Honkbal, een team- en balsport die vooral populair is in de Verenigde Staten, Canada, Mexico, het Caribisch gebied en grote delen van Azië, kent ook in Nederland een rijke geschiedenis. Hoewel het in Europa een van de minder populaire sporten is, beoefenen in Nederland toch zo'n 25.000 tot 30.000 mensen de sport. Deze sport, die wereldwijd wordt gespeeld, heeft in Nederland een competitie op redelijk hoog niveau, de Honkbal Hoofdklasse, waar voornamelijk amateurs aan deelnemen.
Het Meerjarig Ontwikkelingstraject Honkbal Hoofdklasse 2022+
In de afgelopen maanden hebben de Honkbal Hoofdklasse-verenigingen en de KNBSB een start gemaakt met een meerjarig ontwikkelingstraject voor de Honkbal Hoofdklasse 2022+. Dit traject is gericht op het verbeteren en professionaliseren van de gehele competitie en de deelnemende verenigingen. Het positieve gevolg hiervan zou moeten zijn dat er meer attractieve wedstrijden op hoog niveau komen en dat de sport een impuls krijgt.
Een van de uitgangspunten van het meerjarig ontwikkelingstraject Honkbal Hoofdklasse 2022+ is het streven naar een kwalitatief en sportief hoogwaardige competitie, waarin sprake is van competitieve balans. Specifiek voor de opzet van de competitie van 2022 is bovengenoemd uitgangspunt vertaald naar de volgende doelstellingen:
- Veel wedstrijden tussen gelijkwaardige teams
- Veel wedstrijden die relevant zijn voor het competitieverloop
De competitie van 2022 zou er anders uitzien dan in 2021, mede doordat Silicon Storks als negende team aan de Hoofdklasse zou gaan meespelen. Elk team speelt in deze ronde 24 wedstrijden en nadat iedereen elkaar is tegengekomen wordt er op basis van de stand een splitsing gemaakt.
De Wildcard Ronde en de Play-offs
De Wildcard ronde is dé weg naar de Play-offs. De Wildcard-winnaars plaatsen zich voor de Play-offs, waarin over twee weekenden in een best-of-5 wordt gestreden om deelname aan de Holland Series.
Lees ook: Het leven van Harry Kruyssen
Pilot Competitie met de Eerste Klasse
Ook onderin blijven de wedstrijden interessant en spannend. De drie overgebleven teams uit de Onderste-5 nemen het namelijk in een pilot-competitiedeel op tegen de drie beste teams uit de 1e klasse. Hoewel er geen directe promotie of degradatie op het spel staat, biedt dit de teams uit de 1e klasse het perspectief om zich sportief te meten met de Hoofdklassers.
Het Bondsbestuur is zeer content met de ingeslagen weg en de samenwerking met de verenigingen richting een meerjarig ontwikkelingstraject voor de Honkbal Hoofdklasse. Een vernieuwde competitieopzet is daar een belangrijk onderdeel van en kan als een katalysator dienen in de ontwikkelstappen. Het Bondsbestuur kiest nadrukkelijk voor een andere competitieopzet dan de afgelopen jaren om meer momenten te creëren waarop wedstrijden worden gespeeld waarin het écht ergens om gaat. Dit levert meer aantrekkelijke wedstrijden op voor spelers, publiek en media.
Vroege Geschiedenis van Honkbal in Nederland
Na 1900 raakte honkbal in Nederland bekend. Er gaan verhalen over de Amsterdammer J.C.G. Grasé die tijdens een vakantie in de Verenigde Staten enkele honkbalwedstrijden had gezien en daar hevig van onder de indruk was geraakt. In 1911 werden de eerste Nederlandse wedstrijden georganiseerd. Op 12 maart 1912 richtte Grasé de Nederlandse Honkbal Bond op. Een jaar later speelde de honkbaltak van de sportclub Excelsior onder de naam AHC Quick. De eerste officiële competitie begon in 1922. Ajax, Blauw Wit, Hercules en Quick vormden de hoogste divisie. Lange tijd was de Amsterdamse voetbalclub 'Ajax' ook actief op het gebied van honkbal. Die honkbalafdeling behaalde vier keer het landskampioenschap van Nederland.
