Handbal, een sport die snelheid, behendigheid en teamwerk combineert, heeft een rijke geschiedenis die teruggaat tot de oude Grieken. Van de Deense schoolpleinen heeft handbal de wereld veroverd. Vandaag de dag wordt het snelle indoorspel door meer dan 30 miljoen mensen gespeeld, en de grote toernooien trekken elk jaar hoge kijkcijfers.
Vroege Beginjaren
De eerste aanwijzingen van een spel dat kenmerken gemeen heeft met handbal, zijn te vinden bij de oude Grieken. De Grieken beoefenden een spel waarbij ze een bal zo vaak mogelijk tegen een muur sloegen zonder dat die de grond raakte. Dichter bij het moderne handbalspel kwam phaininda, beschreven in een toneelstuk van de Griekse blijspelschrijver Antiphanes (408-334 v.Chr.): ‘Als hij de bal ontving, gaf hij hem graag aan de ene speler terwijl hij de andere ontweek; hij sloeg hem weg van de ene en moedigde de andere aan met luid geschreeuw … Een lange pass, buiten zijn bereik, over zijn hoofd, een korte pass.’ Deze beschrijving komt uit een manuscript waarvan slechts een fragment bewaard is gebleven. De speelwijze van het balspel doet echter duidelijk denken aan handbal, met passes en schijnbewegingen, zoals we dat kennen van de moderne sport. Na de oudheid nam de populariteit van teamsporten af. De volgende teamsport die je handbal zou kunnen noemen, ontstond op Deense voetbalvelden.
De sport, zoals we die nu kennen, begon vorm te krijgen aan het begin van de 20e eeuw in Scandinavië. Twee Deense gymnastiekleraren en officieren hebben onafhankelijk van elkaar - en rond dezelfde tijd - het handbalspel uitgevonden. Beide docenten bedachten het spel rond 1900. Luitenant Rasmus Nicolaj Ernst gaf les in Nyborg op het eiland Funen, en kapitein Holger Nielsen werkte in Ordrup bij Kopenhagen. Holger was niet alleen officier en leraar, maar ook een fervent sporter. In 1896 nam hij deel aan de eerste moderne Olympische Spelen in Athene, waar hij drie medailles won met schieten en schermen. Holger Nielsen was niet alleen de eerste die officiële regels voor het handbalspel opstelde, maar was tevens een pionier op het gebied van eerste hulp. Hij gaf zijn naam aan een unieke reanimatiemethode. Deze ‘Holger Nielsen-methode’ wordt uitgevoerd door de te reanimeren persoon op zijn buik te leggen en hem aan de armen omhoog te trekken in een repeterende beweging - als een menselijke blaasbalg. De methode wordt echter niet meer gebruikt en wordt niet aanbevolen door deskundigen.
De eerste keer dat de sport werd getoond aan een groter publiek was tijdens een evenement op de wielerbaan van Ordrup bij Kopenhagen in 1903. De presentatie leidde tot enige interesse, en vier jaar later, in 1907, werd een van de eerste echte handbalwedstrijden gespeeld tussen de twee teams van de uitvinders: het team van kapitein Holger Nielsen uit Ordrup en de ploeg van luitenant R.N. Ernst uit Helsingør. Het resultaat was een vernietigende nederlaag voor het team van Ernst, dat met 21-0 werd verslagen.
Vroege Ontwikkeling en Populariteit
In de beginjaren waren er verschillende versies van handbal. Bij een van de buitenversies telde elk team 11 man. Terwijl ploegen van zeven het populairst waren in Scandinavië, zagen de Duitsers het spel met 11 tegen 11 als een Germaans alternatief voor het Engelse voetbal, en de sport was vooral populair in de nazitijd. Op de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn werd handbal voor het eerst gespeeld, in de buitenlucht en met 11 man per ploeg. Van de zes deelnemende teams sleepten de Duitsers zelf de gouden medaille in de wacht. De finale tegen Oostenrijk werd gespeeld voor meer dan 100.000 toeschouwers in het Olympisch Stadion: nog steeds het grootste handbalpubliek aller tijden. Twee jaar later werd het eerste wereldkampioenschap voor mannen gehouden, ook in nazi-Duitsland. Er deden slechts vier teams mee: Duitsland, Oostenrijk, Zweden en Denemarken. De gastheren wonnen het toernooi, dat werd gespeeld met een groepsfase. Oostenrijk won zilver en Zweden brons.
