Handbal is een dynamische en snelle teamsport die wereldwijd wordt beoefend. Vooral als zaalsport vereist het de beschikbaarheid van sporthallen, wat de verspreiding ervan beïnvloedt. Anders dan oudere sporten zoals voetbal, heeft handbal zich in relatief korte tijd ontwikkeld en een positie verworven. Deze gids biedt een overzicht van de belangrijkste aspecten van handbal, van de juiste balmaten voor verschillende leeftijden tot de basisregels van het spel.
Geschiedenis van Handbal
Handbal is een van de oudste teamsporten. In oude boeken en op een grafsteen afbeelding uit Athene van ver voor onze jaartelling (gedateerd-600BC) schreven de Grieken al over een sport die op handbal leek. Ook werd een handbal achtige sport gespeeld in Frankrijk tijdens de middeleeuwen. Echter zoals de overlevering van het handbal nu in wedstrijd verband wordt gespeeld is een doorontwikkeling vanuit Duitsland. Het was de Duitser Max Heiser die handbal voor het eerst spelregels gaf. In 1917 werden de eerste spelregels vastgelegd door de turnbond onder de officiële naam: ’Bestimmungen für die Abhaltung des Handbalspieles für die Damenabteilungen des Berliner Turnrathes’. Je ziet dus dat handbal in eerste instantie alleen door meisjes werd beoefend en als tweede zie je dat het gebruikt werd door de Berlijnse Turnraad. In het begin van deze eeuw wilde men de sporttak gymnastiek verbreden door ook balspelen aan het scenario toe te voegen, aangezien voetbal een mannensport was en tennis alleen voor de elite, was handbal uitermate geschikt voor de meisjes. De spelregels waren een combinatie van basket-, korf- en voetbalregels. Handbal kreeg geen Olympische erkenning tot 1972. Het spel werd toen door mannen werd gespeeld. Vier jaar later in 1976 werd het op de Olympische Spelen ook door vrouwen gespeeld. In 1990 waren er al 102 landen aangesloten. Handbal werd eerst met 11 man op een aangepast voetbalveld gespeeld met een bal die 10 centimeter groter was dan de huidige herenbal. Niet veel later kwam de variant met 7 man. Na de tweede wereldoorlog verdween het minder aantrekkelijke handbal met 11 man. Sinds 1993 kennen wij ook het beachhandbal. In 1928 werd de internationale handbalcommissie opgericht.
De Juiste Handbal voor de Juiste Leeftijd
Het kiezen van de juiste handbal is cruciaal voor de ontwikkeling van jonge handballers. De grootte en het gewicht van de bal moeten passen bij de leeftijd en de handgrootte van de speler. Dit zorgt voor betere balcontrole, meer spelplezier en minder blessures.
0-KIDS Handbal: De Eerste Stap
Voor de allerjongste handballers is er de maat 0-KIDS handbal. Deze bal is speciaal ontworpen voor kinderen tot en met 10 jaar. De criteria voor een 0-KIDS handbal zijn:
- Omtrek: Tussen 46 en 48 cm
- Gewicht: Maximaal 260 gram
Deze bal is ideaal voor de F-jeugd (7-8 jaar), waar spelplezier voorop staat en de eerste wedstrijden worden gespeeld. De zachte bal is makkelijk vast te pakken met kleine handen en maakt het leren stuiteren eenvoudiger.
Lees ook: Alles over het WK Handbal voor Vrouwen
Ook voor de E-jeugd (9-10 jaar) wordt de 0-KIDS handbal gebruikt, al wordt hier geadviseerd om te leren handballen met een hardere bal. De wedstrijden voor deze leeftijdscategorie worden gespeeld op een groter veld met een verkleind doel. De handballen hebben een goede grip, waardoor de balbeheersing beter geleerd kan worden.
Beachhandbal Junior
Beachhandbal wint aan populariteit onder de jeugd. Voor deze variant is er een speciale beachhandbal in maat 0-KIDS, geschikt voor kinderen van 9 en 10 jaar. Trial is een bekend merk dat een fijne Beachhandbal Junior aanbiedt.
Overzicht van Handbalmaten per Leeftijd
| Leeftijdscategorie | Balmaat | Materiaal (aanbevolen) |
|---|---|---|
| H-jeugd (5-6 jaar) | Mini | Zacht |
| F-jeugd (7-8 jaar) | 0-KIDS | Zacht |
| E-jeugd (9-10 jaar) | 0-KIDS | Hard |
| D-jeugd (11-12 jaar) | 1 | Hard |
| C-jeugd (13-14 jaar) | 1 | Hard |
| B-jeugd (15-16 jaar) | 2 | Hard |
| A-jeugd (17-18 jaar) | 2 | Hard |
| Dames (B, A & Senioren) | 2 | Hard |
| Heren | 3 | Hard |
De bal mag van leer of kunststof zijn met een omtrek van 58 tot 60 cm (bij vrouwen 54 tot 56 cm). Hij weegt 425 tot 475 gram (bij vrouwen 325 tot 400 gram).
