Voetbal, van oorsprong een sport exclusief voor mannen, kent een lange en soms moeizame geschiedenis als het om vrouwenvoetbal gaat. Al in 2700 voor Christus werd er gevoetbald, maar pas veel later kregen vrouwen de kans om op serieuze wijze deel te nemen aan deze sport. Dit artikel belicht de belangrijkste ontwikkelingen en doorbraken in de geschiedenis van het Nederlandse damesvoetbal, van de vroege obstakels tot de huidige populariteit en professionalisering.
Vroege Verboden en Verzet
In 1902 werd vrouwenvoetbal officieel verboden. De reden hiervoor was de heersende opvatting dat voetbal te schadelijk zou zijn voor de fysieke gesteldheid van vrouwen, die geacht werden onvoldoende conditie en kracht te bezitten voor deze sport. Voor 1902 mochten vrouwen wel in het openbaar voetballen, mits zij hun haren verborgen onder een muts en een kniebroek droegen met hoog opgetrokken kousen, dit vanwege de toen geldende normen over openbare zedelijkheid. De Nederlandsche Voetbalbond zag echter geen heil in voetballende vrouwen. De voorloper van de KNVB vond dat vrouwen 'echtgenote, moeder of geliefde van voetbalspelers’ moesten zijn.
De Langzame Doorbraak
Pas in 1969 werd het verbod op vrouwenvoetbal opgeheven. Twee jaar later, in 1971, werd in Engeland de Women’s Football Association opgericht. Oost-Europa kende de snelste ontwikkelingen op het gebied van vrouwenvoetbal, mede dankzij uitgebreide medische onderzoeken die aantoonden dat voetbal niet schadelijk was voor vrouwen. Het vrouwenvoetbal werd uiteindelijk in Nederland in 1971 erkend. Vanaf dat jaar maakte vrouwenvoetbal officieel deel uit van de KNVB. Toch waren veel bestaande voetbalverenigingen geen voorstander van een vrouwenafdeling, vooral vanwege de organisatorische rompslomp. Daarom werden specifieke vrouwenvoetbalverenigingen opgericht, waarvan KFC ’71 de meest bekende is.
De grote doorbraak liet echter nog even op zich wachten. Pas in 1993 kwam er erkenning voor het vrouwenvoetbal. Voor die tijd waren er al wel de eerste officieuze interlandwedstrijden waar de Nederlandse vrouwen aan deelnamen tegen West-Duitsland. Nederland verloor met 2-1. Lenie van Wensveen deed als 14-jarig meisje mee aan de interland van 1956 en scoorde ook nog.
De Nederlandse Ontwikkeling
De eerste officiële Nederlandse vrouwenvoetbalvereniging, De Oostzaanse Vrouwenvoetbal Vereniging, werd opgericht in 1924. De ontwikkelingen van het vrouwenvoetbal kwam pas rond 16 april 1955 weer op gang in Nederland. Omdat in 1955 de algemene damesvoetbalbond werd opgericht kwam er een grote groei in het Nederlandse vrouwenvoetbal. Aan de eerste vrouwenvoetbalcompetitie deden 14 voetbalclubs mee. Echter kreeg het damesvoetbal nog steeds geen erkenningen van de KNVB. In de jaren die na 1955 kwamen er steeds meer vrouwenteams.
Lees ook: Een diepgaande blik op de historische prestaties van het Duitse Dames Hockeyteam.
Aanvankelijk speelden de Nederlandse vrouwen dertig minuten per helft, later veertig, en pas in 1994 werd dit 45 minuten, net als bij de mannen. Ook speelden vrouwen in die tijd met een kleinere bal.
De Algemene Damesvoetbalbond
De ontwikkeling van het vrouwenvoetbal stond vervolgens jarenlang op een laag pitje, mede door de economische crisis in de jaren dertig en de Tweede Wereldoorlog. Totdat op 16 april 1955 de Algemene Damesvoetbalbond in het leven werd geroepen. Veertien clubs schreven zich in voor de eerste vrouwenvoetbalcompetitie, die overigens nog geen erkenning kreeg van de KNVB.
Eerste Interland en Erkenning
Over die niet-erkende eerste interland van het vrouwenvoetbal in 1956 weten we meer. Nederland speelde tegen West-Duitsland en verliest met 2-1. Lenie van Wensveen deed als 14-jarig meisje mee aan de interland van 1956 en scoorde ook nog. Dankzij haar persoonlijke documenten, foto’s en ander materiaal kunnen we beter achterhalen wat zich allemaal heeft voltrokken in de geschiedenis van het vrouwenvoetbal. In 1971 waren er in Nederland nog maar 5500 vrouwelijke voetballers. Een halfjaar later groeide dat aantal al tot 8.000. Voor ons was dat een teken om een vrouwencompetitie op poten te zetten.
