Het kandidatentoernooi schaken is een cruciaal onderdeel van de cyclus die leidt tot het wereldkampioenschap schaken. Het is een toernooi waar een aantal van de sterkste schakers ter wereld strijden om het recht om de regerend wereldkampioen uit te dagen. De winnaar van het kandidatentoernooi verdient het recht om een match te spelen tegen de wereldkampioen om de titel.
Het Begin van het Kandidatentoernooi
Vlak voordat Max Euwe in 1935 wereldkampioen werd, besloot het FIDE-congres dat de uitdager voortaan via een toernooi moest worden aangewezen. Voorheen mocht iedere sterke schaker de wereldkampioen uitdagen. Toen Euwe de WK-match van Aljechin won, stemde hij in met het nieuwe systeem. Het FIDE-bestuur, met de Nederlander Alexander Rueb als voorzitter, veranderde echter van gedachte. Een commissie zou een lijst opstellen waaruit het congres de uitdager mocht kiezen. Het FIDE-bestuur had een sterke voorkeur voor Capablanca, die na zijn onttroning in 1927 geen revanchematch had gehad en in 1936 weer heel goed presteerde. Tegelijkertijd wilde het KNSB-bestuur samen met sponsor AVRO een kandidatentoernooi organiseren tussen de sterkste acht schakers ter wereld. Dit leidde tot een ernstig conflict tussen de FIDE en de KNSB. Op een rumoerig congres hakte Euwe zelf de knoop door.
Er kwam echter een kink in de kabel, Euwe verloor de revanchematch van Aljechin. Die liet weten niets met de FIDE te maken te hebben, maar zich wel te willen laten uitdagen door Flohr. De Tsjech, topscorer van de Olympiade in 1937, liet goede resultaten echter volgen door slechte. Bovendien verloor hij door de inval van de Duitsers in zijn vaderland zijn sponsor en begreep dat hij als Jood een goed heenkomen moest zoeken. Het FIDE-bestuur, dat Flohr als uitdager had goedgekeurd, had bepaald dat als de uitdager het geld niet bijeen zou krijgen, het AVRO-toernooi toch kandidatentoernooi zou worden. Het AVRO-toernooi in november 1938 kreeg als deelnemers de oude wereldkampioenen Capablanca, Aljechin en Euwe en vijf potentiële opvolgers: Flohr, Botwinnik, Keres, Fine en Reshevsky. Het werd niet in Hilversum gehouden, zoals de naam suggereert, maar trok net als de matches Euwe-Aljechin langs diverse Nederlandse steden.
AVRO-toernooi 1938
Reuben Fine ging in het toernooi als een speer van start (5,5 uit 6), maar verloor toen van Paul Keres. Max Euwe werd in de eerste toernooihelft laatste, maar won verrassend de tweede helft. Fine en Keres wonnen het toernooi samen, een punt voor Mikhail Botwinnik. Vervolgens liepen alle onderhandelingen met Aljechin mis. Keres wilde uitstel vanwege studie. De AVRO wilde de match financieren, maar Aljechin wilde niet meer langs diverse plaatsen in Nederland reizen, wat de AVRO wel wilde. Aljechin sprak intussen ook met Botwinnik. Fine (ook een Jood) werd het in Europa te heet onder de voeten en ging terug naar Amerika. De eerste WK-match die van de grond leek te komen was Aljechin-Botwinnik in 1946 in Engeland, maar door de dood van Aljechin had de schaakwereld opeens geen wereldkampioen meer en kwam de bal toch weer bij de FIDE te liggen.
Het Kandidatentoernooi in de Sovjetperiode
Na de Tweede Wereldoorlog werd het kandidatentoernooi een vast onderdeel van de wereldkampioenschapscyclus, georganiseerd door de FIDE. In de Sovjetperiode domineerden Sovjetschakers de kandidatentoernooien. Namen als Mikhail Botvinnik, Vasily Smyslov, Mikhail Tal, Tigran Petrosian en Boris Spassky wonnen het kandidatentoernooi en werden later wereldkampioen.
Lees ook: Onstuimige verkiezing: Frank Paauw wint
In 1956 speelde Spassky, toen 19 jaar oud, in het kandidatentoernooi in Amsterdam. Het werd toen grondig aangepakt. Tien spelers die twee keer tegen elkaar speelden in een toernooi van vijf weken, waarvan twee dagen in Leeuwarden. Vasili Smyslov won en zou een jaar later wereldkampioen worden.
De Match van de Eeuw: Spassky tegen Fischer
Boris Spassky, die wereldkampioen was van 1969 tot 1972, werd in 1937 geboren in de stad die toen Leningrad heette en nu Sint Petersburg, en stierf vorige week in Moskou, 88 jaar oud. Hij hoorde dertig jaar bij de wereldtop en was een tijd de sterkste schaker ter wereld. Maar hij is vooral bekend geworden als de door iedereen geliefde verliezer van de ‘match van de eeuw’, zijn WK-match in Reykjavik in 1972 tegen Bobby Fischer.
