Volleybal is een dynamische en complexe sport die wereldwijd wordt beoefend. Het spel combineert teamwork, techniek en tactisch inzicht. Een essentieel onderdeel van het volleybal is de teamsamenstelling. Dit artikel duikt in de details van een volleybalteam, de regels en de verschillende aspecten van het spel.
De Basis: Het Speelveld en Teams
Bij volleybal wordt gespeeld op een rechthoekig veld dat door een net in twee gelijke helften is verdeeld. Het totale veld meet 9 bij 18 meter, waarbij elke speelhelft 9 bij 9 meter is. Op elke helft staat een team van zes spelers. De hoogte van het net varieert afhankelijk van het geslacht en het niveau van de spelers. Op de zijkanten van het net, precies boven de zijlijn, zijn twee verticale stokken, de zogenoemde "antennes", geplaatst.
Het doel van het spel is simpel: een punt scoren door de bal op de grond van de tegenstander te laten komen, binnen de lijnen van het speelveld. Dit kan worden bereikt door de bal te slaan of te tikken. Een geslaagde poging, of een fout van de tegenstander, levert een punt op.
Puntentelling en Sets
In het volleybal wordt gespeeld in sets. Een team wint een set door als eerste 25 punten te behalen, met een verschil van minimaal twee punten. Als de stand 24-24 is, wordt er doorgespeeld tot een van de teams een voorsprong van twee punten heeft.
Op de meeste niveaus worden er vier sets gespeeld. Een wedstrijd is afgelopen bij een stand van 3-1 of 4-0. Als de stand 2-2 is, volgt er een beslissende set tot 15 punten, wederom met een verschil van twee punten. Op de hoogste niveaus wordt vaak het best-of-five principe gehanteerd. De wedstrijd is dan klaar bij een 3-0, 3-1 of 3-2 stand. Binnen de Nederlandse competitie wordt het Rally Point Systeem gebruikt, waarbij elke rally resulteert in een punt voor een van beide teams. Dit zorgt voor een dynamisch en spannend spelverloop.
Lees ook: Hoeveel calorieën verbrand je met korfbal?
Spelersposities en Specialisaties
Elke speler in het veld heeft een specifieke positie en rol. Enkele bekende posities zijn:
- Spelverdeler: De spelverdeler is de strateeg van het team en staat meestal iets rechts van het midden voor het net. Deze speler is verantwoordelijk voor het opzetten van de aanval en speelt de bal naar de aanvallers.
- Passer/Loper: Deze spelers zijn gespecialiseerd in het aannemen van de service en het verdedigen van het veld.
- Libero: De libero is een verdedigende specialist die een ander shirt draagt dan de rest van het team. Deze speler mag alleen in de achterste posities staan en is voornamelijk bezig met passen en verdedigen. De libero mag niet aanvallen of serveren.
- Buitenaanvaller: Staat aan de linkerkant van het net en ontvangt vaak de set-up van de spelverdeler.
- Middenaanvaller (Hoofdblokkeerder): Staat in het midden aan het net en is essentieel voor het blokkeren van de aanvallen van de tegenstander.
- Diagonaal: Staat rechts aan het net en ontvangt vaak een set-up achterover.
Spelregels en Fouten
Volleybal kent diverse regels die het spel eerlijk en competitief houden:
- Spelers mogen het net niet raken.
- Het is niet toegestaan om onder het net in de ruimte van de tegenstander te komen en deze te hinderen.
- Voeten mogen de middenlijn niet overschrijden en het veld van de tegenstander raken. Met een voet over de middellijn staan resulteert in een voetfout.
- Een speler mag de bal niet twee keer achter elkaar raken (dubbel).
Voor het begin van een nieuw punt mag een speler worden gewisseld. Een speler die is uitgewisseld mag uitsluitend voor dezelfde wisselspeler weer worden ingewisseld. In totaal zijn dit dus twee wissels van de maximaal toegestane zes.
Speltechnieken in Detail
- Opslag (Service): De bal wordt in het spel gebracht door de serveerder, die achter de achterlijn staat. Er zijn verschillende soorten opslagen, zoals de bovenhandse opslag en de sprongservice. De serveerder moet direct naar de servicezone gaan om te gaan serveren zodat de ballenraper weet wie de bal voor de service moet krijgen. De 1e scheidsrechter mag al fluiten voor de toestemming van de service voordat de serveerder met bal is omgedraaid in de servicezone om spelophouden te voorkomen. Elke vorm van de bal onnodig vasthouden zodat de service langer duurt is dus een manier van spelophouden.
- Pass (Ontvangst): De ontvangende partij probeert de geserveerde bal op te vangen, meestal met naast elkaar gestrekte onderarmen. Deze mag ook 'bovenhands' gespeeld worden. Gewoonlijk wordt de bal doorgespeeld naar een spelverdeler.
- Set-up (Opzet): De spelverdeler speelt de bal door naar een van de aanvallers. Dit kan naar de buitenaanvaller, middenaanvaller of een van de achterspelers.
- Aanval (Smash): De aanvaller slaat de bal hard over het net naar de grond van de tegenstander. Soms wordt een prikbal gebruikt om de tegenstander te verrassen.
- Blok: Een of meer spelers springen tegelijkertijd met gestrekte armen en handen omhoog om de bal van de tegenstander te blokkeren. De kunst is om op het juiste moment en precies tegelijkertijd te springen, en natuurlijk op de plek waar de bal geslagen wordt.
- Verdediging: Spelers in het achterveld proberen de bal van de grond te houden door middel van spectaculaire acties zoals glijduiken en zijwaartse rollen.
