Basketbal is een snelle, uitdagende en spectaculaire sport die wereldwijd door miljoenen mensen wordt beoefend en bekeken. Maar waar komt dit dynamische spel eigenlijk vandaan? Dit artikel duikt in de geschiedenis van basketbal, van de bescheiden beginjaren tot de moderne, professionele competities.
Het Ontstaan in Springfield: James Naismith en de Perzikmanden
Het verhaal van basketbal begint in de winter van 1891 in Springfield, Massachusetts. James Naismith, een Canadese gymnastiekleraar werkzaam aan het Springfield College, kreeg van de directeur de opdracht om een nieuw binnenspel te ontwikkelen. De strenge winter maakte buitensporten onmogelijk, en de studenten verveelden zich. Naismith zocht naar een manier om zijn rugbyteam tijdens de wintermaanden bezig te houden en hun hand-oog coördinatie te oefenen.
Naismith liet zich inspireren door een spel uit zijn jeugd in Canada, genaamd "Duck on a Rock". Hij bevestigde twee perzikmanden aan de balkons van de gymzaal en ontwikkelde dertien spelregels. Het doel was simpel: de bal in de mand van de tegenpartij gooien. Op 21 december 1891 liet Naismith zijn leerlingen voor het eerst basketballen.
De eerste basketbalwedstrijd werd gespeeld met een voetbal, en de teams bestonden uit negen spelers. Dribbelen bestond nog niet; de spelers mochten de bal alleen overgooien. Na elke score moest de conciërge de bal uit de mand vissen, wat het spel behoorlijk onderbrak. De eerste wedstrijd was een fysieke aangelegenheid, met veel getackle, schoppen en slaan. Naismith paste de regels aan om vaardigheid boven fysieke kracht te stellen. Sommigen opperden het spel voortaan Naismith-bal te noemen, maar dat vond de Canadees geen goed idee.
De Vroege Ontwikkeling en Verspreiding
De sport sloeg snel aan onder de studenten. Alleen de conciërge scheen niet tevreden te zijn, want deze moest na elk doelpunt de bal weer uit de mand vissen. Naismith ontwikkelde dertien spelregels en plakte deze op het schoolbord. De strekking ervan is nog steeds de basis voor het huidige basketbal.
Lees ook: Beachvolleybal in Nederland: focus op de dames
In 1892 werd basketbal al beschreven in de campuskrant onder de titel "A New Game". De YMCA (Young Men's Christian Association) speelde een cruciale rol in de verspreiding van basketbal buiten de Verenigde Staten en Canada. In eerste instantie werd de nieuwe sport vooral beoefend op scholen.
De sport evolueerde snel. In 1893 werd basketbal gepromoot door de YMCA en werd de sport ook buiten de Verenigde Staten en Canada steeds bekender. Scholen begonnen de sport te beoefenen. Basketbal werd echter ook snel buiten de gymzalen opgepikt, met name door Afro-Amerikanen die begin twintigste eeuw nog lang niet geaccepteerd waren in Amerika. Basketbal werd voor hen steeds meer een sociaal middel tot binding. Langzaam maar zeker evolueerde de sport van een blanke vorm van ontspanning naar een zwarte vorm van overleving, waardoor ook bij de professionele teams steeds meer zwarte spelers op het veld verschenen.
In 1898 verhuisde Naismith naar de Universiteit van Kansas, waar hij de sport verder ontwikkelde en een competitie met andere onderwijsinstellingen opzette. Rond deze tijd werden de perzikmanden vervangen door de kenmerkende ijzeren basket-ringen met open netjes.
Basketbal in de 20e Eeuw: Van Olympische Debuut tot de NBA
In 1904 debuteerde het basketbal bij de Olympische Spelen in Saint Louis als demonstratiesport. De sport kreeg meteen grote waardering. Wereldwijd begon men perzikmanden ter hand te nemen, of een afgeleide ervan. In de loop der tijd raakte de sport verbonden met de middelbare scholen van Amerika en met de jongeren in de ghettos. Het duurde zo’n dertig jaar voordat basketbal in Amerika een gevestigde sport was. In heel Amerika schoten basketbalteams als paddenstoelen uit de grond. De teams wisselden echter razendsnel van spelers, waardoor er nog geen sprake was van basketbal in grote sportzalen. Wedstrijden vonden voornamelijk plaats in boeren schuren en danszaaltjes.