Basisregels voor Jeugdhandbal
Handbal is een sport met duidelijke regels die zorgen voor een eerlijk en dynamisch spel. Hieronder volgen de belangrijkste regels, met speciale aandacht voor de aanpassingen voor jeugdspelers:
Team Samenstelling en Speeltijd
Een team bestaat uit maximaal 14 spelers, waarvan er 7 op het veld staan (6 veldspelers en 1 doelverdediger). De overige 7 spelers zijn wisselspelers. Een vliegende wissel is toegestaan binnen de wisselzone.
Lees ook: Oliveo Handbal Heren 1: Alles wat je moet weten
De speeltijd varieert afhankelijk van de leeftijdscategorie:
- Senioren en junioren (16 jaar en ouder): 2 helften van 30 minuten → 60 minuten speeltijd
- Jeugd (12 tot 16 jaar): 2 helften van 25 minuten → 50 minuten speeltijd
- Jeugd (8 tot 12 jaar): 2 helften van 20 minuten → 40 minuten speeltijd
- F-jeugd: wedstrijden van 15 minuten in toernooivorm
Tussen de helften is een pauze van 10 minuten. Elke coach heeft recht op drie time-outs per wedstrijd.
Het Speelveld
Het speelveld is 40 x 20 meter en is verdeeld in verschillende zones:
- Zijlijnen en achterlijnen: begrenzen het veld.
- Middenlijn: loopt door het midden van het veld.
- Doelgebied: een halve cirkel van 6 meter rond het doel, alleen toegankelijk voor de doelverdediger.
- Vrijeworplijn: een gestippelde lijn op 9 meter van het doel.
- 7-meterlijn: een lijn direct voor het doel, gebruikt voor 7-meterworpen.
- Wissellijn: een zone aan de zijlijn voor het wisselen van spelers.
Een handbalveld nodig.
Balbezit en Toegestane Acties
Een speler mag de bal maximaal drie seconden vasthouden en slechts drie stappen zetten met de bal in de hand.
Lees ook: Hemelvaart Handbal: Programma en Meer
Toegestane acties: De bal mag worden geworpen, gevangen, gestopt en geslagen met de handen, armen, hoofd, romp, bovenbeen of knie. Contact met onderbenen en voeten is niet toegestaan.
Fouls en Straffen
Het hinderen van een speler door vastgrijpen, omklemmen, stoten of vasthouden wordt bestraft met een vrije worp. Een gele kaart is een waarschuwing. Een tweede overtreding leidt tot een 2-minuten uitsluiting. Een rode kaart betekent diskwalificatie en uitsluiting voor de rest van de wedstrijd.
Beginworp, Vrije Worp, Inworp, Uitworp en 7-meterworp
- Beginworp: De beginworp wordt uitgevoerd in het midden van het speelveld na het beginsignaal van de scheidsrechter.
- Vrije worp: Een vrije worp wordt toegekend na een overtreding en wordt uitgevoerd op de plek waar de overtreding plaatsvond.
- Inworp: De inworp wordt uitgevoerd als de bal buiten het speelveld komt.
- Uitworp: De uitworp wordt uitgevoerd door de doelverdediger als de bal over de doellijn gaat en voor het laatst is aangeraakt door een speler van de aanvallende ploeg of de doelverdediger.
- 7-meterworp: Een 7-meterworp wordt toegekend als een duidelijke doelkans wordt verhinderd door een overtreding of het betreden van het doelgebied.
Specifieke Regels voor Rolstoelhandbal
Ter info: Het Nationaal rolstoel team speelt sinds 2025 officieel 4 tegen 4 rolstoelhandbal. Je mag de bal niet met je rolstoel verdedigen. Je mag nooit inrijden op een ander! Dribbelen mag tot schouderhoogte, dus je mag de bal niet voor je uit opgooien om snelheid te maken. Na laatste wielcontact start de 3-secondenregel om over te spelen of op doel te gooien. Teams spelen 6:6, waarvan 1 keeper. 3x pushen binnen 3 seconden, dan binnen 3 sec vervolgen met dribbelen. Als je de bal vastpakt, moet je binnen 3 seconden overspelen of op doel gooien. Deze acties mogen ook uitgevoerd worden door eerst te dribbelen en dan 3x pushen binnen 3 sec.
