De casual subcultuur is nauw verbonden met voetbal, muziek en mode. Oorspronkelijk ontstaan in het Verenigd Koninkrijk in de late jaren '70 en '80, vooral onder jonge mannen uit de arbeidersklasse, is het een stijl die zich kenmerkt door het combineren van sportkleding, streetwear en designerstukken. Casuals zijn voetbalsupporters die zich onderscheiden van minder fanatieke supporters door hun specifieke kledingstijl.
De Essentie van Casuals Mode
Casuals laten op wedstrijddagen hun clubkleuren achterwege en kiezen voor een stijlvolle outfit van specifieke casual merken. Populaire items zijn trainingsjacks, polo's, T-shirts, skinny jeans en sneakers. Merkkleding is belangrijk voor veel casuals, met een voorkeur voor merken die symbool staan voor de subcultuur.
Populaire Casual Merken
Hieronder volgt een overzicht van enkele van de populairste merken in de casual scene:
1. Stone Island: Zonder twijfel het meest bekende kledingmerk onder casuals. Dit Italiaanse merk in het hogere segment was een van de eerste merken die echt populair werd onder voetbalsupporters in vrijwel alle landen, met de zeer herkenbare patch met kompas op de linkerarm.
2. C.P. Company: Iets minder bekend dan Stone Island, en wordt daarom soms meer gezien als een merk voor ‘echte casuals’. De kleding van C.P. Company is herkenbaar aan de 'goggle', oftewel 'bril', verwerkt in de capuchon. Het Italiaanse modemerk is geïnspireerd op werkkleding en militaire uniforms. De capuchon kan vanwege de goggles dienen als bivakmuts.
Lees ook: IJshockeykleding voor alle gelegenheden
3. Lyle & Scott: Lyle & Scott, het merk met de opvallende gele vogel, is al jarenlang bekend onder casuals en hooligans en heeft in de afgelopen tijd een grote inhaalslag gemaakt. Vergeleken met andere merken, zoals Stone Island, is het relatief goedkoop en daardoor populair onder jongeren die minder te besteden hebben.
4. Fred Perry: Fred Perry is een echt klassiek merk. In tegenstelling tot Stone Island en C.P. Company is Fred Perry geen Italiaans merk, maar vindt het haar oorsprong in Engeland en is daarom erg populair in de Britse casualcultuur.
5. The North Face: The North Face is tegenwoordig een extreem populair casual merk. Dit is begonnen toen hooligans gezamenlijk in het zwart op pad gingen. Een complete groep casuals in het zwart gekleed straalt namelijk eenheid uit!
6. Ma Strum: Ma Strum is een Engels sportmerk, waarvan vooral de jassen door casuals gedragen worden. In tegenstelling tot vele andere casualmerken, is Ma Strum een relatief nieuw merk (ontstaan in 2008) en wordt daarom niet gezien als een klassiek merk voor casuals.
7. Adidas: Adidas staat hoog in de lijst met populairste casualmerken. En dan worden niet de trainingspakken bedoeld, maar de Adidas sneakers. Deze worden namelijk sinds het begin van de casualcultuur al veelvuldig gedragen door hooligans en zijn verreweg de populairste sneakers onder casuals.
Lees ook: Regels beachvolleybal kleding dames
8. Ellesse: Ellesse is een typisch casual merk dat overgenomen is uit de Britse casualcultuur. Vroeger waren voornamelijk de trainingspakken, toen deze nog massaal gedragen werden door voetbalsupporters, erg populair. Inmiddels zijn dit voornamelijk T-shirts en jassen.
9. Napapijri: Ondanks dat de naam Napapijri niet makkelijk uit te spreken is, is het een populair merk onder voetbalsupporters. Voornamelijk de jassen zijn erg populair, met het grote herkenbare Noorse logo op de borst. En ondanks dat, is het geen Noors merk.
10. Lacoste: Net als Ellesse is dit een casualmerk dat ontstaan is uit de tijd dat voetbalsupporters in de jaren 70 en 80 in trainingspakken voetbalwedstrijden bezochten.