In 1936 maakte basketbal zijn officiële Olympische debuut in Berlijn. James Naismith was eregast en gooide de bal in het veld om de wedstrijd te beginnen. De Verenigde Staten wonnen de gouden medaille.
Lees ook: Inspiratie voor een Korfbal verjaardag
Fabrikanten zoals Chuck Taylor introduceerden de eerste basketbalschoenen: de nog steeds bekende Converse All-Stars bijvoorbeeld. In 1949 was het eindelijk zover! De NBA (National Basketball Association) werd opgericht, wat betekende dat de eerste echte competitiewedstrijden op de agenda werden gezet.
De NBA (National Basketball Association) is de meest prestigieuze professionele basketbalcompetitie ter wereld. De profs verdienen miljoenen dollars. Spelers als Stephen Curry, James Harden, Kevin Durant en LeBron James zelfs meer dan dertig miljoen per seizoen. In de NBA zijn ook veel goede basketballers actief die niet uit Amerika komen. Een van de allergrootste talenten heet Luka Doncic en is afkomstig uit Slovenië. Hij speelt bij de Dallas Mavericks.
De NBA bestaat uit twee Conferences (de Eastern en de Western Conference), die vervolgens weer zijn opgedeeld in drie divisions van ieder vijf teams. Alle teams spelen tegen elkaar, maar de division-genoten speler vaker tegen elkaar dan conference-genoten. Wie precies hoe vaak tegen wie speelt, wordt bepaald door een enorm ingewikkelde formule, waardoor het schema er voor leken vaak puur willekeurig uitziet. Het reguliere seizoen telt 82 wedstrijden, van oktober tot april, waarna 16 teams zich kwalificeren voor de play-offs en er door middel van een knock-out-systeem de kampioen bepaald wordt.
Naast de NBA is er ook een competitie met collegeteams, waar universiteiten en hogescholen aan deelnemen. Collegebasketbal is redelijk groot en er worden vaak spelers uit de college league gescout voor NBA-teams. Ieder jaar in juni, na het reguliere NBA-seizoen, vindt de draft plaats. Daarin worden de beste spelers uit de college leagues en enkele buitenlandse spelers op een lijst gezet, waarvan de NBA-teams één voor één een speler mogen kiezen.
De Opkomst van Basketbal in Nederland
In 1926 kwam basketbal over van Amerika naar Nederland. De heer W. van Blijenburg, directeur van de Militaire Sportacademie in Utrecht, had als student in Springfield (in Amerika) leren basketballen. Hij wilde dat spel graag op de academie laten spelen. In Nederland was korfbal al wel een bekende sport. Vooral korfballers leken dan ook geïnteresseerd in deze nieuwe sport. Net als in België en Duitsland, hadden ze ook in Nederland wel oren naar een potje basketbal. Van Blijenburg deed een behoorlijke duit in het zakje en zorgde voor de eerste basketballessen in Nederland.
Lees ook: Basketbal taart versieren
De eerste jaren werd er alleen in competitie gebasketbald in Amsterdam. Het bleef lange tijd lastig om spelletjes basketbal te organiseren, omdat er een enorm tekort aan sportzalen was. Na de Tweede Wereldoorlog werd de ‘Amsterdamse Basketball Bond’ opgericht. Deze bond had toen ongeveer vijfhonderd leden. In 1945 speelden basketballers weer gewoon verder en ontstond de NBB (Nederlandse Basketbal Bond) als reactie op de almaar groeiende Amsterdamse Basketbal Bond. In 1963 sponsorden de eerste bedrijven specifieke basketbalteams. Nog steeds schortte het aan gym- en sportzalen. In de jaren ’80 kwam daar verandering in.
