Voetbal is een sport die wereldwijd miljoenen mensen in vervoering brengt. Achter elk doelpunt, elke tackle en elke overwinning schuilt een rijke geschiedenis van toernooien die de sport hebben gevormd tot wat die nu is. Van de eerste, bescheiden Wereldbeker in Uruguay tot de moderne, commercieel gedreven Champions League, de voetbaltoernooien hebben een lange en fascinerende evolutie doorgemaakt.
De Oorsprong van Internationale Voetbaltoernooien
Aan het einde van de 19e eeuw ontstonden in Engeland voetbal en won langzaam aan populariteit in Europa en later ook daarbuiten. In de beginfase was de Olympische Spelen het belangrijkste voetbaltoernooi. De sport was door het Internationaal Olympisch Comité (IOC) erkend en tijdens de Zomerspelen van Parijs (1900) en St. Louis (1904) waren er voetbalwedstrijden.
Op 21 mei 1904 werd de Fédération Internationale de Football Association (FIFA) opgericht door zeven Europese landen als internationale voetbalorganisatie. Frankrijk, Denemarken, Nederland, België, Spanje, Zweden en Zwitserland sloegen de handen ineen om toe te zien op de toekomst en ontwikkeling van de sport. De FIFA deed een poging om in 1906 een internationaal voetbaltoernooi te organiseren waaraan de beste clubteams uit de wereld konden meedoen. De Olympische Spelen werden steeds grootschaliger in deze periode, maar was volgens de traditie alleen voor amateursporters. Daarom werden er vanaf 1908 steeds meer voetbaltoernooien georganiseerd door liefhebbers van de sport waarbij professionele teams streden om de winst. De Engelse voetbalbond kwam in 1908 ook met een nieuwe competitie voor landenteams, iets wat er nog niet eerder was geweest. Hetzelfde jaar nog werd tijdens de Spelen van London het eerste voetbaltoernooi voor landenteams gehouden waar 8 landen aan deelnamen. Engeland won, maar er was nog steeds sprake van amateursport. In 1914 erkende de FIFA het toernooi dan ook als het Wereldkampioenschap voetbal voor amateurs. Ook tijdens de Zomerspelen die volgden werd het toernooi gehouden. Midden jaren '20 besloot het IOC om voetbal niet langer als Olympische sport te classificeren. Vanaf de Spelen van 1932 in Los Angeles werd het toernooi niet meer georganiseerd. In 1928 kwam de voorzitter van de FIFA Jules Ritmet met een voorstel voor de organisatie van een eigen internationaal toernooi. De deelnemende landen zouden dan strijden voor de titel World Champion. Op 28 mei 1928 besloot de FIFA dat twee jaar later de eerste editie van het toernooi zou worden gehouden. Op 13 juli 1930 startte het eerste officiële Wereldkampioenschap voetbal in Uruguay.
Het FIFA Wereldkampioenschap: Een Wereldwijd Spektakel
Het FIFA Wereldkampioenschap Voetbal, beter bekend als het WK, is een internationaal voetbaltoernooi dat elke vier jaar plaatsvindt. Er zijn reeds 22 edities van het WK gespeeld met tal interessante resultaten, het laatste WK vond plaats in 2022 in Qatar. Dit artikel duikt in de geschiedenis van alle WK voetbaltoernooien, van het allereerste toernooi in 1930 tot aan de meest recente editie, en belicht de belangrijkste momenten, winnaars en veranderingen in het format.
Uruguay 1930: Het Eerste WK
Het initiatief voor het eerste WK Voetbal werd genomen door de Fransman Jules Rimet (1873-1956). Voor de oprichting van het WK dienden de Olympische Spelen als het voornaamste internationale voetbalpodium. Voetbal maakte zijn olympisch debuut in 1900 tijdens de Spelen in Parijs.
Lees ook: Informatie over het Regio Voetbal Toernooi
Het eerste officiële WK werd gespeeld in 1930 in Uruguay. Dit nadat de FIFA niet langer via de Olympische Spelen de wereldkampioen wenst te verkrijgen. Bij dit eerste WK hoefden teams zich niet te kwalificeren; ze werden rechtstreeks door de FIFA uitgenodigd om deel te nemen. De FIFA koos voor Uruguay, omdat het land destijds honderd jaar bestond en in 1924 en 1928 Olympisch goud had gewonnen met voetbal. FIFA nodigde 13 landen uit om deel te nemen. Op 30 juli speelde Uruguay en Argentinië de finale.