Eindhoven en Haarlem: Belangrijke Centra
Eindhoven heeft ook een belangrijke rol gespeeld in de Nederlandse honkbalgeschiedenis. Na het geweldige succes van het eerste Europese Kampioenschap op Nederlandse bodem (1958) werd het honkbalveld aan de Kruislaan in Amsterdam weer afgebroken. In 1959 werd in Eindhoven het eerste permanente honkbalveld in Nederland aangelegd, met 10.000 gulden sponsorgeld van Philips. Een jaar later kon de eerste Amerikaanse coach worden aangetrokken: Ron Fraser.
Toch is Haarlem onbetwist Nederlands' honkbalhoofdstad geworden. Er schijnt al een foto uit 1912 te zijn, waarop al een aardige klap wordt geslagen. In 1923 is er een honkbaldemonstratie waar ene Kuling als ongeveer enige toeschouwer een kijkje gaat nemen. Enige maanden later richt hij de HC Haarlem op. Haarlem volgde in 1959 het voorbeeld van Eindhoven, met de aanleg van een permanent honkbalveld.
Lees ook: Wendy Bussum Honkbal: Jouw nieuwe team?
De Koninklijke Nederlandsche Honkbalbond (KNHB)
De Koninklijke Nederlandsche Honkbalbond (KNHB) werd op 12 maart 1912 in Amsterdam opgericht op initiatief van honkbalpioniers Grasé, Bleesing en Baggelaar. In 1934 werd de eerste officiële internationale wedstrijd gespeeld, in Haarlem tegen België.
Nederlands Honkbal in Europees en Mondiaal Perspectief
In Europa maken Nederland (mede door een deelname van een groot aantal spelers geboren op de Antillen en Aruba) en Italië (mede door deelname van 'Amerikaanse' Italianen) al geruime tijd de dienst uit op honkbalgebied. De laatste tien jaar kan Nederland zich mondiaal meten met de sterkere honkballanden uit Noord- en Midden-Amerika en Azië, zoals Cuba, VS, Zuid-Korea, Japan.
Hoogtepunt in de nationale honkbalhistorie was de overwinning op Cuba bij de Olympische Spelen in 2000 (de eerste Olympische nederlaag ooit van veelvoudig Olympisch en wereldkampioen Cuba). Bij het WK 2005, dat werd gespeeld in Nederland, behaalde Nederland een historisch hoogste vierde plaats. Bij het WK 2011 in Panama schreef Nederland historie door als eerste Europese land in 73 jaar (Groot-Brittannië was wereldkampioen in 1938) wereldkampioen te worden. In de finale werd met 2-1 gewonnen van Cuba. Eerder in het toernooi werd in de finalegroep al van de VS en Cuba gewonnen.
Teams en Spelers in de Honkbal Hoofdklasse
De meest succesvolle club in de Nederlandse honkbalhistorie was Haarlem Nicols uit de jaren 70 en -'80, die de meeste landstitels (12) behaalde. Deze vereniging bestaat niet meer. Zij zijn qua landstitels voorbijgestreefd door het Rotterdamse Neptunus. Zij zijn de laatste 20 jaar veelal de sterkste ploeg in de Nederlandse competitie met inmiddels negentien landstitels. Ook de Amsterdam Pirates, Kinheim en HCAW uit Bussum hebben meermalen de landstitel gewonnen. De topsportcompetitie bestaat uit acht teams in de hoofdklasse en zestien teams in de overgangsklasse.
Beroemde historische Nederlandse honkballers zijn onder anderen Bert Blijleven, Herman Beidschat, Robert Eenhoorn, Joop Geurts, Henk Keulemans, André Kraan, Roel de Mon, Win Remmerswaal, Simon Arrindell, Hudson John, Hamilton Richardson, Han Urbanus, Charles Urbanus sr., Charles Urbanus jr. en Cor Wilders.
Lees ook: Wat is het verschil?
Dopingbeleid in de Nederlandse Honkbal Hoofdklasse
De Nederlandse hoofdklassecompetitie bij de mannen is een competitie op redelijk hoog niveau waar voornamelijk amateurs aan deelnemen. De meeste teams beschikken over enkele buitenlandse spelers die worden betaald. De bond hanteert in samenspraak met de Nederlandse Dopingautoriteit een zero-policy met whereabout-controles op doping waardoor in tegenstelling tot Amerika de sport redelijk dopingvrij is hoewel het na gewichtheffen op de tweede plaatst staand in de statistieken. Een logische consequentie is wel dat hoewel de Nederlanders tot de langste en sterkste mensen ter wereld behoren en er een redelijke trainingsintensiteit is, de gemiddelde Nederlandse werper slechts tussen de 75 en 85 mijl per uur behaalt met zijn worpen terwijl de top in Amerika tussen de 85 en 95 gooit met uitschieters tot honderd. Ook het aantal homeruns is beperkter hierdoor. Elk jaar worden er enkele spelers positief bevonden op doping. In geval van groeihormonen of testosteron/corticosteroiden of doping maskerende vochtafdrijvers volgt een schorsing van vier jaar.