Gemengd Voetbal en Spectaculaire Groei
Een belangrijke stap in de goede richting was de introductie van gemengd voetbal in 1986. Deze stap maakte het mogelijk om jongens en meiden tot en met 12 jaar met en tegen elkaar te laten spelen. Gemengd voetbal breidde zich in de daaropvolgende jaren uit naar de competities voor de oudere jeugdcategorieën. Deze maatregel zorgde ervoor dat meiden in ieder dorp en in iedere wijk van een stad in staat waren om zich aan te sluiten bij een voetbalclub.
De groei van het aantal vrouwelijke speelsters is enorm. In 1985 telde de voetbalbond 36.000 vrouwelijke leden, onder wie zo’n 12.000 meiden. In 1998 stond de teller op ruim 65.000 leden, van wie 30.000 speelsters onder de 18 jaar. Dit totaal is inmiddels ruim verdubbeld, tot 146.090 vrouwelijke leden in 2015. Vooral bij de meiden is de groei spectaculair, met in sommige leeftijdscategorieën een toename van maar liefst twintig procent per seizoen.
Lees ook: Meer informatie over honkbalposities
Internationale Toernooien en OranjeLeeuwinnen
De internationale overkoepelende organisaties UEFA en FIFA erkennen de positie van het vrouwenvoetbal door kampioenschappen te organiseren op Europees en wereldniveau. Noorwegen organiseerde in 1987 het eerste Europees kampioenschap voetbal voor vrouwen, met vier deelnemende landen. Overigens werd Zweden drie jaar eerder de eerste winnaar van het EK, maar er was toen geen sprake van een gastland. Aanvankelijk stond elke twee jaar een eindronde op het programma. Sinds 1997 is het toernooi echter, net als bij de mannen, om de vier jaar. In 2017 is Nederland het decor voor het EK voor vrouwen. Voor het eerst in de geschiedenis nemen zestien landen deel aan het toernooi. Saillant detail is dat Duitsland (sinds 1995) de regerend Europees kampioen is. De oosterburen hebben op voetbalgebied een bijzondere relatie met Nederland. De Duitsers gelden namelijk als aartsrivaal.
Het Nederlands vrouwenelftal speelde in 1973 voor het eerst een interland. Eveneens memorabel is het jaar 2009, waarin Nederland zich voor het eerst in de geschiedenis plaatste voor de Europese eindronde. In Finland imponeerde de debutant door direct een plaats in de halve eindstrijd af te dwingen. In 2013 was Nederland er in Zweden opnieuw bij. In 2014 schreef het team geschiedenis door zich voor het eerst te kwalificeren voor een mondiale eindronde. Dankzij deze prestaties kreeg het vrouwenvoetbal in Nederland een gezicht onder het grote publiek. De OranjeLeeuwinnen dragen hun sport op een positieve manier uit. Zowel binnen als buiten het veld. Sinds het EK van 2009 zijn de vrouwelijke internationals - nog meer dan voorheen - een voorbeeld en inspiratie voor (potentiële) jeugdspeelsters.
Het EK Vrouwenvoetbal in Nederland 2017
Een hoogtepunt in de Nederlandse vrouwenvoetbalgeschiedenis was het EK vrouwenvoetbal in 2017, dat van 16 juli tot en met 6 augustus in Nederland werd georganiseerd. Het Nederlands vrouwenelftal won de finale tegen Denemarken met 4-2, wat een enorme impuls gaf aan de populariteit van het vrouwenvoetbal in Nederland. Met de winst van de OranjeLeeuwinnen op het EK in eigen land en het zilver bij het WK in Frankrijk is het vrouwenvoetbal in Nederland definitief doorgebroken. De kroon op een prachtig EK: Nederland is in eigen huis Europees kampioen. De finale tegen Denemarken wordt met 4-2 gewonnen. De OranjeLeeuwinnen, zoals de beste voetbalsters van Nederland worden genoemd, zijn door de kledingsponsor in een nieuwe outfit gestoken met als subtiel detail geen leeuw maar een leeuwin op de borst. Al aan het begin van het Europees Kampioenschap voetbal in Nederland is het vertrouwen er. "We horen er nu echt bij," zegt Sarina Wiegman, bondscoach van het Nederlands vrouwenelftal, aan de vooravond van het EK. Het Nederlands vrouwenelftal speelt op het EK in eigen land voor het eerst met een eigen embleem op de borst. Geen leeuw maar een leeuwin.
