Handbal is een dynamische en snelle sport die wereldwijd wordt gespeeld. Het is een teamsport waarbij twee teams van elk zeven spelers (zes veldspelers en een doelman) proberen meer doelpunten te scoren dan de tegenstander. Hoewel handbal niet overal even populair is, voornamelijk omdat het een zaalsport is en afhankelijk van de beschikbaarheid van sporthallen, wint het aan populariteit. Handbal is een relatief jonge sport die, anders dan de oudere sporten zoals voetbal, zich in de loop der tijd een positie heeft weten te veroveren. Dit artikel geeft een overzicht van de regels, speeltijd en andere belangrijke aspecten van handbal.
Het Handbalteam
Een team kan uit maximaal 14 spelers bestaan. Zeven spelers staan op het veld (zes veldspelers en één doelverdediger) terwijl de overige zeven spelers van het team optreden als wisselspelers. Tussen de veld- en wisselspelers is een vliegende wissel mogelijk. De spelerswissel mag alleen worden uitgevoerd via de wissellijn. Deze definieert de wisselzone buiten het speelveld, waar zich de wisselspelers ophouden en verloopt aan de langszijde van het speelveld, steeds vanaf de middellijn 4,5 m naar links en rechts. Als een speler ongeoorloofd de wissellijn overschrijdt, begaat hij een wisselfout. Deze wordt bestraft door de overtredende speler van het veld te sturen en de tegenpartij een vrije worp toe te kennen. Bij de hogere handbaldivisies vervangen sommige ploegen bij aanvallen soms de doelverdediger voor een extra veldspeler zodat er in totaal 7 veldspelers zijn om de aanval uit te voeren. Als de ploeg de bal verliest, wordt de doelverdediger weer ingewisseld. Deze tactiek wordt hoofdzakelijk toegepast bij landelijke competitiewedstrijden. Bijvoorbeeld, als de stand vlak voor het einde van de wedstrijd nog steeds gelijk is en alles op een kaart wordt gezet.
Speeltijd en Verlengingen
Een handbalwedstrijd bestaat gewoonlijk uit twee speelhelften van 30 minuten, met een pauze van 10 tot 15 minuten ertussen. Bij de jeugd kiest men deels ook voor kortere speeltijden. Wanneer er bij bepaalde wedstrijden sowieso een winner uit de bus moet komen (bijvoorbeeld bekerwedstrijden) en het na 60 minuten nog steeds gelijkspel is, vinden er twee verlengingen van steeds 5 minuten plaats. Als de tweede verlenging ook geen winnaar oplevert, wordt deze bepaald door 7-meterworpen. Uitgesloten, gediskwalificeerde spelers en spelers die van het veld zijn gestuurd, mogen hieraan niet deelnemen. Ieder team wijst 5 spelers aan die beurtelings een doelworp uitvoeren.
Het Speelveld: Afmetingen en Lijnen
Het speelveld meet 40 x 20 meter en wordt door talrijke lijnen begrensd en doorsneden.
- De zijlijnen en de achterlijnen omsluiten het veld.
- De middenlijn loopt door het midden van het speelveld.
- Het doelgebied wordt door een ononderbroken halve cirkel met een straal van 6 meter gedefinieerd. Dit gebied mag alleen door de doelverdediger worden betreden.
- De gestippelde vrijeworplijn ligt negen meter voor het doel.
- Tussen de doelcirkel en de vrijeworplijn ligt de 7-meterlijn.
- Aan een van de zijlijnen ligt de wissellijn die vanaf de middenlijn steeds 4,5 m naar rechts en links loopt.
De Handbal: Materiaal en Afmetingen
De handbal is gemaakt van kunststof of leer. De diameter van de bal varieert al naargelang geslacht en leeftijd van de teams. Een handbal voor herenteams heeft een omvang die ongeveer 10 cm kleiner is dan een voetbal, maar hetzelfde weegt. Daardoor kunnen handballers hem beter grijpen en harder gooien dan een voetbal. Vaak wordt de bal behandeld met hars zodat de spelers hem beter met één hand kunnen vangen en vasthouden.
Lees ook: Alles over het WK Handbal voor Vrouwen
Basisregels Tijdens het Spel
- Staande mogen de spelers de bal slechts drie seconden vasthouden. Met de bal in de hand mogen zij slechts drie stappen doen.