Jeugdhandbal: Spelplezier en Ontwikkeling
In het jeugdhandbal staat spelplezier en een veilige sportomgeving centraal. Kinderen moeten de mogelijkheid hebben om fouten te maken zonder dat hier direct een tactisch nadeel uit voortkomt. Er zijn diverse documenten ontwikkeld, zoals spelregels en infographics, om de spelers, teambegeleiders en ouders te informeren.
Jeugdcategorieën en Spelwijze
- H-jeugd (5-6 jaar): Kennismaking met de basisvaardigheden door middel van spelletjes.
- F-jeugd (7-8 jaar): Toernooien op een klein veld met een klein doel en een zachte bal (maat 0). Spelplezier staat voorop.
- E-jeugd (9-10 jaar): Spelen op een groter veld met een verkleind doel en een harde bal (maat 0). Leren vrijlopen en de bal veroveren.
- D-jeugd (11-12 jaar): Spelen op een groot veld met een groot doel en een harde bal (maat 1). Verdediging is gericht op het veroveren van de bal.
De Rol van Coaches en Scheidsrechters
Coaches en scheidsrechters spelen een belangrijke rol in het jeugdhandbal. Coaches begeleiden de spelers en zorgen voor een positieve en stimulerende omgeving. Scheidsrechters zorgen voor een eerlijk verloop van de wedstrijden.
Essentiële Technieken
Bij handbal zijn er verschillende technieken:
- Aanspelen: Bovenhands met strekworp of onderhands met een hand, tijdens een sprong en de snelle pass zijwaarts.
- Balcontrole: Goede balcontrole is essentieel.
- Dribbelen: De bal zacht of hard dribbelend goed onder controle kunnen houden.
- Vangen: Bovenhands met twee handen en onderhands met twee handen.
- Worpen: Strekworp op heuphoogte, valworp, lob (als de keeper te ver uit zijn goal staat), en de effectbal.
Materialen en Grip
Het materiaal van de handbal is van grote invloed op de grip. Lederen ballen staan bekend om hun superieure grip en duurzaamheid, maar zijn vaak duurder. Synthetisch leer en rubberen ballen bieden een goede grip tegen een betaalbare prijs. Sommige ballen hebben een reliëf/patroon op de buitenlaag voor extra grip. Op hoger niveau wordt vaak hars gebruikt voor optimale grip.
Keurmerken
Sommige handballen hebben een IHF (International Handball Federation) of EHF (European Handball Federation) keurmerk. Dit keurmerk geeft aan dat de bal voldoet aan de eisen en regels van de federatie op het gebied van omvang, gewicht en stuitereigenschappen.
Blessurepreventie
Blessurepreventie is essentieel in handbal. Een goede warming-up voor de training of wedstrijd, bestaande uit inlopen, rek- en strekoefeningen en balworpen, is cruciaal. Na de wedstrijd is een cooling-down met rek- en strekoefeningen aan te raden om spierpijn en stijfheid te voorkomen. Het dragen van de juiste handbalschoenen met een vlakke zool en goede schokdemping is ook belangrijk.
Fairplay en Sportiviteit
Fairplay en sportiviteit staan hoog in het vaandel bij handbalverenigingen. Schuttingtaal, alcohol en roken zijn niet acceptabel. Een goede zelfbeheersing van de spelers is essentieel om blessures te voorkomen.
Benodigdheden voor Handbal
Om veilig en comfortabel te handballen zijn er enkele benodigdheden:
- Handbal: Er zijn verschillende maten handballen die geschikt zijn voor verschillende leeftijden en niveaus. Voor jongere kinderen is een kleinere bal aan te raden.
- Handbalschoenen: Bieden grip en ondersteuning tijdens het spel. Het is belangrijk om schoenen te kiezen die geschikt zijn voor het niveau van jouw kind, zodat ze zich op het veld veilig kunnen bewegen.
- Handbaltenue: Een shirt met korte mouwen en een korte broek. Let ook op de juiste maat, zodat de kleding niet te strak of te los zit.
- Sportsokken: Sportsokken zijn, in tegenstelling tot normale sokken, ontworpen om vocht te reguleren en te ventileren.
- Kniebeschermers:
- Bidon:
- Sporttas:
- Trainingspak:
Handbalvarianten
Er bestaan een aantal vormen van handbal: zaal- en veldhandbal, beachhandbal, straathandbal, mini-handbal, studentenhandbal en recreantenhandbal. Iedere vorm heeft zijn eigen regels.
- Zaalhandbal: De meest gespeelde vorm, binnen in een sporthal.
- Veldhandbal: Een handbalvorm wat buiten wordt gespeeld op asfalt, gras of kunstgras.
- Beach Handball: Een snelle, zomerse handbalvorm die wordt gespeeld op een zandondergrond.
- Street Handball: Kan zowel binnen als buiten gespeeld worden op een zelf uitgezet veldje.