UVV: Een Club met Historie
HSV U.V.V. "Ook het bestuur is van mening, dat honkbal bij uitstek geschikt is voor voetballers …. ", aldus luidde de tekst van een mededeling in het U.V.V.-Nieuws van februari 1948. En aangezien nog 20 leden die mening waren toegedaan, werd op 21 mei 1948 aan U.V.V. Maar keren we terug naar 1949. U.V.V. begon in de 3e klasse en eindigde de competitie op een gedeelde 2e plaats. Overigens was het in het begin niet toegestaan op eigen veld te honkballen. We speelden op het verderop gelegen Voorwaartsveld. En toen begon de opmars ! Al het derde jaar werd U.V.V. Naar wedstrijden in Hilversum en Bussum gingen we natuurlijk op de fiets. Het jaar 1959 is vooral memorabel, omdat in dat jaar U.V.V. een echt honkbalveld aanlegde, het tweede blijvende veld in Nederland. Vlak ervoor had Philips er een aan P.S.V. gegeven. Anno 1962 speelde U.V.V. in de 1e klasse met een team, bestaande uit Amerikaanse, Antilliaanse (Leysner, de Vries) en een paar mannen uit eigen dreven zoals Jan Kars, Cees Hiele en jonkies Jan van Ewijk, Wim v.d. Ster en Tom Stamer. Een "bere-team", dat o.a. Zo gaat het jubileumboek 70 jaar UVV nog wel even verder een club met historie, waar we ook tijdens het 40 jarig bestaan bij hebben stil gestaan. Uiteraard was dit succesvolle begin mede een gevolg van de toen bezielende leiding van de ons allen bekende mevrouw Klein. Jaren later in 1999 zijn honk- en softbal samen gegaan en vormen nu één afeling met allebei een roemrijk verleden. Hoe is het verder gegaan met onze afdeling, na jarenlang in de hoogste klasse van het Nederlandse honk- en softbal te hebben meegespeeld zijn we langzaam terug gezakt naar de top van de breedte sport. Dit seizoen veroverde UVV de titel in de Overgangsklasse, waardoor het zich plaatste voor de Promotie/Degradatie Play-Off. In deze best-of-five reeks stond de ploeg tegenover Almere Magpies, dat op de laatste plaats eindigde in de Hoofdklasse. Onder de spelers van dit seizoen waren de Cubaanse powerhitter Fausto Álvarez Rizo, die in de voorgaande vier seizoenen uitkwam voor L&D Amsterdam Pirates, Glenn Romney (die in de Hoofdklasse speelde voor Quick Amersfoort, Mr. Ajax (onderdeel van de fameuze voetbalclub) won de reeks vs. Hierna speelde UVV een 3-game series vs. Schoten versloeg UVV en promoveerde, waarna de laatste ook de reeks vs. Omdat de Hoofdklasse een jaar later werd uitgebreid van acht naar tien teams zouden de twee Eerste Klasse-kampioenen automatisch promoveren. Vorig jaar eindigde UVV op de tweede plaats in de Eerste Klasse, acht punten achter kampioen Almere Magpies, dat toen naar de Hoofdklasse promoveerde na winst in de Promotie/Degradatie Play-Off vs. Een andere Amerikaanse speler die voor UVV uitkwam was Brian Lewis, die in 1978 en 1979 voor de ploeg speelde en een solide slagman was. Jos Kervers, de enige speler die in vrijwel de hele derde Hoofdklasse-periode voor UVV uitkwam, was later Hoofd Coach van de ploeg in de laatste jaren op het hoogste niveau.
