Handbal in Nederland heeft een rijke geschiedenis, gekenmerkt door lokale successen, internationale ambities en de integratie van diverse culturen. Dit artikel duikt in de historie van het handbal in Nederland, van de opkomst van lokale clubs zoals Quintus tot de recente successen van het nationale herenteam op Europese en mondiale podia.
De Opkomst van Quintus: Een Bolwerk in het Dameshandbal
De handbalvereniging Quintus, gevestigd in Kwintsheul, speelt een belangrijke rol in de geschiedenis van het Nederlandse dameshandbal. Al vanaf de oprichting in 1950 wist Quintus een sterk damesteam te formeren, dat al snel sportief meetelde in de regio. In de beginjaren speelden de dames nog elfhandbal. Al in het seizoen na de oprichting werd de damesselectie van Quintus kampioen en promoveerde direct. Het jaar daarop volgde opnieuw promotie, waarmee onze dames lieten zien dat ze de ambitie hadden om tot de top te willen behoren. In 1953 speelde Quintus in de 1e klasse en het duurde niet lang voordat ze zich verder omhoog werkten. Ze promoveerden naar de Diocesane Klasse, waar ze in 1957 DIOCEES kampioen werden.
Successen en Spanningen
De jaren zestig brachten nieuwe uitdagingen en successen. In 1964 promoveerden de dames naar de Hoofdklasse (het toenmalige hoogste niveau van Nederland). Maar succes brengt ook spanning met zich mee. In het seizoen 1970-1971 moesten de dames een beslissingswedstrijd spelen tegen Verburch om degradatie uit het hoogste niveau te voorkomen. Dit werd een historische wedstrijd, die plaatsvond op zaterdag 20 maart op neutraal terrein in De Buitenhof in Delft. De 960 zitplaatsen in de sporthal waren verre van genoeg om de enorme menigte te huisvesten: ruim 1000 enthousiaste supporters - bewapend met toeters, bellen en spandoeken - waren naar Delft gekomen om hun team aan te moedigen. Na een zenuwslopende strijd trok Quintus aan het langste eind met een 6-5 overwinning. Toen het laatste fluitsignaal klonk, stormde alles wat Quintus was het veld op.
Bekersucces en Internationale Ervaring
In 1979 bereikten de dames de eerste bekerfinale, die werd gespeeld in het prestigieuze AHOY met een capaciteit van 7000 toeschouwers. Heel Kwintsheul liep uit voor deze bijzondere gebeurtenis. Na een spannende wedstrijd tegen V&K uit Groningen won Quintus de beker, wat het startsein was voor een groot feest in het dorp. De dames van Quintus zouden na 1979 nog negen keer de bekerfinale halen, waarvan vier keer gewonnen. Succes op nationaal niveau bracht Quintus steeds naar het internationale podium. De dames maakten hun Europese debuut in 1979 in de Europacup 2 tegen ISKRA Partizanske in Slowakije - een mijlpaal in de clubgeschiedenis.
Handbal Combinatie Westland (HCW)
In het seizoen 1994-1995 werd er voor de eerste keer aan de competitie in de eredivisie deelgenomen als HCW. Dit was een samenwerking tussen Quintus en Westlandia (aangezien hier speelsters in speelden die ook actief waren in Oranje). Historisch uit die tijd is vooral de halve finale in Kwintsheul van de beker tegen Volewijckers (het huidige VOC), waarin beide coaches met een rode kaart naar de kleedkamer werden gestuurd. Na verlenging werd deze wedstrijd door HCW verloren. Toch mocht er in het tweede jaar, door de tweede plaats in de competitie, Europacup handbal gespeeld worden tegen Frankfurt am Oder. In 1997 stopte de samenwerking in de vorm van HCW, mede omdat de andere Westlandse clubs weigerden om speelsters af te staan aan het samenwerkingsverband.
Lees ook: Griekenland: all-inclusive vakantie met volleybal
Nationaal Succes in de 21e Eeuw
In de seizoenen 2005-2006 en 2006-2007 werd de “triple” gewonnen: Nationaal kampioen, Nationale beker en de Supercup! Onder leiding van René Romeijn bleef Quintus dames 1 maar liefst 60 wedstrijden op rij ongeslagen! Nadat de NHV-beker in de seizoenen 2005-2006, 2006-2007 en 2007-2008 driemaal op rij gewonnen was, mocht de nationale NHV-beker behouden worden en die pronkt sindsdien in de prijzenkast in de hoek van de kleine kantine. In 2018 wonnen de dames opnieuw de Supercup, en in 2019 volgde de winst in de beker. Toch werd het daarna moeilijker om prijzen te winnen. Veel speelsters trokken naar het buitenland of werden weggekaapt door concurrent VOC. Ondanks deze tegenslagen bleven de dames op internationaal niveau actief.