Vroege Jaren en Uitbreiding
In 1930 werden de landen nog geselecteerd maar erna was er telkens sprake van een kwalificatietoernooi. Aan de opzet van het WK voetbal is in loop der jaren nogal het nodige gesleuteld. Zo deden aan de eerste editie van het WK voetbal slechts 13 landen mee. De edities hierop waren dit respectievelijk 16, 15 en 13 landen. Vervolgens deden tussen 1954 en 1978 in totaal 16 landen mee.
In 1982 werd het toernooi uitgebreid na 24 en vanaf 1998 zijn er 32 deelnemers. De uitbreiding van het aantal deelnemende landen zorgde voor meer diversiteit en concurrentie op het wereldtoneel. Aan het Wereldkampioenschap voetbal in 2014 mogen 32 landen deelnemen. Op 20 november 2013 zal de laatste ticket vergeven worden dan spelen Uruguay en Jordanië een play-off wedstrijd om te bepalen wie deze plek mag innemen. Mexico heeft zich als 31ste land geplaatst voor het Wereldkampioenschap voetbal in Brazilië in 2014. Het is daarmee het een na laatste land dat deel mag nemen aan het sportevenement. Mexico won in de play-off wedstrijd van 19 november 2013 tegen Nieuw-Zeeland met een 4-2.
De Groei van het Aantal Deelnemers
- 1930-1978: 13-16 teams
- 1982-1994: 24 teams
- 1998-2022: 32 teams
- 2026: 48 teams
Vanaf 2026 bevat het toernooi voor het eerst 48 landen, een historische uitbreiding. Deze groei brengt niet alleen meer spanning en diversiteit, maar ook nieuwe uitdagingen. Het aantal wedstrijden neemt flink toe, met in totaal maar liefst 104 duels die in iets meer dan een maand tijd worden afgewerkt.
Kwalificatie en Gastlanden
Voor elk WK eindtoernooi wordt een land aangewezen dat die editie het WK voetbal mag organiseren. Dit gebeurd aan de hand van een WK bid, waaraan verschillende landen deelnemen in de hoop de gelukkige te zijn. Nederland heeft nog nooit een WK georganiseerd, maar was hier wel voor in de race tijdens de edities van 2018 en 2022. Geen enkel land is vaker dan twee keer gastland geweest.
Lees ook: Voetbaltoernooi Leuven: Details
Het gastland is altijd verzekerd van een plek, en via spannende continentale WK kwalificaties voegen zich nog eens tientallen landen bij de eindronde. Tot 2002 had de regerend wereldkampioen automatisch een plaats, maar nu moeten ook zij zich bewijzen in de kwalificaties.
Het Format van het Toernooi
Tegenwoordig worden teams in de eerste ronde van het toernooi ingedeeld in een poule, waarna vervolgens 16 teams overblijven die in het verloop middels een knock-out systeem uit moeten vechten wie de uiteindelijke winnaar wordt. Vroeger moest je eerst 2 poules overleven, maar kwam je vervolgens wel direct terecht in de finale.
UEFA Women’s EURO: De Opkomst van Vrouwenvoetbal
De UEFA Women’s EURO is het officiële Europees kampioenschap voor vrouwenvoetbal, georganiseerd door de Union of European Football Associations (UEFA). Dit toernooi wordt sinds 1984 gehouden en heeft zich door de jaren heen ontwikkeld tot een van de belangrijkste internationale competities in het vrouwenvoetbal.
Het allereerste Europees kampioenschap voor vrouwen werd in 1984 gehouden, met slechts vier deelnemende landen. Zweden werd toen de allereerste kampioen na een spannende finale tegen Engeland. In 2017 werd het aantal deelnemende teams uitgebreid naar 16, waarmee het toernooi toegankelijker werd voor een breder scala aan landen.
De meest recente editie, de UEFA Women’s EURO 2022, vond plaats in Engeland en was de grootste en meest succesvolle tot nu toe. De finale in Wembley, waar Engeland met 2-1 won van Duitsland, werd bijgewoond door een recordaantal van 87.192 toeschouwers, wat de groeiende populariteit van het vrouwenvoetbal benadrukte.
Lees ook: Het Rood-Wit Voetbal Toernooi in Detail
Europees kampioen in 2017
Nederland kende een historisch moment in 2017, toen het als gastland het kampioenschap won. Onder leiding van coach Sarina Wiegman en sterspelers zoals onder andere Vivianne Miedema en Lieke Martens, versloeg Nederland Denemarken in de finale en bracht het vrouwenvoetbal in Nederland naar een hoger niveau.
