IJshockey, in Amerikaans Engels vaak simpelweg "hockey" genoemd, is een intense en snelle sport die wereldwijd populair is. Het spel staat bekend om zijn fysieke contact en snelle wendingen, wat het soms lastig maakt voor toeschouwers om de regels en situaties volledig te begrijpen. Dit artikel biedt een uitgebreide uitleg van de basisregels, overtredingen, technische aspecten en de huidige status van ijshockey in Nederland, inclusief de aanpassingen in de spelregels.
De Basisprincipes van IJshockey
Het doel van ijshockey is eenvoudig: meer doelpunten scoren dan de tegenstander. Een team bestaat uit vijf spelers en een keeper (goalie) op het ijs. De spelers proberen de puck (een harde rubberen schijf) met hun stick in het doel van de tegenstander te schieten.
Teamformatie en Wissels
Een team bestaat uit vijf spelers en een keeper. Traditioneel bestaat de formatie uit twee verdedigers (rechtsachter en linksachter) en drie aanvallers (rechtsvoor, middenvoor en linksvoor). Teams hebben vaak ongeveer vijfentwintig spelers in hun selectie, die elkaar per line van twee of drie spelers afwisselen. Tijdens de wedstrijd mag er onbeperkt worden gewisseld. Een speler mag pas het veld in komen als de andere speler het ijs heeft verlaten. Coaches bepalen welke line op welk moment het ijs op gaat. Een shift duurt ongeveer 60 seconden zuivere speeltijd, waarna er gewisseld wordt. Op het hoogste niveau hebben teams doorgaans vier aanvalslinies en drie verdedigingslinies.
Het Speelveld
Het ijshockeyveld is rechthoekig met afgeronde hoeken en wordt omringd door een boarding van 1,22 meter hoog. Het veld is verdeeld in drie zones:
- Verdedigende zone: Het gebied tussen de blauwe lijn en de boarding waar het eigen doel staat.
- Neutrale zone: Het middelste gedeelte van het veld tussen de twee blauwe lijnen.
- Aanvallende zone: Het gebied waar het doel van de tegenstander staat.
De afmetingen van een ijshockeybaan zijn doorgaans 61 meter lang en 30 meter breed volgens de internationale regels. In de National Hockey League (NHL) is de baan 26 meter breed. De neutrale zone is 15 meter lang.
Lees ook: Bekerfinale Den Haag - Heerenveen
De Puck
Een ijshockeypuck is een harde, zwarte schijf van gevulkaniseerd rubber. Een wedstrijd puck is 2,54 cm dik, heeft een diameter van 7,62 cm en weegt 170 gram. Voor de wedstrijd wordt de puck vaak ingevroren om het stuiteren te verminderen.
Spelverloop
Het spel begint met een face-off, waarbij een scheidsrechter de puck tussen twee tegenover elkaar staande spelers laat vallen. Na een doelpunt, overtreding of andere spelonderbreking volgt er weer een face-off. Er zijn negen face-off plekken op het ijs: vijf in de neutrale zone, twee in de verdedigende zone en twee in de aanvallende zone. Op deze plekken wordt het spel hervat nadat het heeft stilgelegen.
Spelregels en Overtredingen
IJshockey is een fysieke sport, maar er zijn strikte regels om de veiligheid van de spelers te waarborgen. Overtredingen worden bestraft met straffen (penalties), waarbij de speler tijdelijk het ijs moet verlaten, waardoor zijn team met een man minder komt te spelen (penalty kill).
Belangrijke Overtredingen
- Icing: Als de puck vanuit het verdedigingsvak over de achterlijn van de tegenpartij wordt gespeeld, zonder dat deze door een speler van het andere team wordt aangeraakt. Er volgt een face-off in het verdedigingsvak van het team dat de puck heeft gespeeld. Tegenwoordig geldt de icing-regel als de puck van voor de rode middellijn over de doellijn van de tegenstander wordt geschoten, zelfs als de puck door het doelgebied van de goalie gaat. Alleen als de doelman in de icing-situatie zijn doel verlaat of al buiten zijn gebied is en naar de puck schaatst, wordt de icing weggewoven.
- Offside: Een speler bevindt zich in de aanvalszone voordat de puck dat doet. De blauwe lijn wordt als driedimensionaal beschouwd bij het betreden van het aanvalsvak.
- Holding: Het vasthouden van een tegenstander.
- Boarding: Het opzettelijk hardhandig duwen van een tegenspeler tegen de boarding.
- Slashing: Het slaan van een tegenspeler met de stick.
- Hooking: Het afremmen van een tegenspeler met behulp van de stick (haken).
- Charging: Het maken van een paar stappen of een sprong voordat een tegenspeler een bodycheck krijgt.
- Roughing: Overdreven ruw spel.
- High-sticking: Het heffen van de stick boven de schouders, waardoor een gevaarlijke situatie ontstaat.
- Cross-checking: Een speler raken met de stick wanneer deze met beide handen wordt vastgehouden en geen enkel deel ervan op het ijs staat.
