De Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB) heeft zich de afgelopen jaren steeds meer gericht op haar maatschappelijke verantwoordelijkheid, zowel nationaal als internationaal. Een belangrijk onderdeel hiervan is het WorldCoaches-programma, dat in 1997 is ontstaan en zich sindsdien als een olievlek over de wereld heeft verspreid. Met het WK en de Olympische Spelen in Brazilië in het vooruitzicht, heeft het programma de focus in de afgelopen jaren nadrukkelijk op dit Zuid-Amerikaanse land gericht. Projectleider Johan van Geijn speelt een cruciale rol in dit project.
De Geboorte en Groei van WorldCoaches
WorldCoaches zag in 1997 het levenslicht, met Zuid-Afrika als het eerste land waar het project coaches opleidde. Sindsdien heeft het programma zich uitgebreid naar dertien landen, van Burkina Faso tot Indonesië, waarbij Afrika met zeven landen het meest vertegenwoordigd is. De KNVB heeft zich in de laatste twee decennia ontwikkeld tot een maatschappelijke organisatie, ook internationaal. Van Geijn houdt zich bij de KNVB al sinds 1998 bezig met internationale ontwikkelingsprojecten. “Vroeger waren we als bond alleen bezig met het sportieve gedeelte en lieten we de sociale kant over aan lokale organisaties. Tegenwoordig doen we zelf ook veel op het sociale vlak.”
De Kern van het WorldCoaches-Programma
Het doel van WorldCoaches is om coaches op te leiden in ontwikkelingslanden, waarbij zowel voetbaltechnische als sociale vaardigheden worden bijgebracht. Nederlandse voetbaltrainers scholen de coaches en leren hen hoe ze kinderen op een leuke, betere en verantwoorde manier voetbaltrainingen kunnen geven. Tegelijkertijd geven ze ook sociale voorlichting. De coaches krijgen les in hoe ze hun opgedane kennis weer zo goed mogelijk kunnen overdragen, zodat deze weer nieuwe WorldCoaches op kunnen leiden. Het uiteindelijke doel is om het programma lokaal te verankeren, zodat het zelfvoorzienend wordt in de WorldCoach-landen.
Van Geijn legt uit dat Nederlandse coaches voor de cursussen ongeveer twee tot drie weken doorbrengen in het land om een groep coaches op te leiden. De voetbaldocenten zijn parttime in dienst bij de KNVB en geven ook in Nederland voetbalcursussen. Het belangrijkste aspect rond het eventuele succes van de coachtrainingen? “Het zoeken en vinden van een lokaal ankerpunt in het land”, benadrukt Van Geijn. “Dan heeft de Nederlandse docent meteen een persoon of organisatie uit de omgeving waarmee hij kan samenwerken, zodat de kennis goed wordt doorgegeven”, aldus de projectcoördinator. “Dat is belangrijk.” Het WorldCoach-programma noemt dat het ‘coach-the-coach’-principe.
Partnerschappen als Krachtbron
Een ander belangrijk aspect van WorldCoaches is het samenwerken met (lokale) partners. Voornamelijk in 2010 - rond het WK voetbal in Zuid-Afrika en de vele cursussen die rond dat toernooi daar georganiseerd werden - ontdekte Van Geijn de kracht van dergelijke samenwerkingen. Rond het WK in 2010 werden 300 WorldCoaches opgeleid. Daarna werd het project voortgezet en in 2013 waren er in Zuid-Afrika maar liefst 2.247 WorldCoaches opgeleid. Van Geijn: “Zo’n veelomvattende aanpak is in je eentje financieel lastig te realiseren, maar samen met onder meer een lokale, Zuid-Afrikaanse zorgverzekeraar hebben we ontzettend veel coaches kunnen opleiden. We hebben ongeveer de helft van alle activiteiten samen gedaan. Het project in Zuid-Afrika loopt zelfs nog door tot 2016.”
Lees ook: Het leven van Johan van Vliet
In Brazilië werkt het WorldCoaches-programma voornamelijk nog samen met Nederlandse partners. De belangrijkste is Philips. In 2012 klopte het technologiebedrijf aan bij WorldCoaches omdat het overeenkomsten zag tussen het programma en haar MVO-programma waarmee het in Afrika en Zuid-Amerika actief is. Onder de noemer ‘Solar Light Centers’ verlicht het bedrijf in die continenten voetbalveldjes met de nieuwste LED-technologie. Dankzij de samenwerking met Philips kan WorldCoaches volgens Van Geijn de kosten van activiteiten delen en krijgt de KNVB de mogelijkheid om meer coaches op te leiden op de verlichte veldjes.