Lees ook: Alles over het WK Handbal voor Vrouwen
Pas toen de sport populair werd in sporthallen van kazernes, begon handbal naar binnen te verhuizen. Eerder werd de sport gespeeld op voetbalvelden of gewoon op weilanden en braakliggende velden. Er waren nog geen speciale handballen, dus de eerste decennia moesten de spelers met een voetbal gooien. Er waren ook geen regels tegen het bewegen met de bal en spelers konden de bal zelfs het doel in rennen - net als bij een touchdown in American football. Verdedigers mochten de aanvaller wel grijpen en de bal uit zijn handen slaan. Pas toen handbal naar binnen ging, kreeg de sport regels zoals we die nu kennen.
Na het eerste WK voor mannen in 1938 zou het 16 jaar duren voordat het toernooi opnieuw werd georganiseerd. Dit keer was het in Zweden, waar de gastheren het goud pakten na een overwinning met 17-14 op Duitsland in de finale.
Handbal in Zweden en Denemarken: Een Overzicht
Handbal heeft een speciale plaats in de sportcultuur van zowel Zweden als Denemarken. Beide landen hebben een sterke handbaltraditie en hebben door de jaren heen aanzienlijke successen geboekt op internationaal niveau.
Denemarken
Denemarken staat bekend om zijn sterke handbalteams, zowel bij de mannen als bij de vrouwen. Het Deense herenteam heeft meerdere wereldkampioenschappen gewonnen, waaronder de overwinningen in 2019, 2021 en 2023. Ze wonnen ook de Olympische finale door de 39-26 zege - het grootste verschil sinds de Spelen in 1988 tussen UDSSR en Korea (+7). De Deense overwinning in die eenzijdige en van alle spanning ontblote finale markeerde ook het afscheid van topscorer aller tijden op de Olympische Spelen, Mikkel Hansen, die net als de Noorse spelverdeelster Stine Bredal Oftedal een dag eerder met een gouden medaille van het veld stapte bij de vrouwen. Mikkel Hansen stopt definitief, doelman Niklas Landin laat de nationale ploeg achter zich, stapte vijf minuten voor tijd van het veld om plaats temaken voor Emil Nielsen maar gaat wel verder bij zijn club Aalborg.
Het land heeft een goed ontwikkeld handbalprogramma met veel aandacht voor jeugdopleiding. Dit heeft geresulteerd in een constante aanvoer van talentvolle spelers die de nationale teams versterken. Handbal is een populaire sport in Denemarken, en er zijn veel actieve sportverenigingen. Volgens cijfers van de Deense vrijetijdsverenigingen zijn er ruim 2,5 miljoen Denen lid van een sportvereniging (cijfers uit 2023). Dat is op een bevolking van bijna 6 miljoen mensen een behoorlijk grote groep. Op evenementen als de Olympische Spelen kun je goed zien waar landen in uitblinken. Voor Denemarken zit dat vooral op het vlak van handbal en badminton. Zowel het heren- als dameshandbalteam behoren tot de wereldtop.
Lees ook: Oliveo Handbal Heren 1: Alles wat je moet weten
Zweden
Zweden heeft ook een lange en succesvolle handbalgeschiedenis. Het Zweedse herenteam heeft meerdere wereldkampioenschappen en Europese kampioenschappen gewonnen. Het land staat bekend om zijn sterke teamgeest en discipline op het veld.
Net als in Denemarken is handbal een populaire sport in Zweden, met veel actieve clubs en verenigingen. De Zweedse handbalcompetitie staat bekend om zijn hoge niveau en trekt spelers van over de hele wereld aan. Het EK handbal voor mannen vindt plaats van 15 januari tot 1 februari 2026 in Zweden, Noorwegen en Denemarken. Voor groep E geldt dat de voorronde en de hoofdronde worden gespeeld in Malmö, Zweden.
DEN BOSCH De Nederlandse handbalmannen schreven gistermiddag geschiedenis door voor het eerst te winnen van Zweden. Dat gebeurde in Den Bosch in de eerste play-offwedstrijd voor een WK-ticket. Het WK wordt in januari 2019 gespeeld in Duitsland en Denemarken.
Opmerkelijke Prestaties en Spelers
Door de jaren heen hebben zowel Zweden als Denemarken enkele van de beste handbalspelers ter wereld voortgebracht. Deze spelers hebben een belangrijke rol gespeeld in de successen van hun nationale teams en hebben bijgedragen aan de populariteit van de sport.
Denemarken
- Mikkel Hansen: Een van de meest iconische Deense handballers aller tijden. Hansen staat bekend om zijn scorend vermogen en zijn vermogen om het spel te leiden.
