Dam tot Damloop namen dat jaar 2200 kinderen deel. In 1986 liep de Portugees Mamede een officieus wereldrecord op de tien Engelse mijlen (45.14 minuten), in 1987 deed de Noorse Ingrid Kristiansen dat bij de vrouwen (50.31 minuten).
Duivensport: Een Traditionele Sport met Veel Liefhebbers
Ongeveer 460 personen houden zich met de duivensport in de Zaanstreek bezig, waarvan circa 16.000 duiven worden ingezet voor wedstrijden, aangesloten bij 13 verenigingen. De oudste Zaanse vereniging is Postduivenvereniging De Zeppelin uit Zaandam, die in 1909 werd opgericht en in 1910 de Koninklijke goedkeuring verkreeg. Voor de ontwikkeling en uitbreiding van de duivensport in de Zaanstreek was deze vereniging van groot belang, aangezien tal van verenigingen hieruit voortkwamen.
Lees ook: Informatie over het Regio Voetbal Toernooi
Gymnastiek: Een van de Eerste Georganiseerde Sporten
Gymnastiek, waar ook turnen toe wordt gerekend, is een der oudste sporten. Reeds bij de klassieke Griekse Olympische Spelen was deze sport een van de onderdelen. Nadien werd de sport gaandeweg vergeten, zodat gymnastiek bij de nieuwe opleving vanaf het einde van de 18e eeuw geheel opnieuw geïntroduceerd moest worden. Dat werd gedaan door Turnvater F.L. In Westzaan werd een gymnastiekvereniging naar hem vernoemd. In de Zaanstreek maakte men voor het eerst kennis met gymnastiek in 1845, toen het departement Zaandam van de Maatschappij tot Nut van `t Algemeen zich voor onderwijs in kunstmatige lichaamsoefeningen beijverde. Het is de eerste in de Zaanstreek in georganiseerd verband beoefende sport. Lange tijd ook de meest beoefende sport, later in omvang voorbijgestreefd door voetbal en tennis.
Handbal: Van Veld naar Zaal
De handbalsport wordt in de Zaanstreek vanaf de jaren dertig in de vorige eeuw beoefend. Na de Tweede Wereldoorlog enige tijd uitsluitend en later in meerderheid door vrouwen beoefend. Het zaalhandbal heeft het veldhandbal - dat werd gespeeld met teams van elf personen - vrijwel volledig overvleugeld. Zaalhandbal wordt gespeeld met zeventallen, op een veld van circa 45 meter lang en 24 meter breed.
Handboogschieten: Een Oude Sport in Modern Verenigingsverband
Bij het handboogschieten wordt een pijl van een afstand van 25 tot 90 meter in een staand blazoen geschoten. De sport is zeer oud, in de late middeleeuwen beoefenden ridders het boogschieten als spel. In 1973 werd de eerste vereniging, de Saense Handboog Skutters, opgericht, die zich direct aansloot bij de Nederlandse Handboog Bond (NHB). Een paar leden behoorden bij de Nederlandse top. In 1980 werd een tweede club opgericht, Handboogschutterij Czaar Peter. De twee clubs hadden in 1989 samen ruim 100 leden.
Hengelsport: Vissen als Vrije Tijdsbesteding
In de Zaanstreek was de hengelsport, waarbij het de bedoeling is met een hengel een lijn en een haak vissen te vangen, één van de eerste in verenigingsverband beoefende sporten. Speciaal in het gebied boven het IJ is de grote belangstelling voor het vissen op baars. Er zijn in de Zaanstreek twee type verenigingen te onderscheiden: de vergunning verlenende clubs en de baarscolleges. In de vergunning verlenende clubs zijn personen verenigd, die in vooraf bepaald 'verenigings-water' vissen. De baarscolleges zijn wedstrijdverenigingen, hetgeen overigens niet uitsluit dat leden van vergunnings verlenende verenigingen aan wedstrijden kunnen deelnemen en zijn veel kleiner.
Honkbal en Softbal: Teamsporten in de Zomermaanden
Honkbal en softbal zijn teamsporten die in de open lucht in vooral de zomermaanden vanaf het begin van de 20e eeuw in Nederland worden beoefend. In de Zaanstreek vanaf 1958. Beide sporten worden gespeeld met negentallen. Het team dat aan slag is kan scoren. Het team in het veld moet dit verhinderen. Gescoord wordt als een speler alle vier de honken, die op een afstand van 27 meter uit elkaar liggen, heeft aangeraakt zonder uitgetikt te worden. Het verschil tussen beide sporten is dat bij honkbal de bal bovenhands naar de slagman wordt gegooid, bij softbal onderhands.