Honkbal Uitrusting en Speelwijze
Voor het honkbalspel zijn een handschoen, een knuppel (of bat) en een bal nodig. Vroeger werden alleen maar houten knuppels gebruikt. Aluminium knuppels zijn echter eenvoudiger te fabriceren en zijn aanzienlijk gemakkelijker om (ver) mee te slaan. Houten knuppels breken snel bij onjuist gebruik. In de Amerikaanse Major League is het voorgeschreven met houten knuppels te slaan. Sinds enige jaren worden in internationale wedstrijden zoals de Haarlemse Honkbalweek nog uitsluitend houten knuppels gebruikt. Traditioneel is de regel dat dergelijke knuppels uit één enkel stuk hout vervaardigd moeten zijn. Aluminium knuppels worden meestal voorzien van een (kunst)leren 'grip', zoals je ook bij tennisrackets en hockeysticks ziet. Een goede honkbal is gemaakt van paardenleer omdat dit niet rekt. Het gewicht van de bal ligt tussen 141,7 g (5 ounces) en 148,8 g (5 1/4 ounces).
Handschoenen werden van oudsher gemaakt van leer met een vulling van wol. De wollen vulling is bij veel handschoenen vervangen door een kunststof vulling. De leren honkbalhandschoenen variëren in afmetingen en gewicht en ook in model; het model en de afmetingen van de handschoen zijn afhankelijk van de positie en persoonlijke voorkeur van de speler in het veld. De 'normale' veldhandschoen herkent men aan de vingers. In het binnenveld worden relatief kleine handschoenen gebruikt en in het buitenveld relatief grote. De eerstehonkman mag een apart model handschoen gebruiken. De achtervanger of catcher ten slotte gebruikt ook een apart model handschoen. Dit model is steviger en speciaal gemaakt om de harde worpen van de werpers goed mee te kunnen vangen. Daarnaast heeft hij een dikke beschermende laag om de hand van de achtervanger te beschermen.
Bij elke spelersuitrusting behoort ook een voor mannelijke honkballers de toque ter bescherming van de geslachtsdelen. Op bepaalde posities of onder bepaalde omstandigheden worden aanvullende materialen gebruikt. De speler aan slag draagt een helm die ten minste één oor beschermt. Speciale slaghandschoentjes zijn niet zozeer voor veiligheid, maar voor een betere grip op het handvat van de knuppel te hebben daar deze de trillingen dempen. De achtervanger of catcher gebruikt de meeste beschermende materialen. Hij heeft dan ook de gevaarlijkste positie. Hij gebruikt beenbeschermers, die ook de knieën bedekken. Verder gebruikt hij een bodyprotector die het hele bovenlichaam bedekt behalve de armen en de gooischouder (dus wel de vangschouder) en een speciale helm met een gezichtsmasker en een klepje onderaan dat de keel beschermt. De plaatscheidsrechter gebruikt vrijwel dezelfde set beschermende materialen als de achtervanger, met als extra nog bescherming op de armen en beide schouders.
Spelregels en Verloop van een Wedstrijd
Een wedstrijd bestaat uit negen innings, elke inning bestaat uit twee speelhelften. In de ene speelhelft wordt door het thuisspelende team in het veld verdedigd en door het bezoekende team "aan slag" aangevallen, in de andere speelhelft zijn de rollen omgedraaid.
Een slagman is uit wanneer:
- er sprake is van drie gemiste slagen door de slagman; wanneer deze de toegeworpen slagbal mist, ofwel slaat en mist op een geworpen bal (wijd of slag) of bij een derde gemiste bal de achtervanger die bal reglementair heeft gevangen. Wanneer bij de derde slag de slagman de bal wel schampend raakt maar de achtervanger deze vangt is de slagman ook uit.
- een van de aanvallende spelers uitgebrand wordt; de bal is dan eerder 'op' het honk dan de loper. Dit geldt alleen als er sprake is van een gedwongen loop, als de loper gedwongen is een honk op te schuiven.
Als de slag niet uit is rent de slagman naar de eerste van vier honken. Als hij erin slaagt, de bal over de rand van het veld te slaan kan hij in de regel alle honken doorlopen. Dit wordt een homerun genoemd en levert een punt op. Honklopers die op tussenhonken blijven tot de volgende slag krijgen in de vierde honk (thuishonk) een punt.