Straffen
Overtredingen leiden tot verschillende soorten straffen, uitgedrukt in strafminuten:
- Minor penalty: Een kleine straf van 2 minuten. De meeste overtredingen worden bestraft met een tijdstraf van 2 minuten.
- Major penalty: Een zware straf van 5 minuten, vaak voor vechten.
- Misconduct penalty: Een straf van 10 minuten voor wangedrag. Op het ijs mag de speler onmiddellijk door een teamgenoot worden vervangen.
- Game misconduct penalty: De speler moet de wedstrijd verlaten.
- Match penalty: Een zeer zware straf, vaak voor opzettelijk letsel toebrengen. De bestrafte speler moet naar de kleedkamer.
Een speler die een straf krijgt, moet plaatsnemen in de penalty box. Rechts van de spelersbanken bevinden zich de penaltyboxen, waarin een speler plaatsneemt als hij een penalty heeft gekregen. Tussen de penaltyboxen zit een scheidsrechterbox. Deze scheidsrechter bestuurt het scorebord en beslist dus wanneer de tijd stil ligt en wanneer de penalty is afgelopen.
Lees ook: Alles over ijshockeyschaatsen maat 39 voor dames
Fighting (Vechten)
Vechten is een uniek aspect van ijshockey, met name in de NHL. Hoewel het minder vaak voorkomt dan vroeger, wordt het tot op zekere hoogte getolereerd. Spelers die vechten krijgen een major penalty van vijf minuten. De IIHF (International Ice Hockey Federation) heeft echter een nultolerantiebeleid voor vechten.
Powerplay en Penalty Kill
Wanneer een team een straf krijgt en met een speler minder op het ijs staat, heeft de tegenstander een powerplay (overtal). Dit is een uitstekende kans om te scoren, omdat er een numeriek voordeel is. Het team dat met een speler minder speelt, probeert te voorkomen dat de tegenstander scoort tijdens de powerplay. Dit wordt een penalty kill genoemd.
Penaltyshot
Bij bepaalde overtredingen (een tegenstander van achteren aanvallen bij een breakaway, het gooien van een stick in de richting van de puck in het eigen verdedigingsvak of opzettelijk het eigen doel verplaatsen in de laatste 2 minuten van de reguliere speeltijd of gedurende de gehele overtime) kan er een penaltyshot worden toegekend.
Spelverloop en Speeltijd
Een ijshockeywedstrijd bestaat uit drie periodes van 20 minuten zuivere speeltijd. De klok wordt stilgezet bij elke spelonderbreking. Tussen de periodes is er een pauze van 15 minuten.
Overtime en Shootout
Als de stand na de reguliere speeltijd gelijk is, volgt er overtime (verlenging). In het reguliere seizoen spelen teams een periode van 5 minuten in een 3-tegen-3 format. Het team dat als eerste scoort, wint. In de play-offs wordt er doorgespeeld in periodes van 20 minuten tot er een doelpunt valt (sudden death).
Lees ook: Informatie over de Antwerpse IJshockey Clinic
Als er na de overtime nog geen winnaar is, volgt een shootout. Hierbij nemen om de beurt drie spelers van elk team een penalty shot tegen de keeper. Het team dat de meeste doelpunten scoort in de shootout, wint de wedstrijd. In plaats van vijf penaltyshots, worden er na afloop van een wedstrijd bij gelijke stand nog maar drie penaltyshots genomen. Dit gebeurt aan één kant van de ijsbaan. Als de stand gelijk is, wordt om-en-om verdergegaan. Deze shots mogen door dezelfde speler worden genomen of door spelers uit de eerste serie van drie.
Speciale Regels en Situaties
Video Referral
Tijdens wedstrijden van het Nederlands elftal en bij sommige wedstrijden van de Hoofdklasse is er een videoscheidsrechter. De videoscheidsrechter kan worden ingezet om te beoordelen of een doelpunt correct is gescoord of om andere belangrijke beslissingen te nemen.
Face-offs
Face-offs in het aanvals- of verdedigingsvak worden genomen op de twee inwerppunten. In het neutrale vak gebeurt dit op de middenstip of op dezelfde hoogte als de inwerppunten in de andere vakken.
Crease
Voor de goal is de crease. Hierin mag de doelverdediger niet gehinderd worden door een speler van de tegenpartij.
Uitrusting
IJshockey is een harde en soms gevaarlijke sport, dus dragen de spelers de nodige bescherming:
- Toque
- Helm, vaak voorzien van tralies om ook het gezicht te beschermen.
- Scheenbeschermers
- Elleboogbeschermers
- Handschoenen
- Speciale ijshockeybroek
- Bodybeschermer (schouders, borst en schouderbladen)
De goalie is bij ijshockey compleet ingepakt. In de eerste plaats is dit natuurlijk om letsel te voorkomen maar de uitrusting heeft ook een functionele kant, namelijk het tegenhouden van de puck. De uitrusting van een goalie bestaat uit:
- Beenbeschermers; deze komen tot ongeveer halverwege het bovenbeen.