Vera Pauw en de Eredivisie Vrouwen
Pauw is de drijvende kracht achter de eredivisie vrouwen die in 2007 van start gaat. De voetbalsters krijgen nog veelal een onkostenvergoeding, maar de trainingsintensiteit gaat omhoog. Vera Pauw laat haar tranen de vrije loop als het Nederlands vrouwenelftal zich voor het eerst voor een eindronde heeft geplaatst: het EK 2009 in Finland. Ze speelt 89 interlands in een tijd dat het Nederlands vrouwenelftal een rol in de marge speelt en zich nooit plaatst voor een EK of WK. Als eerste vrouw haalt ze het diploma Coach Betaald Voetbal, maar ze ziet haarzelf geen club uit de eredivisie coachen. "Zie je de reacties al voor je als ik een vedette op de bank zet en we verliezen," zegt Pauw in de talkshow Barend en Van Dorp. Haar missie is het vrouwenvoetbal op de kaart te zetten. Vooral dankzij amateurclubs als SC Buitenveldert, Ter Leede en Saestum die het vrouwenvoetbal vanaf het eerste uur omarmen, ligt er een basis. Het aantal vrouwelijke leden bij de KNVB is eind jaren negentig gestaag gegroeid naar 65.000. De voetbalbond neemt vrouwenvoetbal ook eindelijk serieuzer: zo zijn er nationale jeugdteams voor talentvolle meisjes.
Obstakels en Erkenning
De Nederlandsche Voetbalbond zag echter geen heil in voetballende vrouwen. De voorloper van de KNVB vond dat vrouwen 'echtgenote, moeder of geliefde van voetbalspelers’ moesten zijn. Toch werden er in de jaren die volgden steeds meer vrouwenteams opgericht. Op eigen initiatief werden regionale competities en onderlinge oefenwedstrijden georganiseerd. Het vrouwenvoetbal werd uiteindelijk in Nederland in 1971 erkend.
Lees ook: Comfortabel bitje kopen
Pioniers en Doorbraken
In bronnen is weinig terug te vinden over de geschiedenis van vrouwenvoetbal. In het midden van de vorige eeuw vond de Nederlandse voetbalbond het maar niks dat vrouwen voetbalden. Dat we op dit niveau zijn gekomen, is mede te danken aan pioniers als Lenie van Wensveen-van der Jagt. Pas in 1971 speelde het Nederlandse vrouwenelftal een wedstrijd die officieel werd erkend door de bonden UEFA en FIFA, tegen Frankrijk (0-4). In dat jaar stemde de KNVB ook toe: de bond ging een fusie aan met de door vrouwen opgerichte Damesvoetbalbond.
Ongelijkheid en Uitdagingen
Het onderzoek toont aan dat er nog geen sprake is van gelijke kansen omdat de Vrouwen Eredivisie tegen een aantal belemmeringen aanloopt. Vrouwenvoetbal is dus aan het groeien, maar dit rooskleurige vooruitzicht kent echter ook een keerzijde. Meisjes en vrouwen worden in het voetbal nog altijd veelvuldig achtergesteld bij jongens en mannen. Er heerst een zekere ongelijkheid binnen de functies voor vrouwen in de voetbalwereld. Agnes Elling van het Mulier Instituut, gespecialiseerd in onderzoek naar sociale ongelijkheid in de sport, benadrukt dat “het aantal vrouwen op leidinggevende posities in de sport in het algemeen bedroevend laag is”. Ze wijst erop dat dit probleem niet beperkt blijft tot het voetbal, maar zich uitstrekt naar bijna alle sporttakken. Het ontbreken van vrouwencoaches in het mannenvoetbal is opvallend.
De Rol van de KNVB
De Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB) meldt dat de vertegenwoordiging van vrouwen in betaald mannenvoetbal geleidelijk toeneemt, vooral in functies als algemeen directeur, scheidsrechter en medisch staflid. De KNVB beoogt met deze maatregelen de bestaande lijn van professionalisering voort te zetten en streeft naar een gelijkwaardige behandeling van zowel het mannen- als het vrouwenelftal.
De Doorbraak van de OranjeLeeuwinnen
Met de winst van de OranjeLeeuwinnen op het EK in eigen land en het zilver bij het WK in Frankrijk is het vrouwenvoetbal in Nederland definitief doorgebroken. De kroon op een prachtig EK: Nederland is in eigen huis Europees kampioen. De finale tegen Denemarken wordt met 4-2 gewonnen. De OranjeLeeuwinnen, zoals de beste voetbalsters van Nederland worden genoemd, zijn door de kledingsponsor in een nieuwe outfit gestoken met als subtiel detail geen leeuw maar een leeuwin op de borst.
Internationale Aandacht en Groeiende Populariteit
Een cruciaal moment was de WK-finale van 1999 tussen de Verenigde Staten en China, die door 90.000 toeschouwers in het stadion en 40 miljoen mensen thuis live werd gevolgd. Na deze wedstrijd kreeg het vrouwenvoetbal in Amerika een vaste plaats, en het is daar zelfs populairder dan het mannenvoetbal.