11. Burberry: Misschien wel het meest typische casualmerk. En ondanks dat, niet érg populair door heel Europa. In Engeland zal je geen groep casuals tegenkomen waarvan er niemand een Burberry sjaal of pet heeft. In de rest van Europa wordt het alleen door de ‘echte casuals’ gedragen.
12. Weekend Offender: Weekend Offender is een van de merken die puur door voetbalsupporters gedragen wordt. Een ‘weekend offender’ is iemand die leeft om in het weekend naar voetbal te gaan en na de tijd met zijn medesupporters een paar biertjes in een pub te drinken. Dit begrip komt oorspronkelijk uit Wales, maar de kleding heeft inmiddels heel Europa bereikt.
Lees ook: Volleybalwinkels in Nieuwegein: overzicht
13. Aquascutum: Een luxe Brits kledingmerk, dat inmiddels in handen is van Chineze ondernemers. Het mooie aan Aquascutum is het opvallende patroon, waardoor voor sjaals erg populair zijn vanwege de herkenbaarheid.
14. Fila: Fila is een echt klassiek merk onder casuals en vindt haar oorsprong in het Italiaanse Biella. Voordat Fila in de jaren 70 sportkleding ging verkopen, verkochten ze alleen ondergoed. Toen was het uiteraard nog niet populair in de subcultuur. Maar de trainingspakken werden massaal gekocht door voetballiefhebbers.
15. Paul & Shark: Opnieuw een kledingmerk met Italiaanse roots dat in 1975 is opgericht. Tegenwoordig zien we dit merk niet meer erg veel in de stadions, wat jammer is. Het was namelijk een echte klassieker en favoriet onder veel voetbalfans.
16. Levi’s: Levi’s is een merk dat tegenwoordig dusdanig populair is, dat je bijna zou vergeten dat dit een geliefd merk was in de casualwereld.
17. Barbour: John Barbour heeft in 1894 een kledingmerk opgericht waarvan hij destijds nooit had gedacht dat populair zou worden onder voetbalsupporters. Maar dit is dus wel het geval. Het merk heeft, net als Aquascutum en Burberry een herkenbaar ruit-patroon, wat het geschikt maakt voor sjaals.
18. Hackett London: Zoals de naam al zegt: een merk dat haar oorsprong kent in Londen. Sinds 1983 verkopen ze mannenkleding dat bekend staan om de rustige uitstraling.
19. Fjallraven: Het enige casualmerk in deze lijst dat haar oosprong kent in Zweden, namelijk in het kleine stadje Örnsjöldsvik. Een plaats met veel water, bos en bergen. Daarom is het ook een bekend outdoormerk.
20. Henri Lloyd: Henri Lloyd is ontstaan in Manchester, maar inmiddels overgenomen door Zweedse investeerders. Oorspronkelijk was het bedoeld voor de zeilsport, maar de kleding werd al snel overgenomen door voetbalsupporters.
Casuals, Ultras en Hooligans: De Verschillen
Het is belangrijk om de verschillen tussen casuals, ultras en hooligans te begrijpen. Casuals zijn voetbalsupporters of hooligans die zich casual kleden, voornamelijk in dure merkkleding. Ultras daarentegen, zorgen voor sfeer in en buiten het stadion en vechten in principe niet. Hooligans daarentegen gebruiken graag geweld voor hun club. Een ultra kan zich casual kleden, maar hoeft nog niet graag geweld te gebruiken.
De Geschiedenis van de Casual Cultuur
De casual cultuur begon te ontstaan toen Engelse voetbalclubs steeds meer Europese tripjes maakten, daarbij gevolgd door hun hooligans. De voetbalsupporters gingen terug naar Engeland met dure Italiaanse of Franse merkkleding, soms gestolen uit winkels na ongeregeldheden. Aanvankelijk gingen veel supporters merkkleding en de duurdere sportmerken dragen met in het achterhoofd dat het op deze manier een stuk gemakkelijker was om de politie te omzeilen. De politie was namelijk op zoek naar dronken voetbalsupporters die te koop liepen met hun clubkleuren, niet naar een groep rijke jongelui.
