De Willemsvaart, een kanaal dat Zwolle verbindt met de IJssel, is een belangrijk onderdeel van de Zwolse geschiedenis. De aanleg en het functioneren van deze waterweg hebben een grote invloed gehad op de economie en de ontwikkeling van de stad. Dit artikel belicht de geschiedenis van de Willemsvaart, van de eerste plannen tot de huidige functie.
De Noodzaak van een Kanaal
In de loop van de tijd probeerde Zwolle de voordelen van de rivier de Aa over te nemen. Eeuwenlang was Zwolle afhankelijk van de IJssel voor zijn handel. De stad had echter een probleem: de lange omweg over het Zwartewater maakte de verbinding met Holland en de Zuiderzee omslachtig. Om de handelspositie van Zwolle te versterken, was een directe verbinding tussen de stadsgracht en de IJssel noodzakelijk.
Al in de vijftiende eeuw waren er plannen om een gracht te graven die de IJssel met de stadsgracht zou verbinden. In 1497 was er een gracht klaar die rechtstreeks de stadsgracht inliep. De bisschop van Utrecht, destijds de landsheer, was echter niet direct overtuigd van het nut van een dergelijke verbinding. Ondanks de weerstand bleef het idee om een kanaal aan te leggen leven.
De Aanleg van de Willemsvaart
In de eeuwen die volgden, bleven de plannen voor een kanaal tussen de IJssel en de stadsgracht op de agenda staan. Verschillende obstakels, waaronder de IJssellinie, stonden de realisatie van het project in de weg. Pas nadat de verdediging van de stad minder urgent werd, kon de aanleg van de IJsselgracht serieus worden overwogen.
Het duurde tot de negentiende eeuw voordat de Willemsvaart daadwerkelijk werd aangelegd. Koning Willem I, de koning van de nieuwe staat, speelde een cruciale rol in de realisatie van het kanaal. Na een rondreis door Overijssel gaf hij de aanzet voor de aanleg van een kanaal tussen de stadsgracht en de IJssel. De locatie voor de schutsluis aan de IJssel was echter nog onbeslist.
Lees ook: Een diepgaande blik op de historische prestaties van het Duitse Dames Hockeyteam.
De aanleg van het kanaal verliep niet zonder problemen. Er was sprake van tegenwerking en vertragingen. Toch werd er een begin gemaakt met het graven van een gracht, die de naam ‘Liniesloot’ kreeg. Door politieke ontwikkelingen, waaronder de inlijving bij het Franse keizerrijk, stopten de werkzaamheden echter.
Na de val van Napoleon en de komst van Oranjevorst Willem I op de troon, werd het IJsselkanaal weer vlotgetrokken. Het kanaal zou ervoor zorgen dat schepen sneller op hun bestemming zouden zijn. In 1819 werd het kanaal officieel geopend. Ter ere van de koning kreeg het de naam ‘Willems-Vaart’.
De Willemsvaart in de 19e Eeuw
Na de opening van de Willemsvaart in 1819 werd er schutgeld betaald door de schippers die de sluizen passeerden. De afdracht aan het Rijk bedroeg in een bepaalde periode 145.507,55 gulden. De sluizen waren echter niet breed genoeg voor alle schepen, waardoor sommige schippers werden benadeeld. Desondanks bleef de Willemsvaart een belangrijke transportroute.
Aan weerszijden van de Willemsvaart werd het schip voortgetrokken. Zeilen door de vaart was niet altijd mogelijk. Omstreeks 1895 werd er een veemarkt gehouden. In 1967 werden de wagons op het spoor geleid.
De Willemsvaart in de 20e Eeuw
In de twintigste eeuw veranderde de functie van de Willemsvaart. Met de opkomst van de stoomtrein en andere vormen van transport, nam het belang van het kanaal voor de goederenvervoer af. De Willemsvaart bleef echter wel een belangrijke rol spelen in de waterhuishouding van de stad.
Lees ook: De evolutie van hockey: een gedetailleerde analyse
In de jaren dertig van de twintigste eeuw waren er plannen om de Willemsvaart te dempen. Deze plannen gingen echter uiteindelijk niet door. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de Willemsvaart gesloten voor de doorgaande vaart. Na de oorlog werd het kanaal weer opengesteld, maar het bleef een zorgenkindje vanwege het achterstallig onderhoud.
In de jaren zestig waren er opnieuw plannen om de Willemsvaart te dempen. Het Rijk wilde de Willemsvaart afstoten, maar de gemeente Zwolle verzette zich hiertegen. Uiteindelijk werd besloten om de Willemsvaart te behouden, maar wel te moderniseren.
De Willemsvaart Vandaag
Tegenwoordig is de Willemsvaart een belangrijk onderdeel van het Zwolse stadsbeeld. De sluizen zijn gerestaureerd en het kanaal wordt opengehouden voor de pleziervaart. Er wordt dankbaar gebruik gemaakt van de Willemsvaart, wanneer andere vaarwegen niet meer bevaarbaar zijn.
De Willemsvaart is ook van belang voor de waterhuishouding van de stad. Door een demontabel gemaal kan het waterpeil in het kanaal worden gereguleerd. Daarnaast wordt er gewerkt aan de realisatie van havenfaciliteiten aan de Willemsvaart.
De Willemsvaart is een levendig gebied waar diverse activiteiten plaatsvinden. Er zijn plannen om de Willemskade te herontwikkelen en er worden regelmatig evenementen georganiseerd aan het kanaal. De Willemsvaart is een plek waar de geschiedenis van Zwolle nog steeds voelbaar is.
Lees ook: Een overzicht van de carrière van Chloe Hockey en haar bijdrage aan het Nederlandse hockey.
De Willemsvaart en de Hockeywereld: Doeke Overbeek
Hoewel de Willemsvaart op het eerste gezicht weinig met hockey te maken heeft, is er wel degelijk een connectie. De naam Doeke Overbeek komt namelijk voor in de context van de Willemsvaart, maar vooral in de hockeywereld.
Doeke Overbeek is een bestuurslid tophockey van Leiden. In die rol was hij betrokken bij de overstap van de Pakistaanse hockeyinternational Arslan Qadir naar de Leidse hockeyclub. Overbeek legde de eerste contacten met Qadir, nadat Roelant Oltmans de club had getipt.
De komst van Qadir naar Leiden is opmerkelijk, omdat hij een veelvoudig international is die op het derde niveau in Nederland gaat spelen. Overbeek is echter overtuigd van de meerwaarde van Qadir voor de club. Hij ziet in hem een ervaren spits die het spel naar zich toe kan trekken en de jeugdspelers kan inspireren.
Overbeek is een liefhebber van het technische hockeyspel. Hij is blij dat Leiden met de komst van Qadir een stap kan maken in de ontwikkeling van de club. Overbeek wil dat Leiden dé club uit de regio wordt, waar talentvolle hockeyers graag willen spelen.