Europese Clubtoernooien: Een Overzicht
Het Europese voetbal kent een rijke historie, met verschillende bekertoernooien die door de jaren heen zijn ontstaan, verdwenen en getransformeerd. Van de prestigieuze UEFA Champions League tot de UEFA Europa League en de nu verdwenen Jaarbeursstedenbeker, elk toernooi heeft zijn eigen unieke verhaal en droeg bij aan de ontwikkeling van het voetbal in Europa.
De Henri Delaunay-cup: Beker van het Europees Kampioenschap
De EK-beker, officieel de Henri Delaunay-cup genoemd, is vernoemd naar Henri Delaunay (1883-1955), een Franse voetbalpersoonlijkheid die een cruciale rol speelde in de vroege ontwikkeling van het Europese voetbal. Delaunay was profvoetballer en scheidsrechter, en van 1924 tot 1928 was hij lid van de FIFA. Samen met Jules Rimet bedacht hij het Wereld Kampioenschap voetbal, dat voor het eerst in 1930 werd gehouden.
Het idee voor een Europees Kampioenschap voetbal ontstond al in 1927, dankzij Henri Delaunay. Hij was tevens de eerste secretaris-generaal van de UEFA. Ondanks dat Delaunay het idee al in 1927 lanceerde, duurde het tot 1960 voordat het eerste EK daadwerkelijk werd georganiseerd. Echter, als eerbetoon aan zijn pionierswerk werd de bokaal van het toernooi naar hem vernoemd.
De originele EK-beker blijft in het bezit van de UEFA en wordt gebruikt voor ceremonies en presentaties. Het winnende land ontvangt een replica van de beker en 40 gouden medailles. Een speciaal teken van herkenning wordt toegekend aan een land dat het toernooi drie keer achter elkaar wint of in totaal vijf keer. In tegenstelling tot de wereldbeker, is de Coupe Henri Delaunay nooit gestolen.
De UEFA Champions League: Van Europacup I tot Wereldwijd Fenomeen
De UEFA Champions League is het meest prestigieuze clubvoetbaltoernooi in Europa. Het toernooi, georganiseerd door de UEFA, heeft sinds de oprichting in 1955 verschillende transformaties ondergaan.
De Vroege Jaren
In de beginjaren namen alleen de landskampioenen van de bij de UEFA aangesloten landen deel aan de Europacup I. Het toernooi werd gespeeld volgens een knock-outsysteem, met een thuis- en uitwedstrijd per ronde. De finale werd op een vooraf bepaalde neutrale locatie gespeeld en bestond uit slechts één wedstrijd.
In 1991 werd de formule gewijzigd. Na twee knock-outronden werden de beste acht ploegen verdeeld over twee poules die een volledige competitie speelden. De winnaars van beide poules speelden de finale.
De Transformatie tot Champions League
De Champions League ging in 1992 van start als voortzetting van de Europacup I. In dat jaar werd de groepsfase geïntroduceerd. Ieder land aangesloten bij de UEFA, met uitzondering van Liechtenstein, mocht zijn kampioen afvaardigen. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie kwamen er tal van nieuwe landen bij. Daarom werd een kwalificatieronde ingevoerd voor de kampioenen van de 9 slechtst presterende landen in Europa. Na de voorronde begon het hoofdtoernooi met 32 teams.
In de loop der jaren zijn er verschillende wijzigingen doorgevoerd in de opzet van de Champions League, met als doel het toernooi aantrekkelijker en commercieel aantrekkelijker te maken. Zo werden er meer teams uit de grote landen toegelaten en werd de groepsfase uitgebreid.
Recordhouders
Real Madrid is met dertien titels recordhouder van de Champions League, gevolgd door AC Milan met zeven. Bayern Munchen en Liverpool wonnen de prijs zes keer en bekleden gezamenlijk de derde plaats. Ajax wist vier keer de Champions League te winnen, voor het laatst in 1995.