Het UEFA Women’s Championship
Het UEFA Women’s Championship, dat elke vier jaar plaatsvindt, brengt de beste nationale vrouwenteams uit Europa samen. Landen die gastland willen zijn, moeten een formeel biedingsproces doorlopen en voldoen aan de eisen van de UEFA. Gastland zijn omvat logistieke paraatheid, infrastructuur, veiligheidswaarborgen, accommodaties, marketing en een duidelijke toewijding aan de ontwikkeling van het vrouwenvoetbal. De UEFA beoordeelt de kandidaturen op basis van sportieve infrastructuur, financiële steun en nationale voetbalontwikkelingsplannen.
Het aantal deelnemende teams is geleidelijk toegenomen, van acht in 1997 tot zestien in 2025, wat grotere en technisch geavanceerdere stadions vereist. Eerdere gastlanden hadden vaak al ervaring met het organiseren van UEFA- of FIFA-toernooien. Duitsland organiseerde bijvoorbeeld een toernooi in 2001 na eerdere succesvolle mannencompetities in de jaren tachtig en negentig.
De Impact van het Gastland
Het gastland heeft directe invloed op teamprestaties, mediabelangstelling, commerciële samenwerkingen en fanbetrokkenheid. Een team dat op eigen bodem speelt, kan meer energie tonen, terwijl reisafstanden en -omstandigheden andere ploegen kunnen beïnvloeden. De UEFA lijkt een voorkeur te hebben voor kandidaten met bewezen organisatorisch vermogen. Een continuïteit van infrastructuur biedt duidelijke voordelen.
Meerdere landen die samen bieden is een trend die de laatste tijd vaker voorkomt. Voor 2025 probeerden Denemarken, Zweden, Noorwegen en Finland gezamenlijk het toernooi binnen te halen. Toch brengt gezamenlijk organiseren complicaties met zich mee, zoals ingewikkeldere reislogistiek, verschillen in nationale wetgeving en het regelen van uitzendrechten per rechtsgebied.
De Toekomst van het Vrouwenvoetbal
De UEFA richt zich steeds meer op de langetermijneffecten van toernooien. De achtergelaten nalatenschap doet ertoe. Voor 2025 introduceerde de Zwitserse voetbalbond een plan gericht op toegankelijkheid, trainersopleiding, vrijwilligerswerk en clubontwikkeling. Publieke financiering speelt een belangrijke rol. Tijdens de voorbereidingsfase voor 2025 kreeg Zwitserland te maken met aanzienlijke publieke kritiek, maar uiteindelijk leidde politieke druk tot een verhoging van de federale bijdrage.
Voor de editie van 2029 hebben vijf landen hun interesse kenbaar gemaakt: Denemarken en Zweden samen, Polen, Portugal, Duitsland en Italië. Al deze landen hebben eerder een toernooi georganiseerd of een bieding gedaan. De UEFA beoordeelt de biedingen op stadionkwaliteit, planningsstructuur, steun van de overheid en de ambities van de voetbalbond.
Vrouwenvoetbal in Nederland Vandaag
Voetballende meiden en vrouwen zijn niet meer weg te denken uit het Nederlandse voetballandschap. Binnen de KNVB zijn meiden en vrouwen de snelst groeiende doelgroep als het gaat om ledenaantallen. Tegenwoordig kunnen vrouwen bij bijna elke vereniging in Nederland terecht.
Gemengd Voetbal en Spectaculaire Groei
Een belangrijke stap in de goede richting was de introductie van gemengd voetbal in 1986. Deze stap maakte het mogelijk om jongens en meiden tot en met 12 jaar met en tegen elkaar te laten spelen. De groei van het aantal vrouwelijke speelsters is enorm. In 1985 telde de voetbalbond 36.000 vrouwelijke leden, in 1998 stond de teller op ruim 65.000 leden, en in 2015 waren er al 146.090 vrouwelijke leden.
Internationale Toernooien en OranjeLeeuwinnen
De internationale overkoepelende organisaties UEFA en FIFA erkennen de positie van het vrouwenvoetbal door kampioenschappen te organiseren op Europees en wereldniveau. Het Nederlands vrouwenelftal speelde in 1973 voor het eerst een interland. In 2009 plaatste Nederland zich voor het eerst voor de Europese eindronde. In 2014 schreef het team geschiedenis door zich voor het eerst te kwalificeren voor een mondiale eindronde.
Het EK Vrouwenvoetbal
Het Europees kampioenschap voetbal vrouwen is het belangrijkste voetbaltoernooi voor vrouwen in Europa. Duitsland is recordkampioen, met 8 van de tot nu toe 12 edities gewonnen. Het aantal deelnemende landen is door de jaren heen elke keer gegroeid. Bij de editie van 2017 in Nederland werd het aantal uitgebreid naar 16 landen.
tags: #duits #dames #voetbalelftal #geschiedenis