Spassky had gedacht dat hij de match tegen Fischer kon winnen, en hij had daar ook goede redenen voor. Hun onderlinge score was 3-0 voor hem, bij twee remises. Fischer kwam een paar dagen te laat aan in Reykjavik. Vreemd gedrag dat het vuurtje van de wereldwijde aandacht al opstookte. Toen de match toch begon, verloor Fischer de eerste partij door een provocerend en incorrect stukoffer en de tweede doordat hij niet op kwam dagen uit protest tegen de ‘evil eyes of the camera’. Als we Spassky mogen geloven werd hij toen opgebeld door Moskou met het bevel om zich terug te trekken, en had zelfs Max Euwe, toen de president van de FIDE, hem gezegd dat hij hem volledig zou steunen als hij dat zou doen.
Het Kandidatentoernooi in de Moderne Tijd
Na de val van de Sovjet-Unie werd het kandidatentoernooi toegankelijker voor schakers van over de hele wereld. Het toernooi is in de loop der jaren geëvolueerd, met verschillende formaten en kwalificatiemethoden.
Op maandag 16 maart 2020, al bijna een jaar geleden (!), begon in het Russische Jekaterinburg het Kandidatentoernooi waarin gestreden zou worden om het recht om wereldkampioen Carlsen uit te dagen. Het toernooi kwam slechts halverwege. Op donderdag 26 maart 2020 werd het toernooi stopgezet na 7 van de 14 ronden. Zoals we allemaal weten ging vervolgens de schaakwereld helemaal ’op slot’. De tweede helft van het kandidatentoernooi moet nog steeds gespeeld worden en staat voor maart op het programma.
Lees ook: Informatie over het Regio Voetbal Toernooi
Onderbrekingen en Controverses
Het stopzetten van het kandidatentoernooi is natuurlijk een uitzonderlijke gebeurtenis in de schaakwereld, maar er hebben zich in de loop van de geschiedenis wel degelijk vergelijkbare situaties voorgedaan. Een bekend voorbeeld is de Olympiade van 1939 die in Buenos Aires werd gehouden. Vijfentwintig jaar eerder had de uitbraak van de Eerste Wereldoorlog tot gevolg dat een sterk bezet schaaktoernooi daadwerkelijk moest worden afgebroken. Het gaat om het toernooi van Mannheim 1914, dat werd georganiseerd ter gelegenheid van het 19e congres van de Duitse Schaakbond. Na afloop van de partijen kwamen de deelnemers en de organisatoren voor spoedoverleg bij elkaar. Tarrasch stelde voor het toernooi te verplaatsen naar Zwitserland of om de resterende partijen uit te stellen tot een jaar later, maar deze voorstellen werden niet aangenomen. De deelnemers kregen niet het gehele prijzengeld uitgekeerd maar wel een vergoeding. Na het afbreken van het toernooi werden de Russische deelnemers geïnterneerd.
De Impact van het Kandidatentoernooi
Het kandidatentoernooi heeft een enorme impact op de schaakwereld. Het is een kans voor opkomende schakers om zich te bewijzen en een gooi te doen naar de wereldtitel. Het toernooi genereert veel media-aandacht en trekt schaakliefhebbers van over de hele wereld aan.
Bekende Deelnemers en Winnaars
Door de jaren heen hebben vele bekende schakers deelgenomen aan het kandidatentoernooi. Naast de reeds genoemde wereldkampioenen, hebben ook andere grootmeesters zoals Paul Keres, Viktor Korchnoi, Anatoly Karpov, Garry Kasparov en Vladimir Kramnik deelgenomen aan het toernooi.
De Toekomst van het Kandidatentoernooi
Het kandidatentoernooi zal in de toekomst ongetwijfeld een belangrijke rol blijven spelen in de wereldkampioenschapscyclus. Het is een spannend en prestigieus toernooi dat de beste schakers ter wereld samenbrengt om te strijden om het recht om de wereldkampioen uit te dagen.
Max Euwe: Een Belangrijke Figuur in de Schaakwereld
Max Euwe is een belangrijke figuur in de Nederlandse en internationale schaakwereld. Hij werd in 1901 geboren in Watergraafsmeer en overleed in 1981 in Amsterdam. Euwe was niet alleen een sterke schaker, maar ook een wiskundige, leraar en auteur.
Lees ook: Informatie over het Volleybal Jeugd Toernooi in Vaassen
Euwe leerde de spelregels al op 4-jarige leeftijd en domineerde van de jaren twintig tot begin jaren vijftig de Nederlandse schaakwereld. Hij werd in totaal 13 keer Nederlands kampioen. In 1935 veroverde hij de wereldtitel door Alexander Aljechin te verslaan. Hij verloor de titel in 1937 weer in een revanche-match met Aljechin.
Naast zijn schaakcarrière was Euwe ook actief als wiskundeleraar en auteur. Hij schreef vele schaakboeken, waaronder de serie Praktische Schaaklessen en het boek Oordeel en Plan. Van 1970 tot 1978 was Euwe president van de wereldschaakbond FIDE.
Heden en Toekomst van het Schaken
Schaken is enorm populair. Het aantal leden stijgt naar grote hoogte. Schaken is inmiddels toegankelijk voor iedereen. De populariteit van schaken is mede te danken aan de online mogelijkheden.
tags: #kandidatentoernooi #schaken #geschiedenis