De Aanloop naar de Champions League
Al vanaf het einde van de negentiende eeuw vonden diverse internationale voetbaltoernooien plaats. De allereerste keer dat de kampioenen van twee Europese competities tegen elkaar speelden was in 1895, toen de Engelse kampioen Sunderland speelde tegen de Schotse kampioen Heart of Midlothian. Even daarna streden verschillende teams uit Oostenrijk-Hongarije rond de eeuwwisseling om de Challenge Cup, dat tussen 1897 en 1911 gespeeld werd. Niet lang daarna vonden toernooien gericht op Midden-Europa en Zuid-Europa plaats. In 1930 speelden teams uit tien verschillende Europese landen in het Zwitserse Servette om de Coupe des Nations, deze kwam al meer in de buurt van de Champions League die we vandaag de dag kennen.
Sportverslaggever Jacques Ferran van de Franse krant L'Équipe deed na de Tweede Wereldoorlog verslag van het Zuid-Amerikaanse kampioenentoernooi (de Campeonato Sudamericano de Campeones). Hij raakte enorm gefascineerd door het grote toernooi, dat destijds een groot succes was. Samen met redacteur Gabriel Hanot werkte hij het idee uit om ook in Europa een dergelijk toernooi te organiseren. De drijfveer achter de totstandkoming van het kampioenentoernooi in Europa was het succes van het Engelse Wolverhampton Wanderers. De club speelde in 1953 een vriendschappelijke wedstrijd tegen een Zuid-Afrikaanse ploeg en won deze ook. Hierop volgde een reeks overwinningen tegen ploegen uit Argenitinië, Rusland en Hongarije. Na deze overwinningen noemde Wolverhampton zich ´de wereldkampioen´. Hierdoor werd de roep om uit te zoeken wie nu echt de beste van Europa was alleen maar sterker.
In de eerste jaren van het toernooi konden alleen de winnaars van de landelijke competities deelnemen aan het toernoor en speelde men in een knock-out systeem. Het toernooi heette toen de European Champion Clubs’ Cup, ook wel de European Cup genoemd.
In de loop van de tijd breidde de Europese krachtmeting zich steeds verder uit. Winnaars van de nationale bekers, niet te verwarren met de nationale competities, speelden vanaf 1960 tot 1999 in een apart toernooi, de UEFA Beker voor Bekerwinnaars, in Nederland ook wel Europacup II genoemd. Tegenwoordig beginnen al in de zomer kwalificatiewedstrijden in een knock-out systeem tussen teams uit verschillende landen die zich niet direct hebben geplaatst. De winnaars hiervan eindigen met de landelijke competitiewinnaars, en in sommige landen de nummers twee, drie en vier, in het hoofdschema. Vervolgens spelen 32 clubs in acht poules van vier teams om een ticket voor de laatste zestien. Clubs uit dezelfde landen worden zoveel mogelijk uit elkaar gehouden. Het toernooi levert behalve prestige ook flink wat geld op; de startpremie is meer dan vijftien miljoen euro, het behalen van de finale levert ook zo´n vijftien miljoen op en als een club het toernooi wint, krijgt het nog ruim zeven miljoen euro extra.
De UEFA Europa League: Een Toernooi met een Rijke Geschiedenis
De UEFA Europa League, voorheen bekend als de UEFA Cup, is het tweede belangrijkste clubvoetbaltoernooi in Europa. Het toernooi heeft een lange en gevarieerde geschiedenis, die teruggaat tot de Jaarbeursstedenbeker.
Deelname aan de UEFA Cup was gebaseerd op de eindrangschikking in de nationale competities.
In 2009 werd de UEFA Cup geherstructureerd en omgedoopt tot de UEFA Europa League. Het doel van deze herstructurering was drieledig: men wilde de waarde van het toernooi vergroten, de competitie aantrekkelijker en maken en ruimte maken voor meer clubs om eraan deel te nemen. De belangrijkste verandering was de toevoeging van een groepsfase.
Sevilla is met zeven titels recordhouder van de UEFA Europa League, gevolgd door Juventus, Internazionale, Liverpool en Atlético Madrid met elk drie titels.
De Jaarbeursstedenbeker: Een Vergeten Hoofdstuk
De Jaarbeursstedenbeker, hoewel minder bekend dan de Champions League en de Europa League, speelt een belangrijke rol in de geschiedenis van het Europese clubvoetbal. Het toernooi, dat van 1955 tot 1971 werd georganiseerd, was een voorloper van de UEFA Cup en bood clubs uit heel Europa de kans om zich op internationaal niveau te meten.
Het idee voor de Jaarbeursstedenbeker kwam van Ernst Thommen, een Zwitserse zakenman en vice-voorzitter van de FIFA. Hij wilde in de steden waar jaarbeurzen werden gehouden, speciale wedstrijden organiseren ter ontspanning van de vele handelsreizigers en om de aandacht van Amerikaanse investeerders te trekken.