Rond die tijd was de politie vooral op zoek naar skinheads die in bomberjacks en Dr. Martens-schoeisel liepen, en besteedde zij geen aandacht aan supporters die in dure merkkleding rondliepen. Langzamerhand begon deze verandering vormen aan te nemen van een echte subcultuur, met steeds veranderende modes en trends. De casualsubcultuur bereikte eind jaren tachtig haar hoogtepunt, en met de komst van acid house en rave zei men dat het gewelddadige karakter in de casualcultuur uitgestorven was. Inmiddels was het namelijk veel meer dan alleen hooliganisme.
In de jaren negentig bloeide de subcultuur weer flink op, maar het beeld eromheen was wel iets veranderd. Veel voetballiefhebbers droegen de casualkleding nu als een soort uniform om zichzelf te onderscheiden van de “gewone” supporters. Merken als Stone Island, C.P. Company, Burberry, Aquascutum, Fred Perry en Lyle & Scott waren bij zowat elke voetbalclub te zien, net als de wat oudere favorieten als Lacoste, Tommy Hilfiger en Paul & Shark. Namaakkleding wordt bij de echte casuals uiteraard niet getolereerd.
Evolutie van de Casual Stijl
Begin eenentwintigste eeuw begonnen veel casuals zich te distantiëren van wat werd gezien als het nieuwe ‘casualuniform’ en begonnen zij opnieuw kleding te dragen die hen onderscheiden van de “gewone” voetbalsupporters. De huidige stijl werd namelijk niet meer alleen door casuals gedragen, maar door alle supporters en zelfs door mensen die helemaal niets met voetbal hebben en nog nooit een stadion van binnen hebben gezien. Vandaag de dag is in Europa The North Face sterk in populariteit toegenomen. Veel groepen dragen nu massaal deze zwarte jassen met capuchon, om onherkenbaar te blijven.
Zo’n verandering in de cultuur zorgt voor gekke situaties: zo waren er voetbalsupporters die honderden euro’s aan een Stone Island jas hebben uitgegeven, maar vervolgens de herkenbare patch met kompas van de mouw afhaalden. Dit vanwege dat te veel mensen in hun ogen al met zo’n kompas op de mouw liepen. Sommige politie-eenheden meenden dat er een verband was tussen het kompas in het beeldmerk en het door de nazi’s geadopteerde Keltisch kruis. Dit was er de oorzaak van dat op den duur ook andere merken aan populariteit begonnen te winnen onder de casuals. Maar ondanks dat, is Stone Island gelukkig nog steeds het populairste casualmerk in heel Europa.
De Rol van Liverpool in de Casual Cultuur
De casual-stijl heeft zijn oorsprong in Liverpool. Peter Hooton, zanger van de band The Farm, volgt Liverpool al sinds de jaren zeventig en hoorde bij de eerste groep die dure merkkleding droeg op de tribune. Dat hij nog steeds fan is van de casual-stijl, zien we als we hem ontmoeten, want hij draagt nog altijd clobber.
Hooton: “Mode is altijd belangrijk geweest voor de jeugd in Liverpool. Dat begon met The Beatles en is daarna nooit weggeweest. Halverwege de jaren zeventig waren jacks van Peter Storm heel populair. Daar zag je veel jeugd in lopen. Maar dat veranderde toen Liverpool vaak Europa in ging. Ineens zagen we tennismerken als Sergio Tacchini, Kappa, Fila en Lacoste. Dat kenden wij helemaal niet in Engeland. Die spullen werden meegenomen naar Liverpool en iedereen wilde dat hebben."
"Daarnaast waren de sneakers van adidas ontzettend populair en in landen als Duitsland, Zwitserland en Frankrijk kon je modellen krijgen die hier onbekend waren. Veel supporters namen een lege rugzak, een tandenborstel en een extra paar sokken mee naar uitwedstrijden en kwamen terug met een volle rugzak vol met kleding en schoenen."
"Maar het was niet alleen kleding. Ook de haardracht was heel belangrijk. Een van de mensen die onbedoeld daar een belangrijke invloed op heeft gehad, is David Bowie."