Tegenwoordig is basketbal een populaire sport in Nederland, met bijna 50.000 leden aangesloten bij de NBB. Alleen de allerbeste Nederlandse basketballers worden geselecteerd voor het Nederlands Team. In iedere leeftijdscategorie vanaf 14 jaar is er een Nederlands Team, voor jongens/heren en voor meiden/dames. Ook het rolstoelbasketbal heeft twee Nederlandse teams.
Spelregels en Uitrusting: Van Voetbal tot Moderne Basketbal
De spelregels van basketbal zijn in de loop der jaren geëvolueerd. Hier zijn enkele belangrijke aspecten:
- Speelveld: Een basketbalveld is een rechthoekig veld met aan elk uiteinde een basket. De ondergrond is meestal van hardhout (eikenhout) bij indoor velden en asfalt bij outdoor velden. Een FIBA-veld is 28 bij 15 meter (26 bij 14 meter kan ook voorkomen).
- Basket: De baskets hangen 3,05 meter hoog (bij jeugdwedstrijden hangen ze op 2,60 meter). De netjes zijn 0,45 meter breed en het bord is 1,80 meter breed.
- Spelers: Een team bestaat uit vijf spelers. Er mag onbeperkt gewisseld worden.
- Punten: Een veldscore levert 2 punten op, een score uit een vrije worp 1 punt, en een score achter de driepuntslijn 3 punten.
- Spelverloop: Een basketbalwedstrijd bestaat uit 4 kwarten van 10 minuten. Tussen het 1e en 2e kwart en het 3e en 4e kwart zit een pauze van 2 minuten. Tussen het 2e en 3e kwart zit een pauze van 15 minuten. De speeltijd van een basketbalwedstrijd is dus 40 minuten, maar een basketbalwedstrijd duurt langer. Dit komt omdat als de bal uitgaat of als er een overtreding wordt gemaakt, de tijd stil staat. Als de stand op het eind gelijk is, dan wordt er verlengt met 5 minuten. Is de stand na de verlenging weer gelijk? Dan wordt er opnieuw 5 minuten verlengt, net zo lang totdat er een winnaar is.
- Fouten: Een speler krijgt een persoonlijke fout als hij opzettelijk lichamelijk contact met zijn tegenstander maakt. Als je 5 persoonlijke fouten hebt dan moet je het veld verlaten, je mag dan niet meer terug in het veld komen.
- Bal: De eerste basketbal was een voetbal. Later werden speciale basketbalballen ontwikkeld, gemaakt van leer of rubber. Er zijn 4 maten ballen: Maat 4 (kleinste maat): wordt gebruikt door kinderen jonger dan 8 jaar. Maat 5: wordt gebruikt door kinderen t/m 12 jaar. Maat 6. wordt gebruikt door iedereen vanaf 13 jaar. Maat 7 (grootste maat): wordt alleen gebruikt door jongens/mannen vanaf 15 jaar.
Basketbal Terminologie: Een Snelle Gids
Bij basketbalwedstrijden bestaat heel wat terminologie om een aanval te beschrijven. Wanneer uit een pass in één volgende beweging een score volgt, wordt dit een assist genoemd. Het scoren zelf kan op verschillende manieren gebeuren. Een jump-shot is een normaal schot vanuit een sprong vanuit het veld. Wanneer een speler op de basket af loopt, rondt hij de aanval af met een lay-up, waarbij de bal als het ware in de basket gelegd wordt of een dunk. Deze laatste is een van de moeilijkste technieken binnen de sport: een ultiem teken van kracht. Ten slotte is er nog de post-move, die meestal wordt uitgevoerd door de sterke en lange spelers. Deze wordt aangespeeld met de rug naar de basket, draait weg en gooit de bal over zijn verdediger door de mand. Wanneer de aanvaller mist, volgt een rebound, die zowel door het aanvallende als door het verdedigende team gewonnen kan worden.
tags: #geschiedenis #van #basketbal