- Niklas Landin Jacobsen: Een topkeeper die bekend staat om zijn reflexen en zijn vermogen om belangrijke reddingen te verrichten.
Zweden
- Magnus Wislander: Vaak beschouwd als een van de beste handballers aller tijden. Wislander stond bekend om zijn veelzijdigheid en zijn vermogen om op verschillende posities te spelen.
Internationale Toernooien
Zowel Zweden als Denemarken hebben regelmatig deelgenomen aan internationale handbaltoernooien, waaronder de Olympische Spelen, wereldkampioenschappen en Europese kampioenschappen. Beide landen hebben indrukwekkende prestaties geleverd en hebben vaak gestreden om de medailles.
Lees ook: Hemelvaart Handbal: Programma en Meer
Wereldkampioenschappen
Bij de mannen waren de Zweden en de Fransen het succesvolst met elk 12 medailles. De Fransen hebben echter zes gouden medailles tegen vier van Zweden. Bij de vrouwen staan de Noren echter duidelijk bovenaan met 11 medailles, waarvan vier gouden, terwijl plaats twee en drie met respectievelijk vijf en zes medailles worden ingenomen door Rusland en de Sovjet-Unie. Gecombineerd zouden de Sovjet-Unie en zijn opvolger Rusland echter de eerste plaats innemen dankzij een overwicht aan gouden medailles.
Het grootste WK-toernooi tot nu toe werd in 1995 in IJsland gehouden. Het eiland met zijn 250.000 inwoners was veruit het kleinste deelnemende land ooit, en het moest het grootste aantal teams in de geschiedenis van het handbal huisvesten. Bij de opening op 7 mei 1995 gaven in totaal 24 teams acte de présence. De finale tussen Kroatië en Frankrijk werd gespeeld voor volle tribunes en over de hele wereld uitgezonden. Er moesten 88 wedstrijden worden gespeeld, en het evenement werd over de hele wereld uitgezonden, wat een aanzienlijke kostenpost was voor het kleine land. Om de kosten te drukken werden de gebruikelijke vrije dagen tussen de wedstrijden geschrapt, zodat het hele toernooi in slechts 14 dagen werd gespeeld.
Olympische Spelen
Op de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn werd handbal voor het eerst gespeeld, in de buitenlucht en met 11 man per ploeg. Van de zes deelnemende teams sleepten de Duitsers zelf de gouden medaille in de wacht. De finale tegen Oostenrijk werd gespeeld voor meer dan 100.000 toeschouwers in het Olympisch Stadion: nog steeds het grootste handbalpubliek aller tijden.
Er zijn meerdere manieren om de gouden medaille op de Olympische Spelen te winnen. Het gaat allemaal om het winnen van de finale met minstens één doelpunt verschil. Dat doet het meestal. Maar het kan een sleur zijn, zoals bij zeven van de acht Olympische finales, toen de winnaars het goud pas veiligstelden door met maximaal twee doelpunten verschil te winnen. Maar het kan dus ook op de Deense manier, zoals nu bij de Spelen 2024 in Parijs. Dat is meestal gemakkelijker. Maar voor de vele fans - uitgezonderd de Deense - was het duel een tegenvaller. Drie jaar geleden, tijdens Tokio 2020, kwam Denemarken in de finale Frankrijk tegen en moest het genoegen nemen met zilver: 23-25 verlies. Het is niet eenvoudig om in de eerste dertig minuten, tegen welke tegenstander dan, ook 21 doelpunten te maken. Denemarken werd het eerste team dat dit deed in een Olympische finale. En dat deden ze met gemak: de Denen voltooiden waarschijnlijk de beste eerste helft ooit in een Olympische finale, met slechts twee doelpunten minder dan in de hele wedstrijd tegen Frankrijk in Tokio 2020. Zonder zelfs maar een doelpunt te maken in de laatste vier minuten en 51 seconden, toen Duitsland eindelijk wakker werd en van 21-10 door Uscisn en Grgic tot 21-12 kwam.
Handbal in Nederland
De Nederlandse handbalmannen schreven geschiedenis door voor het eerst te winnen van Zweden. Dat gebeurde in Den Bosch in de eerste play-offwedstrijd voor een WK-ticket. Het WK wordt in januari 2019 gespeeld in Duitsland en Denemarken. In de Maaspoort in Den Bosch won de ploeg van bondscoach Erlingur Richardsson met 25-24 van de verliezend EK-finalist, na bij de rust al met 13-12 voor te hebben gestaan.
tags: #handbal #Zweden #Denemarken #geschiedenis