- De bal mag met de handen, armen, hoofd, romp, bovenbeen of knie worden geworpen, opgevangen, gestopt en met hand of vuist worden geslagen. Contact met onderbenen en voeten is niet toegestaan. Een speler kan in balbezit komen als het hem lukt de bal op de tegenspeler met open hand te veroveren.
Overtredingen en Straffen
Als een speler er door vastgrijpen, omklemmen, stoten en vasthouden op een onsportieve manier aan wordt gehinderd de bal te werpen, wordt dit gezien als een foul en wordt doorgaans bestraft met een vrije worp. Als de scheidsrechter een speler de gele kaart toont, is dit een waarschuwing die geen onmiddellijke uitwerking heeft op het verloop van de wedstrijd. Een tweede overtreding van de speler, die de gele kaart rechtvaardigt, wordt bestraft met een 2-minuten uitsluiting. Het team moet dan verder spelen met een speler minder. Als een speler voor de tweede keer wordt bestraft met een 2-minuten uitsluiting, wordt hij gediskwalificeerd met de rode kaart en mag voor de verdere rest van de wedstrijd niet meer worden ingewisseld.
Worpen: Begin-, Vrije-, In-, Uit- en 7-Meterworpen
- De beginworp wordt na het beginsignaal van de scheidsrechter in het midden van het speelveld uitgevoerd. Daarbij moet de speler met één voet de middenlijn aanraken, terwijl de andere voet op de eigen helft moet staan. Spelers van de tegenpartij moeten op een afstand van 3 meter van de speler blijven die de beginworp uitvoert.
- De vrije worp wordt uitgevoerd als gevolg van overtredingen, bijvoorbeeld als een speler van de aanvallende ploeg binnen de doelcirkel komt. De vrije worp wordt uitgevoerd op de plek waar de overtreding werd begaan. Overtredingen die met een vrije worp worden bestraft op een afstand van minder dan 9 meter van het doel van de tegenpartij worden genomen aan de vrijeworplijn.
- Als de bal buiten het speelveld komt, wordt de inworp uitgevoerd.
- De uitworp wordt uitgevoerd door de doelverdediger en vindt plaats als de bal over de doellijn het speelveld verlaat en voor het laatst werd aangeraakt door de aanvallende ploeg of de doelverdediger van de verdedigende ploeg of wanneer de bal in het doelgebied blijft liggen. Anders dan bij voetbal, waarbij de keeper bij de doellijn moet blijven, mag de keeper bij handbal maximaal 4 meter voor zijn doel staan.
- Als een duidelijke doelkans wordt verhinderd door een foul of door het betreden van het doelgebied, wordt de gelijkheid van kansen weer hersteld door een 7-meter worp. De werpende speler gaat voor de 7-meter staan en probeert na het fluitsignaal een doelpunt te scoren. Zo lang de speler de bal vasthoudt, mag hij de 7-meter lijn niet aanraken of overschrijden.
Time-out
Een time-out is bij handbal in een aantal situaties verplicht: een tijdelijke uitsluiting van 2 minuten, een diskwalificatie na een rode kaart, een fluitsignaal door de tijdwaarnemer of andere waarnemer, overleg tussen scheidsrechters bij een verschil in mening, een wisselfout of wanneer er een speler te veel op het veld is. Daarnaast kan een scheidsrechter er in bepaalde situaties voor kiezen om een time-out te geven: bij invloeden van buitenaf, een geblesseerde speler, een bal die het plafond raakt, het vertragen van de uitvoering van een worp, of wanneer een speler de bal weggooit of hem niet afgeeft.
Wisselen van Spelers
Een team bij handbal bestaat uit maximaal 14 spelers, waarvan er 7 op het veld staan en de andere 7 op de bank zitten als wisselspelers. Over het algemeen komen alle spelers altijd op het veld in een wedstrijd. Tussen de veldspelers en de wisselspelers mag een vliegende wissel plaatsvinden. Dit mag alleen worden uitgevoerd via de wissellijn op het speelveld. De speler die het veld in gaat, wacht in de wisselzone. Het komt in hogere wedstrijd wel eens voor dat een team ervoor kiest om tijdelijk hun doelverdediger te wisselen voor een extra veldspeler, zodat ze actiever kunnen aanvallen.