Een van de teams verdedigt (staat in het veld) terwijl van het aanvallende team steeds een speler aan slag is. De werper of pitcher gooit de bal vanaf de werpplaat over het vierde honk, de thuisplaat. De bal moet over de plaat gaan, tussen knie- en ellebooghoogte van de slagman (dit heet de 'slagzone'). De worp wordt beoordeeld door de (plaat) scheidsrechter, die achter de catcher en de thuisplaat staat. Is de worp niet in dit vak dan telt dat als een wijd, tenminste als de slagman niet probeert de bal te slaan. Is de worp wel in dit vak dan telt dat als een slag, ook als de slagman niet probeert te slaan. Een worp buiten het vak telt als slag als de slagman toch probeert te slaan. Heeft de werper vier keer wijd gegooid, dan mag de slagman vrij naar het eerste honk lopen. Ook als de slagman geraakt wordt door de werper op het lichaam heeft de slagman een vrije loop naar het eerste honk, de zogenaamde 'hit by pitch'. De slagman zal dus alleen (proberen te) slaan op goede worpen. De werper zal de hoogte, snelheid en het effect van zijn worp variëren om het de slagman te bemoeilijken. De partij met de meeste punten wint.
De Oorsprong van Honkbal
De soms gehoorde veronderstelling dat honkbal in 1839 door Abner Doubleday in Cooperstown (New York) zou zijn bedacht, is een verzinsel (Doubleday zat in 1839 niet eens in de buurt van Cooperstown, maar in het zo'n 280 kilometer verderop gelegen West Point). Een spel met de naam "base ball" ontwikkelde zich in de vroege 18e eeuw in Engeland, en het bleef die naam houden tot na 1800. Zoals bij vele volksspellen zijn er enorm veel varianten. De regels voor "base ball" verschenen in 1796, in een Duits boek van de schrijver Johann Guts Muths, die het spel "Ball mit Freistätten (oder Das englische Baseball)" noemde. In het door Guts Muths beschreven spel varieert het aantal honken met het aantal spelers.
Begin 2004 ontdekte de Amerikaanse historicus John Thom een verwijzing naar een plaatselijke verordening uit 1791, die het eenieder verbood om binnen een afstand van 80 yards van het "new meeting house" in Pittsfield, Massachusetts te baseballen. Een bibliothecaris vond de authentieke verordening vervolgens terug in de Berkshire Athenaeum-bibliotheek. Abner Doubleday heeft dus, hoe mooi de legende ook is, niets te maken gehad met honkbal. Wat echter wél klopt, is dat de eerste spelregels in 1845 door Alexander Joy Cartwright aan het papier zijn toevertrouwd. Diezelfde Cartwright kwam op het idee om een vereniging op te richten en dat mondde uit in de New Yorkse Knickerbocker Baseball Club. Op 19 juni 1846 werd de eerste honkbalwedstrijd gespeeld in Hoboken, New Jersey. De New York Knickerbockers en de New York Base Ball Club brachten de regels in de praktijk. In 1868 werd door Harry en George Wright de eerste profhonkbalclub (Cincinnati Red Stockings) opgericht.
De Amerikaanse Burgeroorlog betekende een grote stimulans voor honkbal. Een buitensport als honkbal was het tijdverdrijf bij uitstek in de vrije tijd van de soldaten, en er werden competities georganiseerd. In 1865 werd de American Baseball Corporation opgericht. Elf jaar later kwam er een scheiding tussen de amateurs en professionals. In 1902 werd The National League of Professional Baseball Clubs opgericht, gevolgd door de oprichting van The American League. Samen vormen deze organisaties de Major Leagues.
Honkbal op de Olympische Spelen
Honkbal was eerst een demonstratiesport en van 1992 tot en met 2008 een volwaardige medaillesport op de Olympische Spelen. Het verdween op de edities van 2012 en 2016 van het programma. Hoofdredenen voor het schrappen van de sport waren dat er internationaal gezien geen vrouwencompetitie was van enige betekenis en de sport nog in ontwikkeling was bij de vrouwen. Ook het structurele gebruik van vooral anabole steroïden en groeihormonen dat decennialang binnen de Amerikaanse professionele organisaties als de Major League Baseball (MLB) voorkwam en de minieme bereidheid om dit structureel met een goed controlesysteem aan te pakken, speelde een grote rol. Nog een reden was de onwilligheid van de MLB om topspelers vrijaf te geven voor de Spelen. Onbedoeld werd het softbal medeslachtoffer van het schrappen. Deze sport stond enkel voor vrouwen op de agenda. Hier was de dopingproblematiek in mindere mate een factor, maar er was wereldwijd geen grote mannencompetitie aanwezig. Het OIC ging in augustus 2016 akkoord met plannen om honkbal in 2020 weer op te nemen in het programma van de Olympische Spelen.
tags: #honkbal #competitie #hoofdklasse #geschiedenis