De coördinator praat enthousiast over de samenwerking met de Eindhovense multinational: “Philips sponsort ons niet”, benadrukt hij. “We werken samen en dat heeft onze beide programma’s in Brazilië enorm versterkt. Overal waar wij cursussen houden, plaatsen zij een Light Center. Dat gaat vaak gepaard met feestelijke openingen waarbij onze ambassadeurs aanwezig zijn, zoals laatst met Johan Neeskens en Pierre van Hooijdonk. Het sterkt de ontwikkeling van jeugd en sport rond die veldjes en het partnership met Philips heeft het WorldCoaches-programma in Brazilië groter gemaakt dan in eerste instantie gepland.”
Sinds kort werkt WorldCoaches in Brazilië ook samen met het ministerie van Buitenlandse Zaken en NOCNSF, onder meer met het oog op de Spelen van Rio de Janeiro in 2016. Die samenwerking draait om een publieke school in de favela Santa Teresa in Rio de Janeiro. WorldCoaches legt een kunstgrasveld aan bij de school, Philips zorgt voor de verlichting en het ministerie van Buitenlandse Zaken legt er een kunstgrassintelbaan omheen. Tijdens het WK wordt het veld opgeleverd. “Daarna beheert NOCNSF het veldje tot de Spelen”, zegt Van Geijn. Naast het project in de favela van Rio organiseert WorldCoaches tijdens het WK nog clinics voor lokale jeugd in de speelsteden van het Nederlands elftal: Salvador, Porto Alegre en Sao Paulo.
Voetbalbijscholing en Sociale Impact
De activiteiten van WorldCoaches in Brazilië hoeven niet te klagen over een gebrek aan belangstelling, volgens Van Geijn. Zo organiseerde het programma eerder al cursussen in afgelegen gebieden, zoals middenin het Amazonegebied, in het Mamirauá-reservaat. Enthousiast meldden coaches zich ook daar aan voor de cursus. Van Geijn: “Daar voetballen ze op de kleine strookjes groen langs de rivier. Daaruit blijkt dat Brazilië een echt sportland is. Dat merk je aan alles. We krijgen zeer toegewijde sportmensen binnen en ze kunnen goed hun kennis delen, ook omdat ze vaak uit de favela’s komen.”
Toch kampen de coaches in Brazilië, net als veel andere landen waarin WorldCoaches actief is, met een flinke achterstand op het gebied van voetbalcoaching. “Dat scholen wij dan weer bij”, zegt Van Geijn. “Zo zie je dat zelfs in een land dat vijf keer wereldkampioen is geworden, toegang tot goede voetbalcoaching vaak nog ontbreekt.”
Lees ook: Johan Derksen: Voetbalicoon en TV-persoonlijkheid
WorldCoach-cursisten krijgen niet alleen een voetbalbasis mee. Sociale training staat op gelijke voet met de voetbaltechnische scholing in de cursus. WorldCoaches heeft daarvoor sinds 2009 het zogenaamde ‘Life skills manual’ ontwikkeld: een document waarin ruim tien jaar aan ervaringen en kennis opgedaan via het WorldCoach-programma zijn gebundeld. Onder meer tips voor de coaches over hoe kinderen weg te houden uit de criminaliteit, voorlichting over de preventie van hiv/aids en de omgang met meisjes zijn in het handboek opgenomen. “De coach is een rolmodel voor zijn spelers”, legt Van Geijn uit. “Met het boek leert de coach om te signaleren, acteren, interpreteren en te handelen. Wat moet hij bijvoorbeeld doen als iemand altijd te laat komt, of altijd moe is? Daar geven wij ze handvaten voor.”
Football for WASH
Ongeveer een jaar geleden kwam de overheid bij ons met de vraag of wij WorldCoaches ook in wilden zetten in andere ontwikkelingssectoren. Daaruit is bijvoorbeeld een samenwerking voortgekomen met de Nederlandse water- en sanitairsector: Football for WASH (Water, Sanitation & Hygiene). In dat project werkt de KNVB samen met partners Unicef, Simavi, Vitens Evides International, Aqua for All, Akvo en het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Het betreft een publiek-privaat partnerschap, waarin sprake is van een 50-50 financiering tussen de private partners en de overheid. Hierdoor krijgen 750.000 kinderen in Ghana, Kenia en Mozambique een gezondere leefomgeving en daarnaast maken we hen bewust van persoonlijke hygiëne.
Lokale Verankering en Selectie
De KNVB werkt bij WorldCoaches altijd samen met lokale partners. Die partners zorgen bijvoorbeeld voor de selectie van de deelnemers aan het programma. “We stellen een profiel op waaraan een coach moet voldoen”, aldus Van Geijn. “Zo’n profiel verschilt per land en per organisatie. We werken bijvoorbeeld met SOS Kinderdorpen samen, waar we community coaches opleiden. SOS zit meer in de hoek van het welzijnswerk en daar moeten we dus iets harder werken aan het sportgedeelte. Bij een organisatie die uit de sport voortkomt, moeten we juist meer nadruk leggen op de sociaal-maatschappelijke educatie.” Wanneer iemand de basisopleiding heeft afgerond mag hij/zij zich WorldCoach noemen. We streven naar 25 procent vrouwelijke coaches.