Hooton: “De muziek van Bowie was ontzettend populair onder casuals. Niet alleen dat, zijn uiterlijk werd ook gekopieerd. Veel casuals namen zijn haardracht over. De wedge heette dat, een soort pony die steeds voor je ogen zat. In het nachtleven bestonden clubs in die tijd uit twee delen. De casuals pikten dat niet en sloegen de discodansers zo de tent uit."
“Oorspronkelijk was dat muziek voor de mensen die alternatief en niet heel populair waren, maar ineens stond die ruimte ook vol met voetbalhooligans. Het was een rare combinatie, maar ging eigenlijk best goed. Dat het in de alternatieve zaal volstond met casuals wisten de discomensen niet. Die kwamen gedurende de avond langs om de Bowie-fans uit te lachen, zoals ze wekelijks deden. Normaal werd daar niet op gereageerd, maar de casuals pikten dat niet en sloegen de discodansers zo de tent uit. Niet alleen de discodansers, maar ook supporters van de tegenpartij keken raar op als de modeshow uit Liverpool op bezoek kwam."
Hooton: “In het begin bleef het heel lokaal. Eigenlijk een paar jaar lang. Liverpool had als eerste casuals, al noemden wij die scally’s, daarna nam Everton het over en niet veel later Tranmere Rovers. Voor de rest zag je het nergens. Bij de Londense clubs was de soul boys-stijl nog heel populair. Die zagen eruit als de bandleden van Madness met hun bretels. Pas later sloeg het over op andere clubs en werd de casual-stijl een hype. Wat in was, kon per maand veranderen. Het was belangrijk om andere firms voor te blijven en kleding te krijgen die niet in Engeland te koop was."
“Je had destijds een reisbureau in Liverpool”, vervolgt Hooton, “dat heette Transalpino en was hartstikke goedkoop voor studenten die een reis door Europa wilde maken. Als Liverpool een Europese uitwedstrijd had, gingen veel mensen daar een treinticket halen. Allemaal kozen ze voor een retourtje Liverpool - Oostende. Dertien pond was dat. Zwartrijden in Engeland was link want de controle was scherp, maar op het vasteland viel dat mee. De tickets werden vervalst en de naam Oostende werd vervangen door bijvoorbeeld Parijs als we daar moesten spelen."
“Everton was niet zo succesvol in Europa, maar die jongens wilden natuurlijk ook de laatste mode hebben. Vaak gingen ze daarom met ons mee. Dat was overigens niet zo raar, want dat gebeurde wel vaker. Ook tijdens competitiewedstrijden. Zo waren er ooit grote rellen tijdens Chelsea - Liverpool en op de foto’s zie je volop Evertonians. Allemaal hooligans van hen. Die gingen wel vaker met ons mee naar beladen wedstrijden als zijzelf een saaie thuiswedstrijd hadden. Daarnaast kende iedereen elkaar goed. De jacht op de laatste mode was zo belangrijk dat andere prioriteiten als drinken en vechten er vaak bij inschoten, zoals tijdens de Europa Cup I-finale in 1981."
Hooton: “We kwamen op zondag al aan in Parijs voor de finale, die pas op woensdag gespeeld zou worden. Niet om het Louvre te bezoeken of te genieten van de architectuur van Parijs, maar om het mythische adidas Centre te bezoeken. Een van mijn vrienden had in een pub in Liverpool gehoord dat in Parijs de grootste adidas-winkel ter wereld stond. Daar waren schoenen te krijgen die je nergens anders kon kopen, unieke modellen. Aan verbaasde Parijzenaren vroegen we naar het adidas Centre, maar niemand leek te weten waar het was. Uiteindelijk bleek het niet te bestaan, maar we waren destijds nog naïeve tieners. Gelukkig was er genoeg bijzondere kleding te krijgen in Parijs. In de lokale krant stond een artikel waarin met verbazing werd geschreven over groepen Liverpool-supporters die niet wilden vechten, maar sportwinkels leegroofden."
In de jaren erop werd de casual-stijl ontzettend populair in Engeland, maar zo snel als het op was gekomen verdween het ook weer.