Nadat twee eerdere pogingen om een Zaanse honkbalclub op te richten waren gestrand, werd in 1958 door de Zaandamse voetbalclub ODIZ een honkbalafdeling opgericht. Deze had al snel meer dan vijftig leden en bleef, mede doordat een softbalafdeling werd opgericht, ook daarna groeien. Na een aantal jaren volgde de verhuizing van het Westzijderveld naar sportcomplex Poelenburg. Het veld werd bij andere verenigingen min of meer berucht: het rechterveld was van geringe afmetingen, als een bal daar buiten het veld werd geslagen, werd deze niet als homerun aangemerkt, maar als een twee-honkslag.
Pink Panther Toernooi Concordia: Jeugdvoetbal in de Spotlight
Het Pink Panther Toernooi bij Concordia in Delft is een jaarlijks terugkerend evenement waar diverse voetbalclubs uit de regio aan deelnemen. Op tweede Pinksterdag was KMD JO15-4 te gast bij het heerlijk zonnige Pink Panther Toernooi van Concordia in Delft. Een enorm groot evenement waar heel veel mooie oude clubs worden uitgenodigd zoals AFC, Spartaan, HVV, HBS, Quick, enz. KMD pakte uiteindelijk de derde plek in hun poule.
Het toernooi biedt een platform voor jonge voetballers om hun vaardigheden te tonen en sportieve ervaringen op te doen. Verschillende clubs, waaronder Voorschoten '97 en FC Oegstgeest, hebben in het verleden succes geboekt op dit toernooi. JO14-5 van Voorschoten ’97 werd fraai nummer één op het Pink Panther Toernooi bij Concordia in Delft. De voetballers van FC Oegstgeest JO13-1 zullen het Pink Panther Toernooi van Concordia in Delft niet snel vergeten. De winst in hun categorie, weggekaapt voor de voeten van clubs tegen wie met enig ontzag wordt opgekeken. JO13-1 van de FCO had zich dus ingeschreven voor het toernooi met die lollige naam. Nee, de jongens gingen niet lollig lachend de grasmat op, ze namen dit toernooi zeer serieus. Ze wilden hoe dan ook zorgen voor een beker die voor eeuwig in de prijzenkast een plek zou krijgen. Een beker werd niet mee naar Oegstgeest genomen. FC Oegstgeest JO13-1 legde de hand op een ‘gouden’ trofee’, een verrijking van de collectie prijzen. Pink Panther stond namelijk voor Hoofdklassetoernooi.
Seizoensafsluitingen en Andere Sportieve Evenementen
Naast toernooien zoals het Pink Panther Toernooi, zijn er diverse andere sportieve evenementen en seizoensafsluitingen die de sportieve kalender in de Zaanstreek en omstreken vullen. Dit was het derde en tevens laatste toernooi van KMD JO15-4. Het was een vrolijk seizoen waar werd gewonnen, iets te vaak verloren, maar bovenal veel plezier werd gemaakt met spelers, coaches, trainers en de zeer trouwe ouders als supporters langs de lijn. Daarnaast bedankt het team alle KMD-vrijwilligers, die zich op welke manier dan ook, hebben ingezet om het voetbalseizoen 2016-2017 mogelijk te maken.
Clubs organiseren gala's, kampioenschappen worden gevierd en vrijwilligers worden bedankt voor hun inzet. Zo werden MO17-1 en MO11-1 van E.M.M. ’21 kampioen. De vlaggen gingen uit en er werd feest gevierd in het onderkomen van de club. Ook E.M.M. ’21 VR1 zijn nauwelijks te houden. Onlangs versloegen zij Hazerswoude VR1 (no.4 op de ranglijst) met klinkende cijfers, 4-1. De vrouwen trekken steeds meer publiek en dat is een stimulans om nog beter te presteren. Foreholte JO8-1 wist op "karakter" een toernooi op hun naam te brengen bij FC Lisse en Randstad Totaalreiniging uit Leiderdorp heeft zich aangesloten bij de groeiende groep van RCL-sponsors.