Acties, Overtredingen en Straffen
- Stuiten en tippen: Wanneer je de bal vangt, mag je hierna onbeperkt tippen. Pak je de bal na het tippen weer met één of twee handen vast, dan ben je hierna verplicht hem te spelen. Wanneer je de bal hebt, is het toegestaan om drie passen te zetten. In principe is dit een duidelijke regel, maar in de praktijk kan hij nog wel eens lastig zijn. Door je snelheid of het gebruiken van bijzondere technieken, lijkt het al snel alsof je meer passen maakt dan toegestaan. Het tellen van de passen begint pas als je de bal vangt en op de grond staat. Mocht je de bal vangen in een sprong, dan heb je volgens de regels nog geen pas gemaakt. Daarnaast is er een 3-secondenregel bij handbal. Deze regel houdt in dat je de bal 3 seconden vast mag houden, daarna moet je hem spelen, een stuit maken of de bal tippen.
- Persoonlijke straf: Een persoonlijke straf krijgt een speler wanneer hij of zij tijdens de wedstrijd een overtreding maakt die op het lichaam van een tegenstander is gericht. Er bestaan vier soorten persoonlijke straffen, namelijk een waarschuwing met een gele kaart, een uitsluiting van 2 minuten, een diskwalificatie na een rode kaart zonder schriftelijk rapport of een diskwalificatie na een rode kaart met schriftelijk rapport.
- Passief spel: Passief spel is een overtreding waarvoor je geen persoonlijke straf krijgt. Voorbeelden van passief spel zijn dat een team de laatste minuten van de wedstrijd vertraagd omdat ze een kleine voorsprong hebben, dat een team de wedstrijd vertraagd omdat één van hun spelers een 2-minuten uitsluiting heeft waardoor ze met 6 spelers op het veld staan, dat het aanvallende team niet goed kan aanvallen omdat de verdediging van de tegenpartij erg sterk is, dat de spelers op het midden van het veld wachten tot ze hebben gewisseld, of dat een speler de uitvoer van een inworp, uitworp, vrije worp of een beginworp vertraagd of de bal opzettelijk terugspeelt naar de keeper van zijn of haar eigen team. Als de scheidsrechter ziet dat er sprake is van passief spel, moet hij een waarschuwingssignaal geven. Dit betekent dat het aanvallende team actie moet ondernemen, bijvoorbeeld door het tempo te versnellen of een schot op het doel van de tegenstander te doen. Doen ze dit niet, dan krijgen ze een vrije worp tegen.
Handbalvormen
Er bestaan verschillende vormen van handbal, waaronder zaalhandbal, veldhandbal, beachhandbal, straathandbal, mini-handbal, studentenhandbal en recreantenhandbal. Iedere vorm heeft zijn eigen regels en kenmerken.
Zaalhandbal
Zaalhandbal is de meest gespeelde vorm van handbal en wordt gespeeld in een sporthal. De basisregels van handbal gelden ook voor zaalhandbal. Teams bestaan uit zeven spelers, met zeven wisselspelers op de bank. Het speelveld is verdeeld in twee helften met elk een doel.
Lees ook: Oliveo Handbal Heren 1: Alles wat je moet weten
F-Jeugd
Speelveld F-jeugd is: 20 meter lang en 12 meter tot 16 meter breed. Het doel is 1,60 hoog en 2 meter breed. Elk team heeft 4 spelers op het veld (3 + wisselende keeper). Na afloop van een wedstrijd zijn er shoot-outs. Elk kind start vanuit het midden, tipt richting doel en probeert te scoren. Wordt de bal onderweg verloren dan mag de speler vanaf die plaats verder gaan. Per wedstrijd wordt de score bijgehouden. Uitslagen worden alleen gebruikt om de sterkte van de teams te bepalen. Coaches mogen eventueel ook in het speelveld lopen om het spel te begeleiden. Uiteraard wel volgens de regels van Fairplay. Geef de kinderen hierbij de kans om het spel zelf te ontdekken. Hoe lastig ook…
Beach Handball
Beach Handball is een snelle, zomerse handbalvorm die wordt gespeeld op een zandondergrond. Beach Handball is geschikt voor alle leeftijden en alle niveaus! Er wordt gespeeld met een rubberen bal, met voor iedere doelgroep een andere grootte. Het groot verschil met het reguliere (zaal-/veld)handbal is de puntentelling. Deze maakt het spel nog spectaculairder want bij een gewoon doelpunt scoort men 1 punt. Een Beach Handball-wedstrijd duurt 2 x 10 minuten, met daartussen 5 minuten rust. Elke helft heeft een winnaar nodig. In Beach Handball spreekt men niet van een helft maar van een set. Het team dat twee sets heeft gewonnen, is de winnaar van de wedstrijd. Wanneer elk team één set heeft gewonnen staat de stand gelijk. Dan wordt er gebruik gemaakt van een SHOOT- OUT.