Coaching en Time-outs
Tijdens de wedstrijd bevinden de trainer/coach, reservespelers en andere teamleden zich meestal tegenover de hoofdscheidsrechter. De trainer/coach mag tussen rally's een time-out aanvragen om met de spelers te overleggen. Een time-out kan worden gebruikt om de vaart uit het spel van de tegenstander te halen en/of om aanwijzingen aan de eigen spelers te geven. De trainer maakt met zijn handen een T-teken, de scheidsrechter blaast af en er kan met de spelers worden overlegd.
Recente Regelwijzigingen en Interpretaties
Volleybal is een sport die constant in ontwikkeling is. Regelmatig worden de spelregels aangepast om het spel aantrekkelijker en eerlijker te maken.
Lees ook: Wat verdient een derde keeper?
- Teamsamenstelling Topdivisie en lager: Teams mogen uit maximaal 14 spelers bestaan. Bij een team van 13 spelers of meer, is het verplicht twee libero’s aan te wijzen.
- Internal Pass: De tweede bal (set-up) die bovenhands met de vingers gespeeld wordt en die aan de eigen kant van het net blijft, moet soepel beoordeeld worden, tenzij de bal gedragen of vastgehouden wordt. Ook internationaal wordt de 2e bal steeds soepeler beoordeeld. Als de 2e bal het net passeert moet deze op dezelfde manier beoordeeld worden als een 3e bal. Dus 2x raken of lang vasthouden is fout. Als de 2e bal aan de eigen kant blijft wordt deze soepeler beoordeeld. Namelijk hetzelfde als een 1e bal, die bovenhands gespeeld wordt. Kort 2x raken, vaak leidend tot een draaiende bal, mag dus gewoon. Het lang vasthouden dan wel heel duidelijk 2x raken zijn fout. Dat laatste is het verschil met de 1e bal. Die mag namelijk 2x gespeeld worden als de aanrakingen in één actie plaatsvinden. En dat mag dus niet bij de 2e bal.
- Opstellingsfouten: Het serverende team kan géén opstellingsfouten maken met betrekking tot links-rechts, wél met betrekking vóór-achter. Het team blijft zélf altijd verantwoordelijk voor de juiste servicevolgorde. De (nieuwe) regel geldt alleen voor de 1e divisie en lager (dus tot en met de C-jeugd).
- Schermen: Om het schermen beter te kunnen aanpakken is besloten om de opstelling bij de serverende partij voor vrij te laten voor de voorspelers onderling en voor de achterspelers onderling (ze hoeven dus daar niet in de opslagvolgorde te staan). Daarmee kan de armlengte uit elkaar beter gehandhaafd worden.
Dispensatie en Competities
Dispensatie kan in de sport worden verleend om af te wijken van bepaalde regels of voorschriften, bijvoorbeeld met betrekking tot de leeftijd van spelers.
Naast nationale competities is er ook de Volleyball Nations League, een jaarlijkse competitie tussen nationale volleybalteams van verschillende landen, georganiseerd door de Fédération Internationale de Volleyball (FIVB).
Hulpmiddelen voor Training
Voor trainers en coaches zijn er diverse hulpmiddelen beschikbaar om trainingen te verbeteren. VolleybalXL is een voorbeeld van een platform dat oefeningen en trainingsideeën biedt met video-uitleg.
Kleding en Uitrusting
De libero’s moeten een tenue dragen (of hesje voor de vervanger van de libero) dat een andere hoofdkleur heeft dan de kleuren van de rest van het team. Het tenue moet volledig afwijkend zijn van kleur met het tenue van de andere teamleden. Het is dus niet toegestaan om liberoshirts te dragen die dezelfde lay-out als de reguliere shirts hebben, maar waarbij de kleurstelling van de vlakken is omgedraaid. Voorkeur gaat uit naar bijvoorbeeld: liberoshirt is rood, rest van het team speelt in het wit. Sommige volleyballers dragen lange sokken, ook wel compressiekousen genoemd. Deze sokken bevorderen de bloedsomloop en helpen bij het afvoeren van afvalstoffen tijdens het sporten.
De Rol van Officials en Scheidsrechters
De officials controleren de ballen. Mocht blijken dat er een of meerdere ballen te zacht zijn dan is het aan de thuisspelende vereniging om deze op spanning te brengen (op te pompen). Dat is dus geen taak van de officials.
Lees ook: Hoeveel vlakken heeft een voetbal?
In de geest van het internationale volleybal en om langere rally’s en spectaculaire acties te stimuleren, moet de scheidsrechter alleen de meest duidelijke overtredingen affluiten. Als een speler zich niet in een goede positie bevindt op het moment dat hij de bal speelt, moet de 1e scheidsrechter milder zijn in het beoordelen van het balcontact. Bijvoorbeeld: a. Spelverdeler die moet rennen om de bal te kunnen spelen of moet springen bij het net om de bal aan te kunnen spelen; b. Speler moet achter een bal aanrennen of een snelle actie maken om de bal te spelen die weg kaatst via het blok of andere speler; c. Bij het spelen van de eerste bal in de rally mag de bal verschillende delen van het lichaam raken. In scheidsrechtertekens vertaald: het teken voor “twee keer raken” komt in een dergelijke situatie niet voor. Het teken voor “vastgehouden bal” kan wel degelijk van toepassing zijn.
Invloed van Buitenaf
Als de coach nabij de zijlijn de baan van de bal beïnvloedt waardoor er geen waarneming mogelijk is om te bepalen of de bal in of uit is, zal de scheidsrechter beslissen dat de bal in is. De coach krijgt een mondelinge waarschuwing of zwaardere maatregel afhankelijk van voorgaande sancties.