Trots op de Jeugdopleiding
De successen in het dameshandbal werden in onze club gebouwd uitgaande van succesvolle lichtingen bij de jeugd (op basis van een goede eigen jeugdopleiding en clubcultuur). Hierdoor kon de positie in de top van het Nederlandse dameshandbal al meer dan 50 jaar behouden worden. De geschiedenis van de damesselectie van Quintus is er een van doorzettingsvermogen, passie en strijd. Van de eerste successen in de jaren ’50 tot de Europese campagnes in de 21e eeuw: de dames van Quintus hebben hun naam voor altijd gevestigd in het Nederlandse handbal.
De Integratie van Migranten in de Nederlandse Sportwereld
Sport speelt een belangrijke rol in de integratie van nieuwkomers in de Nederlandse samenleving. Als mondiaal fenomeen zou de sport bij uitstek geschikt zijn om nieuwkomers mee te laten doen. Wie regelmatig, al dan niet met het bijna spreekwoordelijke bord op schoot, naar Studio Sport kijkt, zal bevestigd worden in dit idee. Voetballers uit alle windstreken ontmoeten elkaar op de grasmat, of die nu in de Amsterdamse Arena ligt of in de Langeleegte van Veendam. Het gaat vaak om spelers die hier zijn neergestreken door toedoen van scouts en zaakwaarnemers, maar ook om spelers die geworteld zijn in mediterrane landen of voormalige koloniën en zijn opgegroeid in multicultureel Nederland: Surinamers, Antillianen, Turken, Marokkanen, en anderen.
Sportdeelname van Migranten
Vast staat dat migranten minder vaak dan autochtonen aangesloten zijn bij sportorganisaties. Ook buiten georganiseerd verband doen migranten minder aan sport. De deelnamecijfers verschillen echter per etniciteit, geslacht en leeftijd. Zo zijn bijvoorbeeld Surinamers en Antillianen vaker lid van sportverenigingen dan Turken en Marokkanen. Vooral Turkse en Marokkaanse vrouwen en meisjes blijven in sportdeelname ver achter bij de mannen en jongens in die bevolkingsgroepen. Het mannelijke deel van de tweede generatie met een Turkse of Marokkaanse achtergrond doet in sportdeelname daarentegen niet onder voor autochtone leeftijdgenoten.
Sportprofielen en Etnische Achtergronden
De verschillende etnische bevolkingsgroepen hebben eigen sportprofielen. Net als eetpatronen en kledingstijlen zijn ook sportvoorkeuren cultureel bepaald en worden jongeren op jonge leeftijd via familie, school en leeftijdgenoten gesocialiseerd in bepaalde takken van sport. Sportvoorkeuren hangen dus samen met etnische achtergronden. Ze worden niet enkel bepaald door individuele smaak en sportieve competenties. Onder migranten is de sportkeuze nog eenduidiger, wellicht ook omdat ze zich juist in hun vrije tijd en vooral in de sport al dan niet bewust identificeren met hun etnische achtergrond.
Lees ook: Waterpolo Historie
Populaire Sporten onder Migranten
Voetbal is onder autochtone en migrantenjongens en -mannen veruit de meest beoefende sport. Veel voetbalverenigingen hebben (een deel van) hun achterban zien verkleuren. Vooral Turkse en Marokkaanse jongens voetballen veel. Op de eerste plaats onder migrantenmeisjes staan echter fitness en aerobics. Zij maken dan ook relatief veel gebruik van fitnesscentra en buurtcentra (waar deze sporten worden aangeboden), of ze oefenen thuis.
Cricket, Honkbal en Basketbal
Het ledental van de Koninklijke Nederlandse Cricketbond (KNCB) is in de laatste decennia van de vorige eeuw, onder andere dankzij de komst van migranten, gestaag gegroeid. Honk- en softbal daarentegen mogen zich weer verheugen in een grote belangstelling van Antilliaanse en Arubaanse spelers. Zeker op hoger niveau zijn er weinig teams zonder Antilliaanse/Arubaanse inbreng. Vooral in de grote steden is de deelname van migrantenjeugd aan het basketbal toegenomen.