Handbal voor de Jeugd
Bij Handbal Vereniging Lelystad houden we rekening met verschillende niveaus en leeftijden.
- E-jeugd (6-8 jaar): De nadruk ligt op spelplezier en basisvaardigheden. De speeltijd is 2 x 20 minuten. Ze spelen op een kleiner veld en met lagere doelen maakt het handbal toegankelijker voor jonge spelers. Wedstrijden zijn korter, met een focus op samenwerking en plezier. In handbal mogen jongens en meisjes bij de jongste jeugdteams samen spelen.
- D-jeugd (9-10 jaar): Meer structuur en tactiek worden geïntroduceerd. De veldafmetingen blijven kleiner en er zijn aangepaste spelregels. De speeltijd is 2 x 25 minuten. De spelregels worden iets strikter, zoals drie passen met de bal en het snel hervatten na een doelpunt. In handbal mogen jongens en meisjes bij de jongste jeugdteams samen spelen.
- C-jeugd (11-12 jaar): Wedstrijden krijgen meer competitieve elementen. Spelers leren strategieën en teamrollen. Speeltijd is 2 x 25 minuten met een groter veld en intensievere spelregels, zoals de 3-secondenregel. De 3-secondenregel in handbal bepaalt dat een speler de bal maximaal drie seconden mag vasthouden zonder te dribbelen, passen, of schieten.
- B-jeugd (13-16 jaar): Reguliere wedstrijdregels zijn van toepassing. Tactisch inzicht en wedstrijdbeleving worden belangrijker.
- A-junioren (17 en 18 jaar): Ze vormen de oudste jeugdgroep. De speeltijd is doorgaans 2 x 30 minuten, net als bij de senioren volgens volledige handbalregels. Er is een pauze van 10 minuten tussen de helften.
- Senioren (19 jaar en ouder): Bestaande uit zowel mannen- als een vrouwenteam.
Deze aanpak zorgt ervoor dat iedere speler zich kan ontwikkelen op een passend niveau en met veel plezier kan deelnemen aan wedstrijden.
Materiaal en Afmetingen van de Bal per Categorie
| Categorie | Leeftijd | Speeltijd | Gewicht wedstrijdbal | Omtrek bal | Maat |
|---|---|---|---|---|---|
| Senioren Heren | 19 jaar en ouder | 2 × 30 minuten | 425 - 475 gram | 58 - 60 cm | 3 |
| Senioren Dames | 19 jaar en ouder | 2 × 30 minuten | 325 - 375 gram | 54 - 56 cm | 2 |
| A-jeugd Heren | 17-18 jaar | 2 × 30 minuten | 425 - 475 gram | 58 - 60 cm | 3 |
| A-jeugd Dames | 17-18 jaar | 2 × 30 minuten | 325 - 375 gram | 54 - 56 cm | 2 |
| B-jeugd Heren | 15-16 jaar | 2 x 25 minuten | 325 - 375 gram | 54 - 56 cm | 2 |
| B-jeugd Dames | 15-16 jaar | 2 x 25 minuten | 325 - 375 gram | 54 - 56 cm | 2 |
| C-jeugd Heren | 13-14 jaar | 2 x 25 minuten | 325 - 375 gram | 54 - 56 cm | 2 |
| C-jeugd Dames | 13-14 jaar | 2 x 25 minuten | 325 - 375 gram | 54 - 56 cm | 1 |
| D-jeugd | 11-12 jaar | 2 × 20 minuten | 290 - 330 gram | 50 - 52 cm | 1 |
| E-jeugd | 9-10 jaar | 2 × 20 minuten | 290 - 330 gram | 50 - 52 cm | 1 |
| F-jeugd (mini’s) | 7-8 jaar | 2 × 15 minuten | max. 300 gram | 46 - 48 cm | 0 |
| H-jeugd | jonger dan 7 jaar | ---- | |||
| Recreanten | 2 x 25 minuten |
Lees ook: Hemelvaart Handbal: Programma en Meer