Hooton: “Met de opkomst van de acid house en met name xtc verdween de agressie van de tribune. “In de jaren tachtig moest ik het niet in mijn hoofd halen om als Scouser in Manchester uit te gaan, maar nu was iedereen vrolijk. Daarmee verdween ook de casualkleding die werd geassocieerd met hooligans. Sinds eind jaren negentig is het weer in opkomst en nu zie je het weer volop op de tribunes. Alleen lijken het tegenwoordig allemaal klonen van elkaar. Allemaal dezelfde Stone Island-jassen of CP Company. Waar in de jaren tachtig iedere club zijn eigen casual-stijl had, is dat nu niet meer. Maar zo gaan dingen."
The End: Een Fanzine als Tijdsdocument
Hooton was ook de oprichter van The End, een fanzine dat over het algemeen wordt beschouwd als het beste ooit. In 2011 werden alle fanzines gebundeld in een boek. Volgens Hooton is het een dagboek van de jeugdcultuur van Liverpool uit de jaren tachtig. Qua opmaak is het boek erg rommelig, maar dat past er wel bij.
Hooton: “Ik kreeg in 1981 een anarchistisch fanzine in handen gedrukt waarin de bruiloft van Prins Charles en Lady Diana belachelijk werd gemaakt. Dat werd vrij subtiel gedaan. Zoiets wilde ik ook in Liverpool. Het moest gaan over voetbal, muziek en de jeugdcultuur in de stad. In het begin was het lastig om de fanzines te verkopen, maar al snel sloeg het aan."
Hooton: “In het begin moesten mensen overtuigd worden dat het geen brallerig studentenblaadje was, maar al snel kwamen ze er achter dat The End over hen en hun leven ging. Voor het eerste nummer hadden we moeite om vijfhonderd exemplaren te verkopen, maar al snel moesten wij er vijfduizend laten drukken. Als onze verkopers een kroeg in gingen rond Anfield of Goodison Park, waren ze zo door hun voorraad heen. Wij betaalden onze schrijvers niet, maar gaven hen ieder vijftig fanzines om zelf te verkopen. Heel veel mensen wilden voor ons schrijven, omdat The End een blad was dat over onderwerpen ging die zelden aan bod kwamen in landelijke magazines. Stukken over voetbal in andere bladen en kranten gingen altijd over het spel zelf of de spelers, maar wij schreven over voetbalcultuur. Over uitwedstrijden met de trein, trips door Europa, hooligangroepen en over kleding. We hadden een rubriek met dingen die ‘in’ en ‘uit’ waren en voor de gein schreven we altijd de meest populaire dingen in het rijtje ‘uit’ om mensen voor de gek te houden."
De populariteit van The End bleef niet beperkt tot Merseyside. Ook daarbuiten wilden supporters het graag lezen.
Hooton: “We waren bijvoorbeeld erg populair in Leeds. Vreemd, want die namen we vaak in de zeik. Met name hun kledingstijl die volgens ons erg boers was. Maar misschien was dat juist de reden dat ze ons wel konden waarderen. Ook kregen we brieven van hooligangroepen van andere clubs. Bijvoorbeeld Derby County en Lincoln City. Die wilden dan graag in ons blad komen met veldslagen die ze hadden gewonnen."
In The End ging het niet alleen over voetbal en de casual-stijl.
Hooton: “Muziek was ook heel belangrijk. Ik deed de interviews, maar via de officiële weg lukte dat natuurlijk niet. Daarom ging ik regelmatig bij bands langs. Meestal als ze aan het repeteren waren. Dat vonden ze vervelend en omdat ze zo snel mogelijk van mij af wilden, gaven ze maar vlug een interview. Daarnaast wisten wij natuurlijk wat er leefde op straat. Begin jaren tachtig waren vechthonden een groot probleem in Liverpool. Daar schreven wij dan over. We verschenen zo’n vier keer per jaar. Pas na het Heizel-drama werd het minder. Ik was aanwezig bij die wedstrijd en mensen zien sterven was een grote klap."