Kracht- en Vechtsporten
In allerlei kracht- en vechtsporten zijn migranten relatief sterk vertegenwoordigd. In de bokssport zijn de migrantensporters in de meerderheid, zeker in de Randstad. Daar is naar schatting tachtig tot negentig procent van alle boksers van migrantenafkomst. Mede door de vluchtelingenstroom uit landen als Iran, Irak en Afghanistan is ook het niveau van de krachtsport in Nederland omhoog gegaan. Dat er tegenwoordig vooral veel Turken en Marokkanen in de verschillende kracht- en vechtsporten (boksen, worstelen, taekwondo, karate) actief zijn, kan behalve uit etnisch-culturele achtergronden ook uit sociale en economische factoren verklaard worden. Profsporten als voetbal en vechtsporten vormen voor veel migranten een potentiële manier om maatschappelijk hogerop te komen, geld te verdienen en status te verwerven, iets wat in veel andere arbeidssectoren lastiger bereikt kan worden.
De Opkomst van het Nederlands Heren Handbalteam
Het Nederlands herenteam is de laatste jaren bezig aan een gestage internationale opmars. De mannen hebben zich pas enkele keren voor een groot eindtoernooi weten te plaatsen. Twee keer voor de WK (in 1961 en via een wildcard in 2023) en voor de twee meest recente edities van de Europese kampioenschappen: EK 2020 en EK 2022. Bij de EK 2022 bereikte Nederland verrassend de hoofdronde en eindigde als tiende overall. Ook bij de WK 2023 werd de hoofdronde behaald en noteerde Nederland in totaal drie overwinningen, de eerste drie ooit op een mondiaal eindtoernooi.
Vroege Deelname aan het WK in 1961
De eerste deelname aan een mondiale eindronde voor het Nederlandse mannenteam dateert al van het WK 1961 in West-Duitsland. Daar eindigde de ploeg evenwel op een gedeelde elfde en laatste plaats, omdat geen wedstrijd in de groepsfase gewonnen kon worden. In West-Duitsland werden nederlagen geleden tegen het thuisland (7-33) en Frankrijk (11-21).
Lees ook: Handbaldominantie: Analyse van TeamNL’s recente overwinningen.
Lange Afwezigheid en Terugkeer
In de jaren nadien speelde Nederland alleen nog op C- en B-WK's. Na de hervorming van de toernooi-indeling door de wereldbond IHF met alleen nog maar een A-WK vanaf 1995 wist Nederland zich voor veertien edities op rij niet te plaatsen. Pas na 2010 kwam de ploeg - na een periode met nauwelijks financiële ondersteuning - weer in de buurt van plaatsing.
WK 2023: Een Nieuw Hoofdstuk
In 2023 was Nederland na 62 jaar voor het eerst weer van de partij op een WK. Oranje ging weliswaar in de play-offs onderuit tegen Portugal (30-33 uitwinst, 28-35 thuisnederlaag), maar kreeg van de IHF een wildcard voor de WK vanwege de groeiende prestaties. Oranje beloonde die toewijzing met twee ruime overwinningen van tien doelpunten verschil in de groepsfase tegen zowel Argentinië als Macedonië. In de hoofdronde won Oranje ook van Aziatisch kampioen Qatar (32-30), maar verloor van Duitsland (26-33) en Servië (30-32). Oranje eindigde daarmee als veertiende van de 32 deelnemers.
EK Deelnames in 2020 en 2022
Na enkele mislukte pogingen via de play-offs wist Nederland zich in 2019 voor het eerst in de historie te plaatsen voor een EK dat is uitgebreid van 16 naar 24 deelnemende landen. Op het EK 2020 wist Nederland, onder leiding van de IJslandse bondscoach Erlingur Richardsson, te winnen van Letland, maar leed nederlagen tegen Duitsland en Spanje, waardoor het uitgeschakeld werd in de groepsfase. Ook in 2021 wist Nederland zich wederom te kwalificeren voor de EK door in een sterke groep gelijk te eindigen met Slovenië, en Polen voor te blijven. In het openingsduel van de EK 2022 wist Nederland het sterke thuisland Hongarije voor 20.000 toeschouwers voor het eerst in de historie te verslaan. Oranje eindigde als tweede in groep B door winst op Portugal en verlies tegen IJsland. Het herenteam plaatste zich hiermee voor de hoofdronde.