- Blocker; deze handschoen wordt gedragen aan de hand die de stick vasthoudt.
- Keelbeschermer; beschermt de hals en zijkant van de nek.
- Helm; beschermt het hoofd en is voorzien van tralies om ook het gezicht te beschermen.
De regels voor het materiaal van de goalies in de Eredivisie zijn aangescherpt, voor de overige divisies geldt een overgangsregeling. De capaciteit van de goalies om de puck vast te klemmen wordt beperkt tot de ruimte tussen de doellijn en de denkbeeldige lijn die de markeringen aan de face-off cirkel met elkaar verbindt, mits de goalie door een tegenstander wordt belaagd.
Internationale Regels en IIHF
De IIHF (International Ice Hockey Federation) streeft naar uniformiteit in de spelregels over de hele wereld. Het spelregelboek van de IIHF wordt regelmatig bijgewerkt en aangepast om consistentie te waarborgen in alle grote competities en toernooien.
Belangrijkste Verschillen tussen IIHF en NHL
Een van de belangrijkste verschillen tussen de IIHF en de NHL is de benadering van vechten. De IIHF heeft een nultolerantiebeleid voor vechten, terwijl de NHL het tot op zekere hoogte tolereert. Daarnaast zijn er verschillen in de regels met betrekking tot offside en icing. Het speelveld in Noord-Amerika is smaller dan daarbuiten, wat ook invloed heeft op de regels.
Nieuwe IIHF Spelregels
In 2021 introduceerde de IIHF een nieuw spelregelboek met als doel de regels wereldwijd te harmoniseren. Enkele belangrijke wijzigingen zijn:
- Een beperkt gebied voor keepers achter het net om meer aanvallend spel te creëren.
- Videoreview van situaties na het speelweekend.
- De blauwe lijn wordt als driedimensionaal beschouwd bij het betreden van het aanvalsvak.
De Rol van Scheidsrechters
Tijdens het spel is er een duidelijk verschil tussen de acties van de referees en de linesmen. De referees zijn primair verantwoordelijk voor het handhaven van de regels en het uitdelen van straffen indien regels worden overtreden. De linesmen zijn primair verantwoordelijk om de regels rond de lijnen correct toe te passen, zoals offside en icing. Er zijn 4 scheidsrechters: twee hoofdscheidsrechters (te herkennen aan de rode banden op de armen) en twee linesmen.
IJshockey in Nederland
In Nederland werd voor het eerst in januari 1929 ijshockey gespeeld. Twee Belgische ploegen kwamen op de Haarlemse ijsbaan een demonstratie geven. In 1934 kreeg Nederland zijn eerste kunstijsbaan aan de Amsterdamse Linnaeusstraat bij de gasfabriek. Op 6 september 1934 ontstond de Nederlandse IJshockey Bond.
IJshockey bloeide in de dertiger jaren, maar na 1950 kwam de klad erin. Sinds het seizoen 2007/2008 worden vrijwel alle competities op landelijk niveau georganiseerd. Op seniorenniveau zijn dat de Eredivisie, Eerste Divisie, Tweede Divisie en Derde Divisie. De junioren zijn verdeeld in een 5-tal leeftijdscategorieën (U17, U14 en U12, welpen en mini's). De overige competities (recreanten, studenten) worden regionaal georganiseerd. Sinds 2005 is er geen aparte vrouwencompetitie meer.
Mondiaal neemt Nederland een plaats in de middenmoot in, zowel bij de mannen als bij de vrouwen. De mannenploeg is sinds 1990 een min of meer 'vaste waarde' in de B-groep, die sinds 2000 luistert naar de naam 'Division I'. Het Nationale vrouwenteam is Internationaal sinds 2010 aan een opmars bezig.
Helaas kan ijshockey in Nederland zich niet meten met de wereldtop. Nederland ontbreekt vaak bij de toplanden tijdens een WK. Eén keer heeft Nederland meegedaan tijdens de olympische spelen, dat was in 1980, mede gelukt doordat er slim gebruik werd gemaakt van geemigreerde Nederlanders die in Canada woonden. Met een 9e plek uit 12 deelnemers was er echter geen medaille.
Nieuwe Spelregels en Zero Tolerance Beleid
Het nieuwe ijshockeyseizoen begint met een aantal aanpassingen in de spelregels. Zo veranderen de regels voor goalie-equipment, penaltyshots, icing en protesterende spelers. Daarnaast wordt het zero tolerance beleid dat tijdens het afgelopen seizoen is ingezet onverminderd voortgezet. Een aanvoerder of alternate captain die uit de bank komt om uitleg te vragen of te protesteren tegen een beslissing van de scheidsrechter krijgt automatisch een tien minuten-straf. Het zero tolerance-beleid dat afgelopen seizoen voor veel verwarring zorgde op en rond de ijsbanen wordt onverminderd voortgezet. 'Het is daarbij absoluut niet de bedoeling om het lichamelijke contact een halt toe te roepen; dit is en blijft een wezenlijk onderdeel van het spel', schrijft de bond.
tags: #ijshockey #spelregels #situaties