Evaluatie en Resultaten
Van Geijn schat in dat de KNVB in totaal 500.000 euro per jaar uitgeeft aan alle projecten die onder WorldCoaches vallen. “Bij het ene programma steekt de bond er meer in dan bij het andere. Als de KNVB zelf initiator is, ligt de bijdrage hoger en in andere gevallen als de KNVB wordt gevraagd te participeren, is het meestal een gedeelde bijdrage. Of gaat het bijvoorbeeld alleen om kennisoverdracht.” Sponsors hebben ook een rol in de maatschappelijke betrokkenheid van de bond. “Nike heeft natuurlijk een sponsorcontract met de KNVB, maar los van die commerciële overeenkomst hebben we ook een overeenkomst met de afdeling social responsibility & Innovation van Nike. Via SOS Kinderdorpen is een sponsor als OAD ook betrokken. PWC sponsort WorldCoaches in het algemeen, niet alleen met geld, maar ook met kennis. Financieel levert de maatschappelijke betrokkenheid de KNVB uiteraard niets op. “Het gaat erom dat we laten zien dat de KNVB zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid neemt. Dat willen we niet alleen binnen Nederland doen, we willen ook internationaal uitstralen dat we een innoverende voetbalbond zijn. Dit soort projecten helpt mee aan dat imago.”
WorldCoaches op Bonaire
Onlangs heeft gedeputeerde van onder andere sportaangelegenheden Silberie een ontmoeting bijgewoond met Johan van Geijn, Coordinator International CSR Projects Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB). De ontmoeting vond plaats in het kader van een bespreking op gebied van sportfaciliteiten op Bonaire. Van Geijn is verantwoordelijk voor de realisatie van de voetbalvelden in Rincon (voetbalstadion), Nort Salinja (mini voetbalveld Chio Semeleer) en Antriol (voetbalveld Elion Flores). ,,Ik ben verheugd dat van Geijn er voor openstaat om in de bestaande samenwerking Bonaire verder te helpen op gebied van voetbalfaciliteiten en ontwikkeling. Eerder hebben we altijd goed met hem samengewerkt om de voetbalvelden te kunnen ontwikkelen. We willen met van Geijn tot een aantal afspraken komen, zodat we voetbal in zijn totaliteit door kunnen ontwikkelen op Bonaire. In dit proces speelt naast van Geijn Errol St. Jago eveneens een belangrijke rol. Als Bonairiaan werkzaam voor de KNVB, komt St. Jago jaarlijks naar Bonaire om in samenwerking met Federashon di Futbol Boneriano (FFB) voetbalclinics te verzorgen.
Lees ook: Eerbetoon aan Johan Schijf: Gouden Speld KNVB
De Toekomst van WorldCoaches
Sinds 2009 heeft het WorldCoaches-programma ruim 6.000 coaches opgeleid in ontwikkelingslanden. Dat aantal moet groeien via de projecten in Brazilië, hoopt de programmacoördinator. Van Geijn weet nog niet of hijzelf tijdens het WK naar Brazilië afreist om de projecten met eigen ogen te aanschouwen. “Dat wordt een last minute-beslissing”, zegt hij. “Wereldwijd lopen er bij het WorldCoaches-programma altijd veel projecten. Ik ga kijken waar ik tijdens het WK het meeste nodig ben.” Het programma vaart momenteel een goede koers, denkt Van Geijn. Dat zag hij in Kenia, een land waarin WorldCoaches sinds 1998 actief is. Vanwege onlusten in het land reisden er gedurende enkele jaren minder Nederlandse coaches af naar het Afrikaanse land om cursussen te geven. “Maar het programma liep daar toen gewoon door via onze lokaal opgeleide coaches”, zegt Van Geijn. “Die coaches komen zelf ook weer uit de achterstandswijken en zijn daardoor goede rolmodellen.
De naam WorldCoaches sluit aan bij het doel van het programma. “Als KNVB willen we onze maatschappelijke betrokkenheid graag inzetten op het terrein waar wij goed in zijn: het opleiden van mensen tot kader in het voetbal. Met WorldCoaches leiden we coaches op en in iets mindere mate ook scheidsrechters.” In 2009 deed de KNVB een belofte aan Zuid-Afrika om 2010 WorldCoaches op te leiden. “Die opleiding is tweeledig, het gaat om voetbal, maar ook om allerlei sociale aspecten. De sociale educatie is gericht op problematiek van kinderen in ontwikkelingslanden. Het programma in Zuid-Afrika duurt vier jaar. Inmiddels is WorldCoaches uitgebreid naar een groot aantal andere landen. “We doen behoorlijk veel in landen waar we als Nederland een historische band mee hebben: Suriname, de Nederlandse Antillen en Indonesië. Daarnaast zijn we echter buiten Zuid-Afrika onder meer ook actief in een groot aantal andere Afrikaanse landen en India. Daarbij volgen we voor een deel de agenda van het ministerie van Buitenlandse Zaken.