Persoonlijke Verhalen en Herinneringen
Naast de club- en landelijke geschiedenis, zijn er ook de persoonlijke verhalen van handballers die de sport in Nederland vormgeven. Dani Baijens deelt zijn favoriete herinneringen, foto’s en filmpjes. Een van de meest bijzondere momenten van mij als jonge handballer is toch wel de kampioenswedstrijd met Snelwiek. Samen met mijn vrienden speelden we een super goed seizoen en bekroonden dat uiteindelijk met een gaaf kampioenschap. Voor de eerste keer in mijn handbal carrière konden we spelen voor de prijzen en dat we dan ook meteen de titel pakken was toch wel de kroon op ons werk. Voor de club was dit de eerste titel in de geschiedenis en dat werd goed gevierd. Over onze kwalificatie reeks voor het EK kan ik alleen maar tevreden zijn. We hebben voor de eerste keer in de geschiedenis het EK gehaald. Heel de kwalificatie had ik echt al een gevoel gehad dat we het gingen halen en het leek alsof we in een flow zaten. Iedereen was gefocust en ondanks dat we meerdere wedstrijden verloren hebben, hebben we het uiteindelijk toch gehaald. Rond de kwalificatie ging ik ook net van club wisselen. Toen ik na de kwalificatie bij mijn nieuwe club kwam had ineens iedereen het over ‘de Vlieger’ die ik tijdens de wedstrijd heb gemaakt. Ik speel ook met Bobby Schagen bij de club en daar doen we deze ‘vlieger’ ook wel eens. Het is nog heel vers, want aan het begin van dit jaar stonden we nog in Trondheim en speelden we voor het Europees Kampioenschap. Maar door alle coronaperikelen lijkt het alweer een eeuwigheid geleden. Veel momenten tijdens dat toernooi zullen me bijblijven, want het is super speciaal om op zon groot eindtoernooi te mogen staan. Je speelt tegen alleen maar toplanden en de beleving die je mee maakt rondom het hele toernooi is super. Voor nu springt er toch wel een moment heel duidelijk uit: het feestje met het Nederlands publiek na de enige gewonnen wedstrijd. Echt kippenvel als ik hier aan terug denk! Zo gaaf dat de meegereisde Nederlandse supporters er zon sfeertje van maakten. Als broekie maakte ik de overstap van HARO in Rotterdam naar Volendam, topclub in Nederland. Dit was geen makkelijke periode, want ik had het enorm naar mijn zin bij HARO en in Rotterdam. Om dan een stap te maken naar een van de topclubs van Nederland is het natuurlijk altijd maar de vraag of je aan spelen toe komt. Gelukkig verliep de voorbereiding erg goed en kon ik al meteen laten zien wat ik kon betekenen voor het team. Dit resulteerde in een basisplek aan het begin van het seizoen en ik mocht in de Supercup meteen laten zien wat ik waard was. Na een vol seizoen met veel trainen, wedstrijden en reizen kijk ik altijd enorm uit naar de vakantie. Door het programma bij de club en bij het nationaal team is er niet veel ruimte voor een langere periode zonder handbal. Toch is er dan nog wel de mogelijkheid op 1 of 2 weken vakantie. En vaak ga ik dan met mijn vrienden een weekje weg. Hierbij kom ik lekker tot rust en hoef ik een week even niet aan handbal te denken. De afgelopen paar jaar ben ik naar Turkije op vakantie geweest. Nu we het toch over vakantie hebben… Vroeger ging ik altijd met mijn familie op vakantie. We hebben een heel hechte band en ik vind het altijd super leuk om foto`s terug te kijken. Het laat me altijd weer terugdenken aan zulke random dingen. Zoals deze vakantie foto (zie onder): hier staan mijn vader, broer en ik met een waterpistool. Wij hebben altijd veel watergevechten gehouden. Het is nu moeilijk toegeven, maar ik was uiteindelijk vaak degene die het niet meer leuk vond. De coronatijd heeft me als topsporter ook veel ruimte gegeven om goed mijn rust te pakken en terug te kijken op nu al een fijne carrière. Als alles goed blijft gaan dan gaan we nu ons langzaam weer voorbereiden op een nieuw seizoen.
tags: #griekenland #turkije #handbal #geschiedenis