Het eerste toernooi begon in 1955 en werd over drie seizoenen gespeeld. Aanvankelijk namen zowel stadselftallen als clubteams deel, maar later werd besloten dat alleen clubteams mochten deelnemen.
De finale van de eerste Jaarbeursstedenbeker werd pas op 1 mei 1958 uitgereikt aan FC Barcelona. In het museum van de Catalaanse club is die trofee nog altijd te bezichtigen.
Willem II: Van Degradatie naar Europese Glorie
Een opmerkelijk verhaal in de geschiedenis van het Nederlandse voetbal is dat van Willem II in het seizoen 1962-1963. De club degradeerde naar de eerste divisie, maar wist tegelijkertijd de KNVB-beker te winnen. In 1963 verloor Willem II thuis met 2-4 van Volendam, wat degradatie naar de eerste divisie betekende. De club kampte met financiële problemen en had moeite om het verlies van trainer Müller op te vangen. De toekomst zag er somber uit.
Echter, in het KNVB-bekertoernooi van dat seizoen wist Willem II te verrassen. Na overwinningen op RCH (5-0) en Ajax (1-0) bereikte de club de kwartfinale. De wedstrijd tegen MVV in Maastricht was een zware strijd die na verlengingen nog steeds in 0-0 eindigde. Uiteindelijk zorgde Willem II-doelman Chris Feijt, die de hele wedstrijd al uitstekend keepte, voor de beslissing door de beslissende strafschop te scoren.
In de halve finale won Willem II met 1-2 van Alkmaar, waardoor de club in de finale tegen ADO stond. Ondanks het feit dat ADO favoriet was en de finale in hun eigen stadion speelde, wist Willem II met 0-3 te winnen. Louer, Aarts en Senders scoorden de doelpunten, en doelman Mathieu verrichtte uitstekend keeperswerk. Voor de tweede keer in de clubgeschiedenis won Willem II de KNVB-beker.
Deze verrassende overwinning was een onverwachte apotheose van een seizoen dat veel energie had gekost. Willem II combineerde degradatie met het winnen van de KNVB-beker, een prestatie die de club voor altijd in de geschiedenisboeken heeft gezet.
De Super League: Een Kortstondige Revolutie
In april 2021 kondigden twaalf Europese topclubs aan dat ze een eigen competitie zouden oprichten, de Super League. Dit initiatief veroorzaakte veel opschudding in de voetbalwereld en leidde tot felle protesten van fans, de UEFA en de FIFA. Het heeft twee dagen lang voor veel opschudding gezorgd in de voetbalwereld: de aankondiging van de Super League. Twaalf Europese topclubs brachten op 18 april naar buiten dat ze een eigen competitie gingen oprichten buiten de weet van de UEFA en de FIFA om. De eigen competitie moest een beter alternatief voor de Champions League worden of als concurrent van het toernooi gaan opereren. Dit veroorzaakte veel verontwaardiging en woede bij de voetbalfans, die deze Super League absoluut niet zagen zitten, met als gevolg dat op 21 april al de helft van de clubs zich terugtrok.
De aanleiding voor de Super League was de onvrede van de twaalf clubs met de Champions League. Ze wilden een competitie die meer inkomsten zou genereren en minder afhankelijk zou zijn van de UEFA. De aanleiding van deze Super League voor de twaalf clubs was de onvrede met de Champions League.
Echter, na slechts twee dagen trokken de meeste clubs zich alweer terug uit de Super League, mede als gevolg van de massale protesten. De voorstellen om een Europese Super League te beginnen lagen er al in 1998, maar dat ging toen niet door omdat de UEFA besloot om de Champions League uit te breiden. En toen was daar op 18 april 2021 ineens het concrete plan van twaalf grote Europese clubs, zes Engelse, drie Italiaanse en drie Spaanse clubs, om de Super League op te richten, op dezelfde dag dat werd aangekondigd dat de Champions League vanaf het seizoen 2024-2025 hervormd zou worden. Maar vrijwel meteen na de aankondiging van de Super League, kwamen voetbalfans massaal in opstand. Ook de UEFA en de FIFA waren bereid zware sancties op te leggen aan de clubs die hieraan mee zouden doen. Naarmate het verzet groeide, begonnen steeds meer clubs terug te krabbelen, met de Engelse clubs die zich als eerste terugtrokken.
tags: #voetbal #toernooi #geschiedenis